Trong bối cảnh nhiều loại bệnh truyền nhiễm đang được quan tâm như COVID-19, sởi, sốt xuất huyết, đậu mùa khỉ... có một loại virus lây lan thầm lặng nhưng âm thầm gây hậu quả nghiêm trọng không kém. Đó là HPV (Human Papillomavirus - virus gây u nhú ở người).
Theo nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y tế Công cộng Quốc tế (BMC Public Health, 2023), tỷ lệ nhiễm HPV nguy cơ cao (HR-HPV) ở phụ nữ Việt Nam là 3,5%. Các chủng HPV nguy hiểm phổ biến nhất bao gồm HPV 58 (25,3%), HPV 16 (21,8%) và HPV 52 (21,8%).
HPV là nguyên nhân gây ra hơn 99% các trường hợp ung thư cổ tử cung. Tại Việt Nam, theo Globocan 2022, mỗi năm ghi nhận khoảng 6.200 ca ung thư cổ tử cung mới và trên 2.500 ca tử vong. Dự báo, nếu không can thiệp kịp thời, đến năm 2070 Việt Nam có thể chứng kiến 200.000 phụ nữ tử vong do ung thư cổ tử cung.
HPV là bệnh gì?
Virus HPV hay còn gọi là Human papillomavirus. Đây không phải là một bệnh, mà là một loại virus gây u nhú ở người gây ra mụn cóc trên da, bộ phận sinh dục và một số dạng ung thư. Virus HPV có nhiều dạng khác nhau nên có thể gây ra nhiều bệnh lý gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Có bao nhiêu chủng loại HPV?
Hiện nay đã phát hiện hơn 200 chủng HPV, trong đó có khoảng 40 chủng lây qua đường tình dục. Chúng chia làm 2 nhóm:
- HPV nguy cơ thấp (ví dụ: HPV 6, 11, 42, 43, 44): Gây mụn cóc sinh dục.
- HPV nguy cơ cao (ví dụ: HPV 16, 18, 52, 58...): Có thể gây ung thư.
Nguyên nhân và con đường lây nhiễm HPV
HPV chủ yếu lây truyền qua 3 con đường sau:
- Quan hệ tình dục: Bao gồm quan hệ qua đường âm đạo, hậu môn hoặc miệng với người nhiễm virus.
- Tiếp xúc da kề da: Virus có thể lây lan khi tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm, ngay cả khi không có dấu hiệu hoặc triệu chứng.
- Từ mẹ sang con: Trong một số trường hợp hiếm, HPV có thể truyền từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở.
Việc sử dụng bao cao su có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HPV nhưng không hoàn toàn ngăn chặn được, do virus có thể lây qua vùng da không được bảo vệ.
Dấu hiệu nhiễm HPV
Các dấu hiệu nhiễm HPV có thể khác nhau, tùy thuộc vào loại mụn cóc mà một người mắc phải:
- Mụn cóc sinh dục: Chúng xuất hiện dưới dạng các tổn thương phẳng, các vết sưng nhỏ giống như súp lơ.
- Mụn cóc thông thường: Mụn cóc thông thường xuất hiện dưới dạng các nốt sần, gồ lên và thường xuất hiện trên bàn tay và ngón tay. Trong hầu hết các trường hợp, mụn cóc chỉ gây ảnh hưởng đến vẻ ngoài của người bệnh, nhưng chúng cũng có thể khiến bạn đau đớn hoặc dễ bị thương hay chảy máu.
- Mụn cóc ở lòng bàn chân (mụn cóc Plantar): Những mụn cứng, sần sùi, thường xuất hiện ở gót chân hoặc phần mũi lòng bàn chân, có thể gây khó chịu cho người bệnh.
- Mụn cóc phẳng: Mụn cóc phẳng là những tổn thương có đầu phẳng, hơi nhô cao. Chúng có thể xuất hiện ở bất cứ đâu, nhưng thường ở mặt của trẻ em và vùng râu của nam giới. Phụ nữ có xu hướng mắc chúng ở chân.
HPV gây ra bệnh gì?
Virus HPV (Human Papillomavirus) là tác nhân lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất, có thể tồn tại âm thầm trong cơ thể suốt nhiều năm.
Nếu nhiễm phải các chủng HPV nguy cơ cao (đặc biệt là tuýp 16 và 18), virus có thể gây ra nhiều bệnh ung thư nguy hiểm như: ung thư cổ tử cung (99,7% có liên quan đến HPV), ung thư âm hộ, âm đạo, hậu môn, dương vật và cả ung thư vòm họng. Ngoài ra, HPV còn gây các tổn thương tiền ung thư – giai đoạn dễ bỏ sót nếu không tầm soát sớm.
Bệnh HPV có thể chữa trị được không?
Hiện tại không có thuốc đặc hiệu chữa khỏi HPV, nhưng các triệu chứng bệnh có thể được kiểm soát bằng cách sau:
- Hệ miễn dịch có thể tự đào thải virus trong vòng 1-2 năm ở phần lớn người nhiễm.
- Các tổn thương do HPV gây ra như mụn cóc, tổn thương cổ tử cung có thể điều trị (đốt điện, laser, cắt bỏ, theo dõi…).
- Với HPV nguy cơ cao, tầm soát và điều trị sớm là cách kiểm soát hiệu quả.
Xét nghiệm HPV như thế nào?
Có thể thấy việc xét nghiệm HPV ở phụ nữ là quan trọng và cần thiết. Vậy xét nghiệm HPV bằng cách nào? Tùy thuộc vào lứa tuổi mà bác sĩ có thể chỉ định cho bạn sử dụng 2 phương pháp sau đây:
- Phương pháp xét nghiệm Pap: Thông qua xét nghiệm PAP- Smear nếu kết quả cho thấy có sự hiện diện của các tế bào rỗng thì bệnh nhân đã bị nhiễm HPV.
- Phương pháp xét nghiệm HPV: Được áp dụng với phụ nữ từ 30 tuổi trở lên. Phương pháp này giúp bác sĩ kiểm tra và phát hiện xem cơ thể người bệnh có mang virus gây ung thư cổ tử cung không. Trong một vài trường hợp bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng kết hợp cả phương pháp xét nghiệm Pap để kiểm tra.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng sử dụng phương pháp xét nghiệm HPV nhiều lần ở phụ nữ dưới 30 tuổi là không được khuyến khích và không mang lại nhiều lợi ích.
Hướng dẫn phòng ngừa HPV hiệu quả
- Tiêm vắc xin HPV:
Bé gái 9-14 tuổi: 2 mũi, cách nhau 6 tháng.
Từ 15 tuổi trở lên: 3 mũi trong 6 tháng.
Hiệu quả lên đến 90% phòng ngừa ung thư cổ tử cung.
Bạn có thể tiêm ngừa HPV tại nhiều cơ sở y tế và trung tâm tiêm chủng uy tín trên toàn quốc như:
Các bệnh viện công lập: Bệnh viện Phụ sản Trung ương (Hà Nội); Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện Hùng Vương (TP.HCM); Bệnh viện Phụ sản Hà Nội...
Trung tâm tiêm chủng lớn: VNVC – Hệ thống trung tâm tiêm chủng cho Trẻ em & Người lớn, có mặt tại hầu hết các tỉnh/thành; FPT Long Châu; Trung tâm Tiêm chủng Pasteur (TP.HCM, Nha Trang, Đà Nẵng); Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương (Hà Nội); Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) các tỉnh...
Các phòng khám quốc tế và bệnh viện tư: Family Medical Practice, Hoàn Mỹ, Hạnh Phúc, FV Hospital...
- Quan hệ tình dục an toàn:
Dùng bao cao su giảm nguy cơ lây nhiễm
Hạn chế số lượng bạn tình
Khám sàng lọc định kỳ:
- Phụ nữ từ 25 tuổi nên làm Pap smear hoặc HPV 3-5 năm/lần
- Tăng cường sức đề kháng:
Chế độ dinh dưỡng, luyện tập, ngủ đủ giúp cơ thể đào thải HPV tự nhiên
HPV và bệnh ung thư
HPV là nguyên nhân chính gây ra ung thư cổ tử cung. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần như tất cả các trường hợp ung thư cổ tử cung đều liên quan đến nhiễm HPV. Ngoài ra, HPV còn liên quan đến các loại ung thư khác như ung thư hậu môn, dương vật, âm đạo, âm hộ và họng.
Chiến lược phòng chống HPV tại Việt Nam và thế giới
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phát động chiến lược toàn cầu "Chấm dứt ung thư cổ tử cung" vào năm 2020, gồm 3 mục tiêu:
90% bé gái được tiêm HPV trước 15 tuổi
70% phụ nữ được tầm soát ung thư cổ tử cung trước 35 tuổi
90% phụ nữ bị tiền ung thư hoặc ung thư cổ tử cung được điều trị
Tại Việt Nam, Bộ Y tế đang triển khai nhiều chương trình thí điểm tiêm HPV cho trẻ gái 11-14 tuổi tại một số tỉnh thành, và hướng tới việc đưa vắc xin HPV vào Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia (EPI).
Ngoài ra, các tổ chức phi chính phủ (như PATH, UNFPA) cũng đang hỗ trợ Việt Nam trong việc tăng cường truyền thông, giáo dục giới tính và khuyến khích sàng lọc HPV.
HPV là một virus phổ biến nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả thông qua tiêm vắc xin và thực hiện các biện pháp an toàn. Việc nâng cao nhận thức và chủ động phòng ngừa sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm, đặc biệt là ung thư cổ tử cung. Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.
