Những ngày giáp Tết, nhà xưởng của Công ty dệt may Dony vẫn sáng đèn, công nhân tất bật sản xuất để kịp giao một nửa trong hợp đồng 5 container 20 feet áo thun xuất khẩu sang châu Phi - thị trường mới của họ trong năm qua.
"Đây là thành quả sau 4 tháng làm việc, cùng nhà mua phát triển hàng loạt mẫu mã. Đơn hàng này cũng mở ra cơ hội để tiếp cận vào thị trường mới của công ty thời gian tới", CEO Dony Phạm Quang Anh nói với VnExpress.
Tương tự, sau năm 2024 tăng trưởng đáng kể, Việt Nam SuperPort - một doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics - cho biết họ dự định đầu tư nâng cấp các nhà ga hàng hóa, xây thêm kho bãi và bắt đầu dự án cơ sở hạ tầng logistics đường sắt trong năm nay. Chiến lược "tiến sâu" hơn vào thị trường nước láng giềng được ban lãnh đạo doanh nghiệp này đưa ra trong bối cảnh Việt Nam - Trung Quốc dự kiến khởi công tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, kết nối hai nước trong 2025.
"Việc này sẽ giúp chúng tôi tăng năng lực vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới hai nước và các quốc gia khác trong khu vực", ông Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort cho biết.
Việt Nam đang xếp thứ 23 về xuất khẩu và thứ 22 về nhập khẩu trên thế giới, với mức tăng trưởng bình quân trên 13% kể từ năm 2007 tới nay. Kim ngạch xuất nhập khẩu ghi nhận vượt kỷ lục 800 tỷ USD vào năm ngoái, một nửa trong số này đến từ nhập khẩu.
"Việt Nam tiếp tục là 'ngôi sao đang lên' trong thương mại quốc tế", ông Tim Evans, Tổng giám đốc HSBC Việt Nam dự báo, cho rằng vị trí địa lý gần trung tâm kinh tế lớn, ổn định chính trị và nhiều FTA được ký kết, sẽ tạo thuận lợi cho dòng chảy hàng hóa và đầu tư vào Việt Nam.
Năm nay, kim ngạch xuất nhập khẩu có thể vượt 1.000 tỷ USD trong điều kiện "mưa thuận, gió hòa", theo dự báo của PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng (Trường Đại học Kinh tế quốc dân).
Ông Lạng cho rằng ngoài sức bật từ các FTA, nhiều doanh nghiệp Việt Nam "bắt nhịp" thương mại điện tử, công nghệ số, tạo sự bứt phá trong xuất nhập khẩu trực tuyến.
CEO Việt Nam SuperPort cũng tin rằng các yếu tố cơ bản của kinh tế Việt Nam vẫn vững mạnh nhờ tăng trưởng liên tục ở lĩnh vực sản xuất, thương mại điện tử và bán lẻ, hay việc Chính phủ tiếp tục đầu tư vào cơ sở hạ tầng, khuyến khích FDI. Cùng với đó, các hiệp định thương mại khu vực sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho xuất nhập khẩu.
Dù vậy, giới chuyên môn cho rằng bối cảnh toàn cầu khó đoán định có thể tác động đáng kể tới xuất khẩu năm nay. "Xuất khẩu sẽ khó tạo ra đột phá lớn", ông Lê Anh Tuấn, Giám đốc đầu tư Dragon Capital nói.
Theo ông, tổng mức thương mại hàng hóa toàn cầu được dự báo tăng trưởng 2-3% năm 2025. Trong khi 60% thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam dự kiến gặp khó khăn.
Thậm chí, nhóm chuyên gia từ Công ty Chứng khoán SSI dự báo tăng trưởng xuất khẩu năm nay có thể chậm lại, còn 9,5% từ mức nền cao (tăng 14,2%) của 2024.
Xuất nhập khẩu hàng hóa tại cảng Hải Phòng, tháng 5/2024. Ảnh: Giang Huy
Ẩn số lớn nhất, không riêng với Việt Nam mà cả kinh tế toàn cầu, là chính sách của Mỹ dưới thời ông Trump. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, hơn 110 tỷ USD, trong khi nhập khẩu chỉ bằng 1/10. Do đó, bất kỳ sự thay đổi thương mại thuế quan hay chính sách về tỷ giá nào từ quốc gia này cũng ngay lập tức tác động đến nền kinh tế.
Việc Mỹ dự kiến áp thuế 60% với hàng hóa Trung Quốc, 10-20% với Mexico và Canada cùng nguy cơ lạm phát sẽ tạo ra những thách thức lớn hơn cho thương mại toàn cầu. Các sản phẩm xuất khẩu ở các khu vực khác, gồm Việt Nam, sẽ chịu ảnh hưởng từ những chính sách này. Trong đó, tác động tích cực đến từ các cơ hội giành thêm đơn hàng của Trung Quốc trong trường hợp nước này bị áp thuế cao. Ngược lại, doanh nghiệp Việt có khả năng bị ép giá đơn hàng hơn trước bởi mức thuế nhập khẩu vào Mỹ gia tăng.
Trong bối cảnh đó, theo CEO HSBC Việt Nam Tim Evans, các doanh nghiệp Việt sẽ đối mặt với cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các quốc gia như Trung Quốc đại lục, EU, Mexico hay Nhật Bản - đối tác thương mại quan trọng khác của Mỹ.
Chưa kể, từ giữa năm 2021, đô la Mỹ đã tăng khoảng 20% so với các đồng tiền mạnh khác. Điều này đồng nghĩa việc sản xuất tại các nước châu Á, đặc biệt là Đông Nam Á, trở nên cạnh tranh hơn khi xuất khẩu sang Mỹ. Thách thức nữa cần lưu ý là chi tiêu tiêu dùng toàn cầu có xu hướng chậm lại, cùng rủi ro về lạm phát trong hai năm gần đây.
Dù còn nhiều thách thức, ông Tim Evans cho rằng đây có thể là cơ hội để Việt Nam tăng vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu, tận dụng ưu thế từ quan hệ thương mại với Mỹ và các nước. Do đó, Việt Nam cần đánh giá tác động tiềm năng và chuẩn bị biện pháp chính sách để quản lý và tối ưu hóa lợi ích từ các mối quan hệ này.
Năm nay, Chính phủ đặt mục tiêu GDP tăng trên 8%, cao hơn Quốc hội giao (6,5-7%), nhằm tạo nền tảng cho mức tăng trưởng hai chữ số trong giai đoạn tới. Xuất khẩu được coi là một trong những động lực tăng trưởng truyền thống cho nền kinh tế.
Để giữ đà tăng tích cực từ lĩnh vực này, theo PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh xuất khẩu cả trực tiếp và trực tuyến, đổi mới mô hình kinh doanh, đầu tư vào nghiên cứu phát triển, nhu cầu của khách hàng. Nhà điều hành cũng phải tìm cách đưa hoạt động thương mại đi theo lộ trình cụ thể, với những mặt hàng mạnh, chất lượng cao hơn.
Dệt may - ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, đạt kim ngạch xấp xỉ 44 tỷ USD trong năm ngoái. Mức này tăng gần 11% so với 2023. Ngoài chiến lược tìm kiếm thị trường mới, ngách để gia tăng đơn hàng như cách Công ty Dony của CEO Phạm Quang Anh đang làm, các chuyên gia cho rằng ngành này vẫn cần cải thiện năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất để duy trì cạnh tranh.
Theo ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), yếu tố để duy trì và khai thác lợi thế cạnh tranh ở thị trường Mỹ, là các doanh nghiệp dệt may cần đẩy nhanh chuyển đổi kép (xanh hóa và số hóa).
Để chuyển đổi kép, doanh nghiệp dệt may sẽ phải đầu tư hạ tầng công nghệ, nguyên vật liệu xanh, giảm mức tiêu thụ tài nguyên và tác động môi trường. Họ có thể gặp khó khi chi phí vốn để chuyển đổi rất cao, rủi ro. Song, theo ông Trường việc chuyển đổi sang nền công nghiệp xanh, sạch sẽ giúp dệt may nâng giá trị, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thế giới, nhất là các thị trường khó tính như Bắc Mỹ hay châu Âu.
Ở khía cạnh cơ quan quản lý, đại diện Tổng cục Thống kê cho rằng các quốc gia, trong đó có Việt Nam, phải điều chỉnh chiến lược và chính sách để tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng vị thế xuất khẩu. Điều này giúp Việt Nam khai thác lợi thế thương mại và các dòng vốn đầu tư nước ngoài cho phát triển kinh tế.
Phương Dung - Viễn Thông
