TS.BS.CK2 Trà Anh Duy, Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, cho biết không ít nam giới sau tuổi 30 bắt đầu nhận thấy những sợi tóc bạc xuất hiện ở hai bên thái dương hoặc vùng đỉnh đầu, xảy ra đồng thời với các biểu hiện như giảm ham muốn, rối loạn cương, xuất tinh sớm. Do đó, một số người thường đặt câu hỏi liệu yếu sinh lý có phải là nguyên nhân khiến tóc bạc sớm.
Như nam thanh niên 34 tuổi, nhân viên văn phòng, đến khám vì giảm ham muốn, xuất tinh sớm và tóc bạc ở thái dương. Xét nghiệm cho thấy testosterone toàn phần ở mức thấp 10,8 nmol/L, vitamin B12 thấp nhẹ. Sau ba tháng điều chỉnh giấc ngủ, tập thể dục và bổ sung vi chất, testosterone tăng nhẹ, tóc bạc chậm lại và sinh lý cải thiện.
Hay người đàn ông 41 tuổi, doanh nhân, than phiền mệt mỏi, mất ngủ, giảm ham muốn và tóc bạc toàn đầu. Kết quả xét nghiệm testosterone tự do thấp, cortisol buổi sáng cao, thiếu kẽm và sắt. Bác sĩ điều trị phối hợp dinh dưỡng, thư giãn và liệu pháp nội tiết giúp phục hồi dần chức năng sinh lý và ổn định tốc độ bạc tóc.
Theo bác sĩ Duy, để trả lời câu hỏi yếu sinh lý có gây tóc bạc sớm hay không, cần xem xét vai trò của hormone sinh dục nam, cơ chế stress oxy hóa và các yếu tố lối sống hiện đại ảnh hưởng đến cả chức năng sinh lý và sức khỏe tóc.
Cơ chế sinh lý tóc bạc sớm
Tóc bạc sớm xảy ra khi các tế bào sắc tố melanin trong nang tóc ngừng sản xuất melanin, sắc tố tạo nên màu tóc. Một trong những cơ chế chính là stress oxy hóa - tình trạng dư thừa các gốc tự do gây tổn hại DNA, protein và lipid trong tế bào. Stress oxy hóa trong nang tóc có thể gây apoptosis (chết tế bào) ở melanocyte, làm tóc mất sắc tố và chuyển sang màu bạc, ngay cả khi chưa đến tuổi lão hóa.
Ảnh minh họa: AI
Vai trò của hormone testosterone
Testosterone là hormone sinh dục chủ đạo ở nam giới, ảnh hưởng đến chức năng tình dục, tâm trạng, khối lượng cơ bắp và mọc lông tóc. Khi nồng độ testosterone giảm, thường do tuổi tác, stress hoặc bệnh lý nội tiết, quá trình tái tạo tế bào và hoạt động của các tuyến phụ thuộc androgen, bao gồm cả nang tóc, cũng bị ảnh hưởng.
Nghiên cứu của Trueb trên International Journal of Trichology cho thấy testosterone và dẫn xuất dihydrotestosterone (DHT) có vai trò điều hòa chu kỳ mọc tóc. Thiếu hụt hormone này có thể làm suy giảm hoạt động của nang tóc, khiến tóc mỏng, yếu màu và dễ bạc hơn.
Mối liên hệ giữa yếu sinh lý và tóc bạc sớm
Yếu sinh lý không đơn thuần là rối loạn tình dục, mà thường gắn liền với giảm testosterone, stress mạn tính và rối loạn giấc ngủ. Tất cả đều là yếu tố thúc đẩy stress oxy hóa và rối loạn sắc tố tóc. Theo một nghiên cứu, tỷ lệ rối loạn chức năng sinh lý cao hơn ở nhóm nam giới bạc tóc sớm dưới 40 tuổi so với nhóm đối chứng. Điều này cho thấy sự liên hệ sinh học gián tiếp giữa hai tình trạng tưởng chừng không liên quan.
Ngoài ra, trục nội tiết hạ đồi - tuyến yên - tinh hoàn bị rối loạn bởi stress cũng ảnh hưởng đến sản xuất testosterone, góp phần làm yếu sinh lý và rối loạn sắc tố.
Tóc bạc và yếu sinh lý có phải dấu hiệu lão hóa sinh học?
Một số nghiên cứu gần đây xem bạc tóc và yếu sinh lý là biểu hiện của lão hóa sinh học sớm. Nghiên cứu của Armand trên Ageing Research Reviews cho rằng sự suy giảm đồng thời của hormone, trí nhớ, giấc ngủ và sắc tố tóc có thể là biểu hiện của tiến trình lão hóa nhanh ở một số nam giới.
Ảnh hưởng của lối sống hiện đại
Hút thuốc lá, thức khuya, làm việc căng thẳng kéo dài, thiếu vận động và dinh dưỡng kém là những yếu tố phổ biến ở nam giới thành thị. Chúng không chỉ làm giảm testosterone mà còn thúc đẩy sự sản sinh các gốc tự do, gây lão hóa sớm và bạc tóc. Người hút thuốc lá có khả năng bị bạc tóc sớm cao hơn 2,5 lần so với người không hút. Hút thuốc lá cũng liên quan đến rối loạn cương và giảm chất lượng tinh trùng.
Phòng ngừa, cải thiện từ sớm thông qua điều chỉnh lối sống và dinh dưỡng
Việc ngăn ngừa tình trạng bạc tóc sớm cũng như yếu sinh lý cần bắt đầu từ các thay đổi lối sống bền vững. Nam giới nên tập thể dục thường xuyên, ưu tiên các bài tập kháng lực kết hợp cardio nhẹ để tăng lưu thông máu, cải thiện chuyển hóa và kích thích sản xuất testosterone nội sinh.
Giấc ngủ đầy đủ từ 7-8 tiếng mỗi đêm đóng vai trò nền tảng giúp điều hòa nội tiết tố và giảm stress oxy hóa. Thiếu ngủ kéo dài làm gián đoạn nhịp tiết testosterone sinh lý vào ban đêm, dẫn đến suy giảm nồng độ hormone này vào sáng hôm sau và ảnh hưởng khả năng sinh lý.
Chế độ dinh dưỡng cân bằng với thực phẩm giàu kẽm (hàu, hạt bí, thịt đỏ), đồng (gan, nấm), vitamin B12 (trứng, sữa), và các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như việt quất, lựu, trà xanh, giúp bảo vệ tế bào melanin khỏi sự tấn công của các gốc tự do. Ngoài ra, một số chiết xuất thảo dược cũng có tác dụng điều hòa trục HPG, hỗ trợ tăng cường sinh lý và giảm biểu hiện lão hóa ở nam giới.
Theo bác sĩ Duy, dù chưa có bằng chứng xác nhận yếu sinh lý gây bạc tóc trực tiếp, nhưng mối liên hệ sinh học giữa testosterone, stress và hoạt động của tế bào sắc tố là rõ ràng. Nam giới không nên chủ quan khi gặp tình trạng tóc bạc sớm kèm theo suy giảm chức năng tình dục. Việc thăm khám sớm sẽ giúp phát hiện nguyên nhân, can thiệp kịp thời và gìn giữ cả sức khỏe lẫn phong độ.
Trong đó, các xét nghiệm nội tiết và vi chất sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân. Cụ thể, nên định lượng testosterone toàn phần và testosterone tự do để đánh giá chức năng tuyến sinh dục. Đồng thời, đo nồng độ LH và FSH sẽ giúp xác định tình trạng hoạt động của trục hạ đồi - tuyến yên - tinh hoàn.
Ngoài ra, cortisol buổi sáng là chỉ số phản ánh mức độ stress nội sinh. Việc đánh giá vitamin B12, acid folic, sắt, ferritin, kẽm và đồng cũng rất cần thiết vì các vi chất này đều tham gia vào quá trình tạo sắc tố melanin và tổng hợp hormone sinh dục. Rối loạn tuyến giáp cũng có thể gây bạc tóc sớm, do đó TSH và FT4 là hai chỉ số nên được đo đồng thời.
Lê Phương
