Ngày 10/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social rằng sẽ áp thêm 100% thuế nhập khẩu với hàng hóa từ Trung Quốc, ngoài mức 30% đang áp dụng hiện tại. Chính sách mới sẽ có hiệu lực từ ngày 1/11, hoặc sớm hơn, "tùy vào các hành động và thay đổi từ phía Trung Quốc".
"Cũng từ ngày 1/11, chúng ta sẽ áp dụng kiểm soát xuất khẩu với tất cả phần mềm thiết yếu", ông viết.
Động thái mới nhất của Tổng thống Mỹ liên quan đến việc Bắc Kinh gần đây siết kiểm soát xuất khẩu đất hiếm - vật liệu thiết yếu để sản xuất nhiều đồ điện tử. Giới phân tích cho rằng ông dường như cũng đã hủy cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dự kiến vào cuối tháng này tại Hàn Quốc.
Thông điệp đầu tiên ông Trump đưa ra trong ngày 10/10 là dọa tăng thuế nhập khẩu với hàng Trung Quốc. Tuyên bố này khiến nhà đầu tư lo sợ lặp lại kịch bản hồi đầu năm. Hồi tháng 4, có thời điểm Mỹ áp thuế lên tới 145% với hàng hóa Trung Quốc.
Chốt phiên 10/10, cả ba chỉ số chính của thị trường chứng khoán Mỹ đều quay đầu giảm mạnh. DJIA giảm 1,9% về 45.479 điểm. S&P 500 mất 2,71% - tệ nhất kể từ phiên 10/4. Nasdaq Composite - gồm nhiều cổ phiếu công nghệ - giảm tới 3,56%. "Nền kinh tế lớn nhất và lớn thứ hai thế giới lại đang đối đầu. Tâm lý bi quan đang bao trùm thị trường. Bài đăng của ông Trump đột ngột xuất hiện, khiến thị trường biến động mạnh", Ryan Detrick - chiến lược gia thị trường tại Carson Group nhận định.
Đoàn đàm phán Mỹ và Trung Quốc trong cuộc họp tại Geneva, Thụy Sĩ, ngày 11/5. Ảnh: Reuters
Tổng thống Mỹ cũng đe dọa áp kiểm soát xuất khẩu với các linh kiện máy bay của Boeing, để đáp trả việc Trung Quốc siết xuất khẩu đất hiếm. "Chúng ta có rất nhiều thứ, trong đó có máy bay. Họ dùng nhiều máy bay Boeing lắm, và cần linh kiện cũng như các thứ tương tự", ông Trump cho biết trước báo giới tại Nhà Trắng hôm 10/10.
Dù không phải lúc nào ông Trump cũng thực hiện đúng lời đe dọa, nhà đầu tư, người tiêu dùng và cả doanh nghiệp vẫn có lý do để lo lắng. Đặc biệt trong bối cảnh quan hệ thương mại Mỹ - Trung Quốc năm nay liên tục trải qua biến động.
Cả hai hiện là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù Mexico gần đây vượt Trung Quốc để trở thành nước bán hàng nhiều nhất vào Mỹ, Mỹ vẫn phải nhập khẩu hàng trăm tỷ USD từ Trung Quốc. Ngược lại, Bắc Kinh hiện cũng là thị trường xuất khẩu hàng đầu cho Washington.
Hàng điện tử, dệt may và đồ nội thất thuộc nhóm Mỹ phải mua nhiều nhất từ Trung Quốc. Đó là lý do thời gian qua, ông Trump liên tiếp thúc giục các CEO, đặc biệt là CEO công nghệ, chuyển sản xuất về Mỹ. Vài tháng qua, ông dịu giọng hơn sau khi giới lãnh đạo doanh nghiệp cam kết rót thêm hàng trăm tỷ USD vào sản xuất tại Mỹ, dù phần lớn sản phẩm của họ vẫn được làm tại nước ngoài.
Đầu năm nay, Mỹ - Trung Quốc liên tiếp nâng thuế nhập khẩu để trả đũa chính sách của nhau. Hồi tháng 4, có thời điểm Mỹ áp thuế 145% với Trung Quốc, còn Trung Quốc cũng áp 125% với Mỹ.
Tuy nhiên, sau khi nâng thuế với Trung Quốc lên 145%, Tổng thống Mỹ công bố ngoại lệ với đồ điện tử, khi chỉ chịu thuế 20%. Động thái này phần nào thừa nhận chính quyền Trump hiểu rõ tác động tiêu cực của mức thuế quá cao đối với nền kinh tế Mỹ.
Đến tháng 5, căng thẳng Mỹ - Trung Quốc hạ nhiệt, khi hai nước đồng ý giảm thuế cho nhau trong 90 ngày. Trung Quốc hạ mức thuế với hàng Mỹ xuống 10% từ 125%, còn Mỹ giảm từ 145% xuống 30%. Thị trường chứng khoán cả hai nước đều hoan nghênh thông tin này.
Đến tháng 8, ông Trump ký sắc lệnh tiếp tục gia hạn việc hoãn áp thuế với Trung Quốc. Đến nay, quan chức hai bên đã thực hiện 4 vòng đàm phán thương mại, thống nhất nhiều vấn đề, từ đất hiếm đến TikTok.
Tuy nhiên, ngày 10/10, Tổng thống Mỹ cáo buộc Trung Quốc "trở nên thù địch" trong vấn đề thương mại. Bình luận này được đưa ra chỉ 1 ngày sau khi Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo siết kiểm soát xuất khẩu đất hiếm - vật liệu Bắc Kinh đang thống trị nguồn cung toàn cầu. Một ngày trước đó, Ủy ban Đặc biệt của Hạ viện Mỹ về Trung Quốc kêu gọi Mỹ và các đồng minh mở rộng lệnh cấm xuất khẩu thiết bị sản xuất chip sang nền kinh tế thứ hai thế giới.
Với Mỹ, một phần quan trọng của các thỏa thuận thương mại là đảm bảo Trung Quốc tăng nguồn cung nam châm đất hiếm. Dù đã đạt được vài bước tiến rõ ràng, ông Trump vài tháng gần đây liên tục cáo buộc Bắc Kinh vi phạm cam kết.
Ông từng phản ứng bằng cách hạn chế bán công nghệ Mỹ cho Trung Quốc, bao gồm cả chip AI của Nvidia. Tuy nhiên, nhiều hạn chế sau đó đã được dỡ bỏ.
Tuần này, chính quyền Trump thông báo sẽ sớm áp phí với hàng hóa được vận chuyển bằng tàu thuộc sở hữu hoặc do Trung Quốc vận hành. Bắc Kinh đáp trả bằng kế hoạch tương tự với tàu Mỹ, có hiệu lực từ ngày 10/10.
Giới phân tích bình luận ông Trump thể hiện không có giới hạn nào trong mức thuế ông có thể áp với Trung Quốc. Dù vậy, ông Tập cũng cho thấy không có sự nhân nhượng trong các chính sách trả đũa. Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc leo thang trở lại có thể gây gián đoạn nhiều chuỗi cung ứng lớn trong thời gian tới, đặc biệt với ngành công nghệ, xe điện và quốc phòng.
Tuy nhiên, khả năng Tổng thống Mỹ tiếp tục áp thuế theo ý muốn có thể sớm chấm dứt, nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết bất lợi cho ông. Cơ quan này sẽ xem xét tính hợp pháp của các chính sách thuế nhập khẩu mà ông công bố trong nhiệm kỳ này. Cuộc tranh luận đầu tiên giữa các bên sẽ diễn ra vào tuần đầu tháng 11.
Trước đó, cả Tòa phúc thẩm liên bang khu vực Washington và Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT) tại Manhattan khẳng định các mức thuế nhập khẩu ông Trump áp dụng dựa trên Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA) là bất hợp pháp.
Hà Thu (theo Reuters, CNN)
