5 năm trước, một số doanh nghiệp Trung Quốc bắt đầu trồng thử nghiệm sầu riêng tại đảo Hải Nam nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu và rút ngắn thời gian đưa trái tươi đến tay người tiêu dùng.
Theo Viện Khoa học Nông nghiệp Hải Nam, diện tích canh tác tại đây tăng gần 4 lần sau 5 năm, từ 700 ha năm 2000 lên 2.600 ha vào 2025. Bình quân diện tích trồng sầu riêng của Trung Quốc tăng 30% một năm. Sầu riêng được trồng tại các vùng Tam Á, Bảo Đình, Lạc Đông và Lăng Thủy của đảo Hải Nam, trong đó khoảng 267 ha đã cho thu hoạch.
Hiện mỗi kg sầu riêng Trung Quốc khoảng 100 nhân dân tệ, tương đương 340.000 đồng. Các chuyên gia nước này kỳ vọng khi sản lượng nội địa tăng, giá bán sẽ giảm xuống khoảng 20 nhân dân tệ một kg (70.000 đồng), tương tự với nho hồng và nho sữa khi được trồng thành công. Tuy nhiên, để đạt được điều này, họ phải mở rộng diện tích, vượt qua rào cản khí hậu và tối ưu hóa công nghệ sản xuất nhằm hạ giá thành.
Đất nước tỷ dân là thị trường xuất khẩu chủ lực của trái sầu Việt. Năm ngoái, nước này nhập khẩu sầu riêng trị giá gần 7 tỷ USD, trong đó khoảng 40% từ Việt Nam (2,94 tỷ USD), theo số liệu Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Việc Trung Quốc trồng được sầu riêng, theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, chưa tạo ra mối de dọa đáng kể với người trồng Việt.
Thậm chí, khi đảo Hải Nam - vùng trồng sầu riêng duy nhất ở nước này - mở rộng diện tích tối đa, ông Nguyên cho rằng sản lượng vẫn quá thấp so với nhu cầu tiêu thụ rất lớn của quốc gia tỷ dân này.
Sầu riêng chín cây nội địa Trung Quốc vào vụ thu hoạch. Ảnh: People’s Daily Online
Theo ông Nguyên, điều kiện tự nhiên ở Hải Nam chỉ phù hợp một phần cho loại cây này. Khu vực này thường xuyên hứng bão, nhiệt độ thấp, khiến cây mất 4 năm mới ra hoa nhưng có thể bị xóa sổ chỉ sau một trận siêu bão.
Ngoài ra, chi phí lao động và kỹ thuật cao khiến giá thành sản xuất đội lên gấp 2-3 lần so với Việt Nam, khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu từ Đông Nam Á. Trong khi đó, hàng Việt với hương vị đặc trưng và giá cạnh tranh tiếp tục được người tiêu dùng ưa chuộng. Hiện giá sầu riêng Việt xuất sang thị trường tỷ dân khoảng 90.000-150.000 đồng một kg.
"Với chi phí thấp, Việt Nam có thể bán sầu riêng rẻ hơn, vừa túi tiền người tiêu dùng Trung Quốc", ông Nguyên nói, đồng thời cho rằng nguy cơ hàng Việt bị lấn át gần như bằng không.
Cùng quan điểm, ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Vina T&T, ước tính sản lượng sầu riêng Trung Quốc năm nay tương đương hơn 80 container xuất khẩu của Việt Nam. Theo ông, con số này quá ít để ảnh hưởng tới giá.
Chia sẻ trên People’s Daily Online, ông Lang Haibo, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Nông nghiệp Hải Nam Youqi - một trong số doanh nghiệp trồng sầu riêng - cho biết vụ năm nay dự kiến họ thu hoạch khoảng 2.000 tấn trái chín cây. Mức này gấp gần 40 lần so với vụ đầu tiên của doanh nghiệp (khoảng 50 tấn).
Năm ngoái, Trung Quốc nhập khẩu hơn 1,56 triệu tấn sầu riêng. Chính quyền Hải Nam đặt mục tiêu mở rộng diện tích trồng loại trái này lên 6.600 ha vào năm 2028, đồng thời ứng dụng công nghệ tưới tiêu tự động, AI phân loại trái và mô hình xen canh để tăng năng suất. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng chỉ khi sản lượng nội địa đạt hàng trăm nghìn tấn, tác động tới thị trường khu vực mới rõ rệt, điều khó xảy ra trong ngắn hạn.
CEO Vina T&T dự báo ít nhất 10 năm nữa nước này mới đạt sản lượng đáng kể, và đây là khoảng thời gian Việt Nam có thể tận dụng để xây dựng thương hiệu quốc gia, phát triển bền vững.
Ở trong nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quyết định 3015, áp dụng quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm riêng cho trái sầu tươi xuất khẩu. Việc này nhằm nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm và tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn cho ngành.
Chất lượng cải thiện rõ rệt, nhiều lô hàng sầu riêng Việt xuất đi đạt tiêu chuẩn ngang Thái Lan. Tuy vậy, sầu Thái, đặc biệt giống Monthong, vẫn giữ lợi thế nhờ logistics hoàn thiện, sản lượng lớn và thương hiệu rõ ràng, với giá bán lẻ phổ biến 160.000-200.000 đồng một kg.
Theo các doanh nghiệp, lợi thế lớn nhất của Việt Nam hiện là giá xuất khẩu thấp hơn Thái Lan, mở ra khoảng trống để "nới" thị phần. Để duy trì ưu thế, Hiệp hội Rau quả Việt Nam khuyến nghị các địa phương, người trồng tiếp tục đầu tư vùng trồng, áp dụng kỹ thuật VietGAP, GlobalGAP, cải thiện đóng gói và phát triển thương hiệu quốc gia.
Việt Nam đang tăng tốc xuất khẩu sầu riêng. Ba tháng đầu năm, kim ngạch mỗi tháng đều dưới 100 triệu USD. Tháng 4, con số này vượt mốc 100 triệu USD, và tăng lên hơn gấp đôi vào tháng 5, gấp 3 trong tháng 6 (300 triệu USD). Riêng tháng 7 sản lượng xuất của trái sầu Việt ước đạt 350-400 triệu USD. Lũy kế 7 tháng, giá trị xuất khẩu loại nông sản này đã vượt 1 tỷ USD.
Thi Hà
