Từ 1/9, Philippines - thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam - tạm ngừng nhập khẩu trong 60 ngày. Quốc gia này vốn chiếm tới hơn 40% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, nên quyết định bất ngờ đã kéo theo sự dè dặt trong hoạt động thu mua ở Đồng bằng sông Cửu Long. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cũng hạn chế gom hàng, không dám dự trữ lớn vì lo ngại rủi ro giá giảm và đầu ra bấp bênh.
Trên thị trường quốc tế, gạo 5% tấm của Việt Nam đang được chào bán ở mức 399 USD một tấn, cao hơn gạo cùng loại của Thái Lan và Ấn Độ. Khoảng chênh lệch giá này khiến sức ép cạnh tranh gia tăng, nhất là khi nhu cầu giảm và người mua có nhiều lựa chọn rẻ hơn.
Thu hoạch lúa ở miền Tây. Ảnh: Thủy Tiên
Sức ép ấy nhanh chóng phản ánh vào thị trường nội địa. Bà Hằng, thương lái ở An Giang, cho biết trước đây mỗi ngày có thể mua cả trăm tấn, nhưng nay chỉ nhập nhỏ giọt để bán cho các xưởng xay xát trong nước vì vốn liếng hạn chế.
Không chỉ thương lái, nhiều doanh nghiệp cũng dè dặt. "Giá thu mua hiện vẫn thấp nhưng chúng tôi không dám gom nhiều để dự trữ. Công ty chỉ mua vừa đủ phục vụ nhu cầu kinh doanh trước mắt," ông Nguyễn Chí Thành, Giám đốc ngành hàng lúa gạo Angimex chia sẻ.
Theo ghi nhận ngày 8/9, giá gạo nguyên liệu và thành phẩm tiếp tục đi ngang. IR 50404 ở mức 8.500-8.600 đồng mỗi kg, OM 5451 dao động 7.700-7.900 đồng, còn OM 18 quanh 9.600-9.700 đồng. Ở chợ bán lẻ, gạo thơm Thái hạt dài, Hương Lài hay Đài Loan vẫn giữ giá 20.000-22.000 đồng mỗi kg.
Tại Vĩnh Long - địa phương có nhiều doanh nghiệp xuất khẩu sang Philippines - đang gặp khó. Hiện Vĩnh Long có hai doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo - Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Phước Thành IV và Công ty Lương thực Trà Vinh - đều chịu ảnh hưởng trực tiếp từ quyết định của Philippines. Ngày 7/9, Sở Công thương Vĩnh Long đã phát công văn khẩn đến tất cả doanh nghiệp trên địa bàn, yêu cầu thận trọng, không nóng vội trước tình hình mới.
Sở Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp cần chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất - kinh doanh, đồng thời nhanh chóng mở rộng thị trường để giảm rủi ro. Các đơn vị cũng được kêu gọi tích cực thu mua, tạm trữ lúa cho nông dân nhằm ổn định đầu ra. Sở cho biết sẽ bám sát diễn biến, hỗ trợ thủ tục và kết nối thị trường, giúp doanh nghiệp hạn chế thiệt hại.
Bộ Công Thương cho biết 8 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu 6,3 triệu tấn gạo, đạt 3,17 tỷ USD. Sản lượng tăng nhẹ nhưng giá trị giảm gần 18% do giá bình quân sụt giảm. Trong đó, Philippines mua 2,6 triệu tấn, giữ vai trò khách hàng lớn nhất.
Ngày 1/9, Bộ Công Thương phát công văn cảnh báo doanh nghiệp cần theo dõi sát tình hình, không dồn hàng vào một thị trường duy nhất. Bộ cũng nhấn mạnh phải chủ động mở rộng sang các thị trường khác như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, châu Phi và Trung Đông; tăng hợp đồng dài hạn, đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch, nâng cao chất lượng và truy xuất nguồn gốc để đáp ứng yêu cầu từ các thị trường khó tính.
Các chuyên gia lúa gạo cho rằng mức giá cao hơn Thái Lan, Ấn Độ khiến gạo Việt giảm lợi thế cạnh tranh, nhưng chưa đồng nghĩa đánh mất thị phần. Khách hàng lớn vẫn duy trì đơn hàng nhờ uy tín chất lượng và khả năng giao đều. "Cơ hội có thể mở ra ở châu Phi, Trung Đông khi nguồn cung từ Thái Lan và Ấn Độ gặp khó bởi thời tiết và chính sách", một chuyên gia ngành hàng nhận định.
Dù chịu cú sốc từ Philippines, ngành gạo Việt vẫn được kỳ vọng xuất khẩu hơn 8 triệu tấn trong năm 2025, giữ vị trí số hai thế giới. Doanh nghiệp hy vọng giá sẽ phục hồi vào cuối năm, khi nhu cầu toàn cầu tăng trở lại và Philippines nối lại nhập khẩu.
Thi Hà
