Khi ngư dân kỳ cựu Brian Tapper kiểm tra 1.200 lồng cua ở vùng biển phía tây nam nước Anh trong mùa đánh bắt năm nay, ông liên tiếp gặp những điều bất ngờ.
Vào những lần kiểm tra trong tháng 3 và tháng 4, các lồng cua gần như trống không. Bắt đầu từ tháng 5, chúng đầy ắp, nhưng không phải cua mà là bạch tuộc, trước khi tiếp tục trống rỗng trong một tháng qua.
Chris Kelly, 32 tuổi, khoe bạch tuộc vừa đánh bắt được trên tàu Shadow ở cảng Plymouth, tây nam nước Anh, ngày 21/8. Ảnh: AFP
Dọc bờ biển Devon và Cornwall, nơi nước biển đang ấm lên, số lượng bạch tuộc bùng nổ lớn nhất trong 75 năm đang khiến ngành đánh bắt cua chao đảo. Bạch tuộc nổi tiếng là loài háu ăn và một khi bò vào lồng của ngư dân, chúng sẽ ăn sạch những con cua trong đó.
Vợ của Tapper phải đóng cửa nhà máy chế biến cua cạnh bến cảng Plymouth do sản lượng đánh bắt giảm sút, trong khi ông đang nghĩ đến phương án từ bỏ việc kinh doanh này. Ngư dân 53 tuổi ước tính sản lượng đánh bắt đã giảm một nửa và cả năm có nguy cơ giảm 75%.
Một đợt nắng nóng kéo dài 18 tháng trong khu vực được coi là nguyên nhân khiến loài bạch tuộc ưa nước ấm bùng nổ. "Tôi đã đánh bắt ở đây 39 năm nhưng chưa bao giờ thấy bạch tuộc nhiều thế này", Tapper nói. "Tôi chưa bao giờ thấy một sự thay đổi đột ngột như vậy, như một đại dịch".
Thống kê từ Tổ chức Quản lý Hàng hải, cơ quan chính phủ Anh, cho thấy ngư dân Anh đã đánh bắt hơn 1.200 tấn bạch tuộc trong 6 tháng đầu năm nay, trong khi con số cùng kỳ năm 2023 là chưa đầy 150 tấn và cùng kỳ năm 2024 là chưa đầy 80 tấn. Sản lượng đánh bắt các loài động vật có vỏ như cua nâu đã giảm đáng kể trong năm 2025.
Sue MacKenzie, chủ công ty Passionate About Fish chuyên cung cấp sản phẩm từ tây nam nước Anh, cho biết bạch tuộc "đang ăn các loài bản địa với tốc độ không ai ngờ tới, thật đáng sợ".
Lồng bắt cua xếp trên bến cảng Plymouth ngày 21/8. Ảnh: AFP
Giá bạch tuộc trên thị trường tương đối cao, bù đắp tổn thất cho việc không đánh bắt được những loài khác, cho tới khi sản lượng bạch tuộc bắt đầu giảm đáng kể vào đầu tháng 7.
"Chúng tôi rất lo lắng về ảnh hưởng đối với trữ lượng động vật có vỏ", Beshlie Pool, giám đốc điều hành của hiệp hội hợp tác xã South Devon và Channel Shellfishermen, đại diện cho hơn 50 tàu cá, nói.
"Một số người đã bội thu vụ bạch tuộc năm nay. Nhưng trong số các thành viên của chúng tôi, có một số tàu chưa bắt được một con bạch tuộc nào trong cả mùa", Pool cho hay.
Chris Kelly, người đánh bắt "mỗi thứ một chút" từ con tàu Shadow dài 7 mét bằng cách sử dụng lồng, lưới và dây câu, là một trong số những người bán được bạch tuộc giá cao.
"Nhưng sau đó, chúng tôi không bắt được con tôm hùm nào, và về lâu dài, chúng tôi đang nghĩ 'điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến trữ lượng những loài khác?'", ông nói.
Tác động lan sang các nhà hàng và nhà bán lẻ thực phẩm, buộc họ phải linh hoạt thích nghi bằng cách bán bạch tuộc thay vì tôm cua.
"Đây là năm đầu tiên chúng tôi mua bạch tuộc", Caroline Bennett, người có công ty Sole of Discretion cung cấp thực phẩm trực tiếp cho người tiêu dùng từ bến cảng Plymouth, nói. "Chúng tôi không có cua để bán".
Caroline Bennett giới thiệu sản phẩm bạch tuộc tại công ty ở cảng Plymouth, tây nam nước Anh, ngày 20/8. Ảnh: AFP
Giới chức địa phương và chính phủ đã thành lập một ban nghiên cứu khẩn cấp về tình trạng này. Báo cáo sơ bộ sẽ được công bố vào tháng 10.
Bryce Stewart, nhà khoa học biển của Đại học Plymouth, người dẫn dắt nhóm nghiên cứu, cho rằng bạch tuộc đang sinh sản ở vùng nước ấm lên xung quanh nước Anh, tình huống chưa có tiền lệ có thể giải thích cho sự biến mất đột ngột của chúng.
Bạch tuộc chân dài Đại Tây Dương thường chỉ sống khoảng 18 tháng, có xu hướng chết không lâu sau khi sinh sản. "Chúng ăn mọi thứ, rất hung dữ trước khi bắt đầu sinh sản. Nó giống như chu kỳ sống vội chết sớm", ông giải thích.
Ông liên tục được hỏi liệu "mối họa" bạch tuộc có duy trì lâu dài hay không và câu trả lời là "có lẽ có".
Điều đó khiến Tapper sợ hãi. "Cua sẽ không quay trở lại từ giờ tới khi tôi nghỉ hưu", ông nói. "Cua có thể mất 5-10 năm để sinh sản và phát triển đến kích thước có thể bán được, nhưng tôi không có 5-10 năm để trả hóa đơn".
Hồng Hạnh (Theo AFP)
