Cúm đang hoành hành: Ăn 5 loại thực phẩm này để tăng cường hệ miễn dịch

Virus cúm sẵn sàng tấn công người có hệ miễn dịch yếu

Theo thống kê của Bộ Y tế, tích lũy từ đầu năm 2025 dến nay, cả nước ghi nhận hơn 132.000 trường hợp mắc cúm mùa, trong đó có 3 trường hợp tử vong. So với cùng kỳ năm 2024 (267.401 ca mắc, 6 tử vong), số mắc giảm 54,8%, số tử vong giảm 03 trường hợp. Các chủng vi rút cúm lưu hành chủ yếu tại Việt Nam hiện nay là cúm A(H1N1), A/H3N2 và cúm B, chưa ghi nhận thay đổi về độc lực của vi rút.

Khi thời tiết trở lạnh, điều mọi người sợ nghe nhất không phải là "nhiệt độ sẽ giảm vào ngày mai", mà là "bệnh cúm đang bùng phát gần đây". Vừa thu đông sang, nhiều người xếp hàng nhập viện. Virus cúm ẩn nấp trong không khí, sẵn sàng tấn công những người có hệ miễn dịch yếu bất cứ lúc nào.

Thời tiết đang trong giai đoạn chuyển mùa Thu - Đông, sự thay đổi thất thường của nhiệt độ và độ ẩm là điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh đường hô hấp phát triển và lây lan, đặc biệt là bệnh cúm mùa, bệnh do vi rút RSV; đồng thời giai đoạn cuối năm có sự gia tăng giao lưu, đi lại và tổ chức nhiều sự kiện đông người như hội nghị, tổng kết, đám cưới,... làm tăng nguy cơ lây lan từ các khu vực công cộng, tập trung đông người về các hộ gia đình và tăng khả năng mắc bệnh ở trẻ em, người già là những đối tượng có nguy cơ cao.

Theo báo cáo của hệ thống giám sát đã ghi nhận sự gia tăng cục bộ các trường hợp mắc cúm mùa, bệnh do vi rút RSV, bệnh tay chân miệng tại một số địa phương, trong đó có nhiều ca nhập viện điều trị tại các bệnh viện tuyến cuối, nhất là khu vực miền Bắc (Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương…).

Nhiều người nghĩ rằng cúm A chỉ là "bệnh cảm lạnh nặng hơn", nhưng thực ra nó dễ lây lan hơn và tiến triển nhanh hơn. Nếu hệ miễn dịch của bạn yếu, nó có thể phát triển thành viêm phổi, viêm cơ tim, hoặc thậm chí gây ra nhiều biến chứng khác nhau. Các bác sĩ đã nhiều lần nói rằng tăng cường hệ miễn dịch là chìa khóa để chống lại sự tấn công của bệnh cúm nhưng nhiều người vẫn không coi trọng vấn đề này.

Bệnh nhân mắc bệnh cúm A điều trị tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương. Ảnh: Đ. THANH

Đối tượng nào có nguy cơ cao bị bệnh cúm?

Theo TS.BS Đặng Thị Mai Khuê, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, bất cứ ai cũng có thể nhiễm cúm. Trong đó các đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:

Trẻ em và người lớn tuổi: Cúm mùa thường có xu hướng xảy ra nhiều ở trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 5 tuổi và người già từ 65 tuổi trở lên. CDC cảnh báo có khoảng 20.000 trẻ dưới 5 tuổi phải nhập viện hằng năm bởi các biến chứng liên quan tới cúm. 

Người béo phì: Những người có chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể) từ 40 trở lên có nguy cơ dễ mắc bệnh cao hơn so với người có cân nặng khỏe mạnh. 

Người bị suy yếu miễn dịch: Các đối tượng đang điều trị ung thư, dùng thuốc chống thải ghép, sử dụng steroid trong thời gian dài; gặp phải các vấn đến như cấy ghép nội tạng, mắc ung thư máu, nhiễm HIV/AIDS,…. có nguy cơ dễ bị bệnh hơn cũng như tăng khả năng hình thành các biến chứng. 

Người mắc bệnh mạn tính: Bệnh lý này cũng thường xuất hiện ở những người mắc phải các tình trạng mạn tính bao gồm các bệnh về phổi (như hen suyễn), tiểu đường, tim mạch, thần kinh, rối loạn tiêu hóa, các bất thường về thận, gan hoặc rối loạn máu,… 

Phụ nữ mang thai và sau sinh: Phụ nữ mang thai – đặc biệt trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ 2 và 3 – và phụ nữ trong thời điểm 2 tuần sau sinh cũng các đối tượng có nguy cơ không nhỏ gặp phải biến chứng khi bị cúm.  

Chống cúm bằng cách nào?

Trên thực tế, hiểu biết của hầu hết mọi người về miễn dịch còn quá hời hợt. Miễn dịch không phải là một chỉ số duy nhất, cũng không phải là thứ bạn có thể thấy kết quả từ việc bổ sung thực phẩm chức năng hiện nay. Nó là một hệ thống toàn diện dựa trên tác động tổng hợp của nhiều yếu tố, chẳng hạn như chế độ ăn uống cân bằng, thói quen ngủ đều đặn, tập thể dục vừa phải và tâm trạng tốt trong một thời gian dài.

1. Thực phẩm tăng cường hệ miễn dịch 

Về chế độ ăn uống, có một số thực phẩm phù hợp để chống lại cúm. Chúng có thể "nạp năng lượng" cho hệ miễn dịch, cho phép cơ chế phòng vệ của cơ thể hoạt động nhanh hơn và mạnh hơn.

Nấm

Nấm có vẻ khiêm tốn, nhưng thực ra chúng rất giàu beta-glucan, một thành phần tự nhiên có thể kích thích hoạt động của các tế bào miễn dịch. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng beta-glucan có thể kích hoạt đại thực bào, tăng cường khả năng tiêu diệt và tiêu diệt virus của cơ thể. Nói một cách đơn giản, ăn nấm có thể giúp "đội quân kháng virus" của cơ thể phản ứng nhanh hơn.

Đặc biệt, các loại nấm như nấm hương, nấm ngọc cẩu trắng và nấm sò vua rất giàu vitamin D, và có nhiều bằng chứng khoa học ủng hộ vai trò của vitamin D trong việc tăng cường miễn dịch. Những người thiếu vitamin D dễ bị cúm hơn trong mùa cúm. Đáng tiếc là nhiều người mua nấm chỉ vì hương vị của món xào mà không nhận ra lợi ích sức khỏe của chúng, cả về mặt thực phẩm lẫn thuốc.

Cà rốt

Hồi nhỏ, bố mẹ chúng ta thường nói: "Ăn nhiều cà rốt sẽ sáng mắt hơn", điều đó không hề phóng đại. Cà rốt rất giàu beta-carotene, một chất có thể chuyển hóa thành vitamin A trong cơ thể. Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của niêm mạc. Nếu các mô biểu mô ở những vùng như cổ họng và khoang mũi khỏe mạnh, chúng có thể hoạt động như một hàng rào tự nhiên, khiến virus khó có thể vượt qua hàng rào phòng thủ đầu tiên.

Một số người nói rằng họ ăn rất nhiều cà rốt, vậy tại sao họ vẫn bị cảm lạnh thường xuyên? Có thể là do họ ăn không đủ, hoặc có thể là do họ nấu cà rốt không đúng cách. Caroten trong cà rốt tan trong chất béo, vì vậy tốt nhất nên xào với dầu để hấp thụ tốt hơn. Hấp hoặc trộn chúng vào salad không hiệu quả bằng xào với dầu.

Rau lá xanh

Rau lá xanh là "nguồn năng lượng miễn dịch" không thể thiếu. Chúng giàu vitamin C, axit folic và chất chống oxy hóa, có tác dụng tích cực trong việc cải thiện hoạt động của tế bào bạch cầu. Ăn rau bina, rau diếp romaine và cải xoăn, dù chỉ xào hay nấu súp, vẫn tốt hơn là ăn đồ ăn mang về mỗi ngày mà không có rau xanh.

Nhiều người trẻ nói về sức khỏe, nhưng chế độ ăn uống hàng ngày của họ thường chỉ toàn "gà rán và trà sữa", nên không có gì ngạc nhiên khi hệ miễn dịch của họ yếu. Vitamin C là một chất chống oxy hóa tự nhiên giúp trung hòa các gốc tự do và ngăn ngừa tổn thương tế bào miễn dịch.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thường xuyên bổ sung vitamin C có tỷ lệ mắc cúm trong mùa cúm thấp hơn đáng kể so với những người thiếu hụt. Dữ liệu này không phải là vô căn cứ mà là kết quả của nhiều cuộc khảo sát dịch tễ học.

Táo tàu

Mặc dù nhiều người hay gọi đùa táo tàu là "quả bọc đường", nhưng chúng thực sự có thể hữu ích nếu được ăn đúng cách. Táo tàu giàu vitamin B, sắt, magie và các khoáng chất khác, có thể giúp tăng cường chức năng tạo máu và giảm mệt mỏi. Điều này đặc biệt có lợi cho những người có thể trạng yếu và dễ mệt mỏi. 

Ngâm 3-5 quả táo tàu trong nước hoặc nấu cháo mỗi ngày tốt hơn nhiều so với việc ăn nhiều. Các bác sĩ khuyên mọi người không nên ăn quá nhiều và không nên ăn táo tàu khi bụng đói, đặc biệt là đối với bệnh nhân tiểu đường, những người nên ăn ở mức độ vừa phải. Mặc dù táo tàu rất bổ dưỡng, nhưng chúng cũng có thể làm tăng nhanh lượng đường trong máu.

Tỏi

Một loại thực phẩm khác thường bị bỏ qua là tỏi. Mặc dù có hương vị nồng, tỏi chứa allicin, một chất có đặc tính kháng khuẩn và kháng vi-rút tự nhiên. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thường xuyên tiêu thụ tỏi với lượng vừa phải có nguy cơ nhiễm cúm H1N1 thấp hơn những người không tiêu thụ.

Hơn nữa, allicin có tác dụng ức chế rõ rệt đối với các tác nhân gây bệnh đường hô hấp và có thể can thiệp hiệu quả vào quá trình nhân lên của virus. 

2. Thói quen sinh hoạt tốt đẩy lùi bệnh cúm

Chế độ ăn uống là một khía cạnh, nhưng một hệ miễn dịch khỏe mạnh còn phụ thuộc vào thói quen sinh hoạt tốt. Những thói quen như thức khuya, hút thuốc và bất ổn cảm xúc là những tác nhân gây hại điển hình cho hệ miễn dịch. 

Thiếu ngủ mãn tính có thể làm gián đoạn chức năng của các tế bào miễn dịch, tạo điều kiện cho virus xâm nhập dễ dàng hơn. Chất hắc ín và nicotine trong thuốc lá gây tổn thương các tế bào biểu mô hô hấp, mở đường cho virus xâm nhập.

Những người bị trầm cảm mãn tính sẽ tiết ra quá nhiều hormone căng thẳng, ức chế hệ miễn dịch và khiến họ dễ mắc bệnh hơn. Các bác sĩ chỉ rõ điều này, nhưng hầu hết mọi người chỉ nghe theo lời khuyên này khi họ thực sự bị bệnh.

Nhiệt độ cơ thể cũng là một tín hiệu miễn dịch không thể bỏ qua. Khi nhiệt độ cơ thể thấp, hoạt động của các tế bào miễn dịch sẽ giảm. Vì vậy, việc không mặc đủ quần áo hoặc không chú ý giữ ấm khi trời lạnh thực chất là đang mở đường cho virus xâm nhập. Mặt khác, một khi cơ thể bị sốt, điều đó có nghĩa là hệ thống miễn dịch đang hoạt động hết công suất, đây là một cơ chế phòng vệ chứ không phải là một "điều xấu".

Nhiều người vội vàng uống thuốc hạ sốt ngay khi bị sốt, điều này làm gián đoạn quá trình tự phục hồi của cơ thể. Các bác sĩ thường khuyên không nên vội vàng hạ sốt ngay khi nhiệt độ cơ thể dưới 38,5 độ C trừ khi kèm theo cảm giác khó chịu đáng kể, và lời khuyên này thực sự dựa trên bằng chứng lâm sàng.

Tập thể dục rất quan trọng, nhưng không có nghĩa là phải chạy marathon. Đi bộ vừa phải hàng ngày, đi bộ nhanh và giãn cơ có thể cải thiện lưu thông máu và giúp các tế bào miễn dịch di chuyển nhanh hơn trong cơ thể. Đặc biệt, các bài tập hô hấp, chẳng hạn như thở bằng cơ hoành và chạy bộ vừa phải, giúp cải thiện chức năng phổi, làm sạch đường hô hấp và giảm khả năng "đóng trại" của virus.

Chưa kể đến việc uống nước, vốn là nền tảng của mọi quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Việc thiếu nước sẽ dẫn đến khô niêm mạc, tạo điều kiện cho virus xâm nhập dễ dàng hơn. Trớ trêu thay, nhiều người uống trà sữa và cà phê hàng ngày, nhưng lại chỉ uống chưa đến 500 ml nước mỗi ngày. Mất nước mãn tính tương đương với việc hàng rào miễn dịch tự động suy yếu.

Các bác sĩ khuyến cáo người trưởng thành trung bình nên uống 1500-2000 ml nước mỗi ngày. Nếu bạn tập thể dục nhiều hoặc đổ mồ hôi nhiều, bạn nên tăng lượng nước uống này cho phù hợp. Thực ra, lượng nước này không khó để đạt được; chỉ cần uống một cốc nước mỗi hai giờ.

Hiểu rõ bệnh để sống khoẻ mạnh hơn

Ăn uống là việc ai cũng làm mỗi ngày. Việc lựa chọn ăn gì, ăn bao nhiêu và ăn như thế nào đều là những khoản đầu tư cho sức khỏe. Trong thời gian bùng phát dịch cúm, điều quan trọng là phải hạn chế ăn những thực phẩm không có lợi cho hệ miễn dịch hoặc thậm chí gây cản trở hệ miễn dịch, chẳng hạn như đồ ăn nhiều đường, nhiều chất béo và đồ ăn lạnh, và tập trung vào những thực phẩm thực sự giúp tăng cường hệ miễn dịch. 

Lời khuyên "ăn nhiều hơn trong 5 loại thực phẩm này" không phải là một phương pháp áp dụng cho tất cả mọi người, mà là một lời khuyến khích bạn đưa ra những lựa chọn phù hợp với nhu cầu cá nhân dựa trên việc hiểu rõ các nguyên tắc.

Mùa cúm giống như một "giám khảo" thầm lặng, kiểm tra khả năng quản lý sức khỏe của mọi người. Vấn đề không phải là ai mặc nhiều quần áo hơn hay ăn nhiều hơn để an toàn, mà là ai hiểu rõ hơn về cách tăng cường khả năng tự phục hồi của cơ thể một cách khoa học.

Nếu hệ miễn dịch là một chiếc xe hơi, thì thứ nó cần lúc này không phải là vẻ ngoài hào nhoáng, mà là một bình xăng đầy và một động cơ sẵn sàng hoạt động bất cứ lúc nào. Nó không phụ thuộc vào các chất bổ sung hay thuốc cản trở, mà hoàn toàn phụ thuộc vào những lựa chọn nhỏ nhặt hàng ngày của chúng ta.