Mới đây, BS Dương Minh Tuấn (Khoa Nội Tiết - Đái Tháo Đường, Bệnh viện Bạch Mai) chia sẻ, tuần qua ngồi phòng khám, mấy ngày liên tiếp anh phát hiện được 5 bệnh nhân trong độ tuổi 30–50 có triglyceride máu trên 11,3 mmol/L (tức hơn 1000 mg/dL), chỉ một bước nữa là có thể rơi vào viêm tụy cấp.
Trong đó đáng kể nhất là một phụ nữ 42 tuổi, làm nghề buôn bán, không uống rượu nhưng lại rất thích chè ngọt, bánh kẹo. Đặc biệt, mỗi sáng chị đều uống một ly cà phê sữa đá đặc - món đồ uống ngọt thơm mà nhiều người Việt mê mẩn.
"Cầm đơn thuốc về rồi chị vẫn còn chưa thoả mãn vì không tin là ăn ngọt nhiều làm tăng mỡ máu", BS Tuấn cho hay.
Ảnh minh hoạ mẫu máu của bệnh nhân tăng triglyceride rất nặng. (Ảnh: BS Dương Minh Tuấn)
Theo BS Tuấn, ăn nhiều đồ ngọt (nước ngọt, bánh kẹo, chè…) làm gan phải xử lý lượng đường dư thừa. Khi đường quá nhiều, gan sẽ chuyển đường thành mỡ rồi "đẩy" mỡ này vào máu dưới dạng triglyceride. Đặc biệt, đường fructose (trong nước ngọt, siro, trái cây sấy…) còn biến thành mỡ nhanh hơn, khiến mỡ máu tăng vọt và dễ gây gan nhiễm mỡ.
Đây không phải trường hợp duy nhất. Trước đó, BS Dương Minh Tuấn cũng tiếp nhận những trường hợp tương tự.
Đó là một lập trình viên 35 tuổi, thừa cân một chút, tối nào cũng "nhấp" vài lon bia cho dễ ngủ. Tối hôm trước nhấp hơi quá xong hôm sau đi khám triglyceride máu trên 22,5 mmol/l.
Đó là một người đàn ông 39 tuổi, có thói quen chạy bộ đều, ăn uống tiết chế, nhưng suốt 3 năm xét nghiệm vẫn thấy mỡ máu cực cao, hôm rồi đi kiểm tra cuối cùng phát hiện nghi ngờ bệnh lý di truyền về mỡ máu.
"Còn lại là 2 ca kèm đái tháo đường chưa kiểm soát tốt, HbA1c cao, đường huyết đói vượt ngưỡng và cũng chẳng xa lạ với những bữa nhậu liên hoan", BS Tuấn cho hay.
Triglyceride tăng cao tiềm ẩn nguy cơ viêm tụy cấp
BS Dương Minh Tuấn giải thích, bình thường, triglyceride là dạng mỡ dự trữ năng lượng. Nhưng khi tăng quá cao, đặc biệt ≥ 11,3 mmol/L, nó không còn "hiền" nữa, nó dễ gây viêm tụy cấp với cơn đau bụng dữ dội, buồn nôn, có thể suy đa tạng, thậm chí tử vong. Nếu tăng cao mạn tính, nó cũng âm thầm làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch xơ vữa, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường typ 2 và có thể gây viêm tụy tái phát.
Tất nhiên, những nguy cơ này không chừa một ai, kể cả người trẻ, không béo. Nguyên nhân thường gặp chủ yếu do rượu bia, ăn đường ngọt, ăn nhiều mỡ xấu, thừa cân, đái tháo đường, suy giáp, sử dụng một số thuốc (estrogen, corticoid, thuốc trị HIV, thiazid…).
Hiếm hơn về di truyền có thể gặp tăng chylomicron máu tính chất gia đình, tăng triglyceride máu hỗn hợp… thường phát hiện khi triglyceride cao "vô lý" dù ăn uống tập luyện lành mạnh.
Cần làm gì nếu phát hiện triglyceride tăng cao?
"Thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện vẫn là chìa khóa căn bản! Điểm chung của cả 5 bệnh nhân mình khám thì ai cũng được hướng dẫn phải thay đổi lối sống ngay", BS Tuấn nói.
Cụ thể, bệnh nhân cần:
- Ngừng rượu bia
- Giảm tối đa đường đơn, tinh bột tinh chế (nước ngọt, bánh kẹo, cơm trắng nhiều)
- Ăn nhiều rau, quả ít ngọt, cá biển
- Khi triglyceirde cao: Ăn rất ít mỡ (< 10–15% năng lượng, có khi ≤ 20g/ngày - tập các bài cardio đều đặn + tập cơ kháng lực - giảm cân nếu thừa cân
Sau đó, bệnh nhân cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để hạ triglyceride (fibrate, omega-3 liều cao), statin để bảo vệ tim mạch. Trong những trường hợp di truyền hiếm gặp có thể cân nhắc thuốc đặc hiệu như olezarsen.
"Không bao giờ được chủ quan khi triglyceride tăng cao, vì nguy cơ viêm tụy cấp có thể ập đến bất cứ lúc nào", BS Tuấn cảnh báo.
Theo anh, việc kiểm tra mỡ máu định kỳ rất quan trọng, nhất là khi trong gia đình từng có người bị mỡ máu cao hoặc viêm tụy. Đừng nghĩ rằng chỉ cần "ăn ít mỡ" là an toàn, bởi nếu vẫn tiêu thụ nhiều đồ ngọt, gan sẽ tiếp tục biến đường thành mỡ và đẩy chỉ số triglyceride lên cao. Với những trường hợp đã ăn uống điều độ, tập luyện đầy đủ mà triglyceride vẫn cao, cần nghĩ ngay tới nguyên nhân di truyền và đi khám chuyên sâu để được chẩn đoán chính xác.
Tăng triglyceride máu nặng không phải lúc nào cũng là hậu quả của ăn uống vô tội vạ, nhưng lối sống là nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất để giữ mỡ máu trong giới hạn an toàn. Bởi TG ≥ 11,3 mmol/L đã là mức mà nguy cơ viêm tụy cao. Việc kết hợp lối sống lành mạnh và thuốc điều trị là chìa khóa, đồng thời phải luôn tìm nguyên nhân sâu xa.
"Đừng bao giờ nghĩ mình còn trẻ hay mình không béo thì sẽ miễn nhiễm vì giờ mỡ máu cao có thể xuất hiện ở bất cứ ai", BS Dương Minh Tuấn cảnh báo.
