3 đặc điểm khiến hợp đồng tương lai thu hút nhà đầu tư phái sinh

Hợp đồng tương lai (Futures Contract) là công cụ tài chính được dùng để giao dịch trên thị trường phái sinh, cho phép nhà đầu tư mua hoặc bán tài sản cơ sở (như cổ phiếu, trái phiếu chính phủ, hàng hóa...) tại một thời điểm trong tương lai với mức giá được xác định trước. Hợp đồng tương lai (HĐTL) được sử dụng với hai mục đích chính là giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro hoặc đầu cơ kiếm lời từ giao dịch.

Hiện nay, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam cung cấp hai dòng sản phẩm cơ bản: hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai Trái phiếu chính phủ. Trong đó, hợp đồng tương lai VN30 được xây dựng dựa trên chỉ số VN30, đại diện cho 30 cổ phiếu có vốn hoá và thanh khoản cao nhất trên thị trường, với mã hợp đồng VN30FYYMM.

Ví dụ, tháng 3 một nhà đầu tư mở vị thế mua 10 HĐTL chỉ số VN30, mã hợp đồng: VN30F2504, đáo hạn ngày 19/4/2025. VN30-Index hiện là 1.360 điểm, đến tháng 4, chỉ số này tăng lên 1.365 điểm.

Khi đó, nhà đầu tư lãi: 100.000 x (1.365-1.360) x 10= 5.000.000 đồng (chưa trừ các phí và thuế giao dịch). Trường hợp VN30-Index giảm, nhà đầu tư sẽ bị thiệt với số điểm tương ứng nhân với hệ số. Ngược lại, nhà đầu tư có thể mở vị thế bán nếu tin rằng VN30-Index sẽ điều chỉnh, giảm điểm trong tương lai.

Hiểu một cách đơn giản, hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là sự "đánh cược" của nhà đầu tư vào sự tăng hoặc giảm của nhóm cổ phiếu bluechip trong tương lai.

Một số đặc điểm của hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai có tính chuẩn hóa cao, mọi điều khoản như giá trị, khối lượng tài sản cơ sở hay thời gian đáo hạn đều được quy định chặt chẽ bởi sở giao dịch. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro tranh chấp giữa các bên.

Một trong những điểm nổi bật của sản phẩm này là cơ chế ký quỹ và bù trừ. Nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ một phần nhỏ, thường khoảng 10% tổng giá trị hợp đồng, thay vì thanh toán toàn bộ. Nhờ đó, sản phẩm có mức đòn bẩy tài chính cao. Với số vốn nhỏ, nhà đầu tư có thể kiểm soát một hợp đồng có giá trị lớn, từ đó khuếch đại lợi nhuận nếu dự đoán đúng xu hướng giá. Chẳng hạn, chỉ cần ký quỹ 100 triệu đồng, nhà đầu tư có thể giao dịch hợp đồng trị giá 1 tỷ đồng. Tuy nhiên, đòn bẩy cao cũng đồng nghĩa với rủi ro lớn – nếu thị trường đi ngược với dự đoán, khoản lỗ cũng sẽ tăng theo cấp số nhân.

Ưu điểm của sản phẩm này là tính thanh khoản cao và khả năng giao dịch T+0, cho phép nhà đầu tư mua bán ngay trong ngày mà không cần chờ đến hôm sau như giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở. Khi thị trường chứng khoán cơ sở giảm, nhà đầu tư có thể bán khống chứng khoán phái sinh (bán trước, mua lại sau) để giảm rủi ro, và ngược lại. Nhờ đó, sản phẩm này tạo điều kiện cho các chiến lược giao dịch lướt sóng, giúp tận dụng những biến động nhỏ của thị trường để kiếm lời nhanh chóng.

Tuy nhiên, hợp đồng tương lai không chỉ là công cụ đầu cơ mà còn là một bản cam kết nghĩa vụ giữa bên mua và bên bán. Khi hợp đồng đáo hạn, bên bán có nghĩa vụ giao tài sản cơ sở theo đúng quy định, còn bên mua phải thanh toán toàn bộ giá trị theo mức giá đã thỏa thuận. Điều này khác với giao dịch cổ phiếu, nơi nhà đầu tư có thể nắm giữ tài sản vô thời hạn mà không bị ràng buộc bởi thời điểm thanh toán.

Nhà đầu tư cá nhân nên lưu ý điều gì?

Hợp đồng tương lai hiện đang là công cụ phái sinh phổ biến, không chỉ với nhà đầu tư doanh nghiệp, những nhà đầu tư cá nhân cũng quan tâm đến thị trường này. Sức hút của sản phẩm đến từ việc nhà đầu tư có thể không cần nắm giữ tài sản cơ sở nhưng vẫn có thể giao dịch được. Ngoài ra đối với các nhà đầu tư lướt sóng, nếu đóng hợp đồng trước kỳ hạn sẽ không cần phải giao nhận hàng hóa thực.

Tuy nhiên, sản phẩm này sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro với những nhà đầu tư F0 thiếu kiến thức bởi đây là công cụ tài chính có tỷ lệ đòn bẩy cao và biến động mạnh. Để "nhập môn", nhà đầu tư cần phải trang bị kiến thức đầu tư cơ bản, hiểu rõ đặc điểm của sản phẩm để nắm vững cơ chế hoạt động của thị trường, tự tạo một chiến lược đầu tư phù hợp với tài chính của mình.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cần phải trang bị kỹ năng phân tích thị trường, đánh giá biểu đồ, các chỉ báo, liên tục cập nhật tình hình vĩ mô... để hình thành cái nhìn tổng quát về thị trường. Đặc biệt, người chơi cần tránh tâm lý FOMO, mua/bán quá nhiều trong ngày theo biến động giá dẫn đến thua lỗ.

Điều quan trọng nhất trong đầu tư chứng khoán phái sinh, cụ thể hợp đồng tương lai, là tính kỷ luật. Khi mua một hợp đồng mới, nhà đầu tư nên xác định sẵn mức lỗ hoặc lãi rõ ràng ngay từ đầu, kiểm soát chi phí để hạn chế rủi ro, nhất là khi sử dụng đòn bẩy cao.

Trợ lý ảo Ensa hỗ trợ đầu tư phái sinh. Ảnh: DNSE

Hiện nay, một số công ty chứng khoán đã tích hợp AI vào sản phẩm, hỗ trợ nhà đầu tư phân tích và dự báo xu hướng thị trường, giúp đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, nhiều đơn vị cũng triển khai nền tảng phái sinh ứng dụng công nghệ giao dịch định lượng (quantitative trading), cho phép nhà đầu tư thiết lập hệ thống tự động cắt lỗ hoặc chốt lời theo mức giá kỳ vọng, giúp người chơi giảm thiểu rủi ro khi giao dịch.

Trong đó, sản phẩm chứng khoán phái sinh Future X của DNSE có nhiều tính năng đổi mới, tối ưu hóa giao dịch như cài đặt lệnh chốt lời, cắt lỗ tự động, giao dịch nhanh, ổn định, tỷ lệ cọc cạnh tranh, chỉ từ 18,48%. Đặc biệt, trợ lý ảo Ensa của DNSE có thể thực hiện phân tích kỹ thuật hợp đồng VN30F1M và VN30FM, sử dụng 6 chỉ báo trung bình động và 7 chỉ báo dao động, mang đến cho nhà đầu tư những đánh giá nhanh về xu hướng thị trường, từ đó kịp thời ra quyết định vị thế long, short. Với đặc điểm giao dịch chứng khoán phái sinh cần ra quyết định và thao tác đặt lệnh nhanh, đây là những công cụ hỗ trợ đắc lực cho nhà đầu tư.

Hợp đồng tương lai là một công cụ giao dịch linh hoạt, mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đi kèm rủi ro lớn. Nhà đầu tư cá nhân cần trang bị kiến thức, có chiến lược quản lý rủi ro phù hợp và lựa chọn nền tảng uy tín để giao dịch an toàn và hiệu quả.

Minh Ngọc