Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến dự thảo sửa đổi Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, trong đó bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng. Thay vào đó, cơ quan quản lý sẽ kiểm soát thị trường qua cấp hạn mức và giấy phép nhập khẩu từng lần cho tổ chức tín dụng, doanh nghiệp đủ điều kiện.
Theo đó, doanh nghiệp muốn được cấp phép sản xuất vàng miếng phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, ngân hàng là 50.000 tỷ. Các đơn vị này phải trong danh sách đang được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép kinh doanh mua, bán kim loại quý, không bị xử phạt hoặc đã khắc phục xong nếu vi phạm.
Hiện có 38 doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép kinh doanh mua, bán vàng miếng. Tuy nhiên, tính theo quy mô vốn điều lệ hiện hành, chỉ một số doanh nghiệp "đầu ngành" có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên như PNJ, DOJI, SJC.
Về phía ngân hàng, Vietcombank, VPBank, Techcombank, BIDV, MB, VietinBank và Agribank nằm trong nhóm có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng.
Vàng miếng tại trụ sở SJC ở quận 3, tháng 3/2025. Ảnh: Quỳnh Trần
Thực tế, giới chuyên gia nhiều lần chỉ ra việc độc quyền vàng miếng SJC và thiếu nguồn cung là nguyên nhân dẫn đến chênh lệch giá vàng trong nước, thế giới ở mức cao, có những thời điểm "vênh" tới gần 20 triệu đồng mỗi lượng. Độc quyền vàng miếng khiến người dân hình thành tâm lý chuộng nắm giữ kim loại quý, dẫn đến mỗi khi giá vàng biến động, thị trường tái diễn cảnh khan hiếm, xếp hàng dài chờ mua.
Ngân hàng Nhà nước thừa nhận việc duy trì chính sách độc quyền vàng miếng như hiện nay là bất cập. Khi thị trường thiếu nguồn cung, cơ quan quản lý phải can thiệp, bình ổn bằng cách sử dụng ngoại tệ từ Quỹ bình ổn tỷ giá và quản lý thị trường vàng (một cấu phần của dự trữ ngoại hối nhà nước) để nhập khẩu vàng tiêu chuẩn quốc tế, sau đó gia công thành vàng miếng và bán ra thị trường.
Cũng theo dự thảo, giao dịch mua bán vàng từ 20 triệu đồng trở lên bắt buộc phải chuyển khoản, không được thanh toán bằng tiền mặt. Việc này nhằm đảm bảo yêu cầu về xác thực thông tin khách hàng, công khai, minh bạch.
Dự thảo nghị định cũng bổ sung cơ chế tăng nguồn cung cho sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ. Theo đó, doanh nghiệp sẽ được cấp phép nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng và trang sức mỹ nghệ. Họ cũng có thể bán lại nguyên liệu này cho đơn vị khác có giấy phép sản xuất vàng miếng hoặc kinh doanh trang sức, mỹ nghệ.
Tuy nhiên, doanh nghiệp chỉ được nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu của nhà sản xuất được chứng nhận bởi Hiệp hội Thị trường vàng London (LMBA). Các đơn vị phải công bố tiêu chuẩn, hàm lượng vàng và có quy định nội bộ về xuất nhập khẩu, sản xuất vàng...
Hiện nay, các doanh nghiệp chỉ được cấp phép nhập khẩu vàng để tái xuất khẩu ra thị trường nước ngoài. 10 năm qua, doanh nghiệp cũng không được cấp phép nhập khẩu vàng nguyên liệu. Thu mua vàng trên thị trường là nguồn duy nhất để doanh nghiệp sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ trong nước. Lãnh đạo một đơn vị kinh doanh vàng từng cho biết nhiều thời điểm, họ gặp khó khăn lớn về nguyên liệu, không có vàng chế tác và bán hàng.
Quỳnh Trang
