Nghệ sĩ Thanh Qúy ghi dấu ấn với nhiều dạng vai trên màn ảnh nhỏ. Nữ nghệ sĩ biến hóa rất 'ngọt' trong từng vai diễn, từ người mẹ tảo tần tới chanh chua, ghê gớm. Mỗi bộ phim là một nhân vật khác nhau, với tính cách và hoàn cảnh khác nhau, bản thân nghệ sĩ Thanh Quý đã thể hiện thành công, chân thực từng nhân vật đó.
Tuy nhiên, nhìn lại đợt xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) năm nay, nhiều người vẫn dành sự tiếc nuối cho NSƯT Thanh Quý.
NSƯT Thanh Quý đến với nghệ thuật khi chỉ mới 18 tuổi, là diễn viên diễn viên trực thuộc quản lý của Hãng phim truyện Việt Nam. Từ khi khởi nghiệp năm 1976 đến năm 1992 là khoảng thời gian Thanh Quý hoạt động nhiều nhất. Năm nào cũng có ít nhất một vai diễn trên màn ảnh do bà thủ vai. Bà được biết đến nhờ những vai diễn có số phận éo le, phải đối mặt với sự lựa chọn ngang trái cũng như người phụ nữ có tính cách ngang ngạnh, sắt đá: Chuyến xe bão táp (1976), Những người đã gặp, Tình yêu và khoảng cách (1984), Không có đường chân trời (1986), Chuyện tình bên dòng sông (1992)... Bà từng đoạt Bông sen vàng cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất năm 1985 và với những đóng góp cho nền điện ảnh trong nước Thanh Quý đã được nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú.
Từ khi nghỉ hưu, NSƯT Thanh Quý không còn tham gia đóng phim điện ảnh, không có cơ hội tham gia các hội diễn, liên hoan nghệ thuật để giành huy chương. Chính vì lý do này, bà không được đề nghị xét tặng danh hiệu NSND ở lĩnh vực điện ảnh (đặc biệt trong bối cảnh Hãng phim truyện Việt Nam gặp nhiều biến cố sau khi xã hội hóa).
NSƯT Thanh Quý tên thật là Vũ Thị Quý sinh năm 1958 tại Hà Nội tại làng Bưởi (Tây Hồ, Hà nội) trong một gia đình đông anh chị em. Thời còn trẻ, bà mơ ước trở thành một thủ thư hoặc làm nghề địa chất nhưng cũng vì sở hữu gương mặt xinh xắn nên Thanh Quý lọt vào mắt xanh của một đạo diễn từ khi mới 15 tuổi.
NSƯT kể, trường cấp 3 nơi bà từng theo học cách Trường trung học Điện ảnh Việt Nam không xa, nhờ vậy ngày nào đến lớp bà cũng có cơ hội đi ngang qua đây. Đầu năm 1973, bà cùng chị gái đi ngang qua trường và tình cờ được một đạo diễn phát hiện ra vẻ đẹp trong sáng của một cô gái tuổi 15.
Thanh Quý đỗ vòng thi tuyển và được đưa vào danh sách lớp diễn viên điện ảnh khóa 2 (1973-1977) cùng với một số diễn viên tên tuổi sau này như các nghệ sĩ ưu tú Phương Thanh, Minh Châu, Diệu Thuần. Vì nhà nghèo, đông anh em nên khi đỗ vào trường điện ảnh, được Nhà nước nuôi nên bà cứ thế là đi học.
Mặc dù là người trẻ tuổi nhất nhưng nhờ vẻ đẹp nổi bật, bà đã được chọn đóng vai chính sớm nhất so với các bạn cùng khóa. Vừa nhập học, bà đã được đạo diễn Khắc Lợi mời tham gia phim "Hai người mẹ". Tuy nhiên, sự non nớt về diễn xuất buộc Thanh Quý phải nhường vai cho người khác. Sau thất bại đó, bà buồn chán đến mức có lúc đã nghĩ đến cái chết.
"Lúc ấy, mọi người diễn giỏi lắm. Tôi thì chậm chạp hơn nhiều. Tôi được giao đóng vai chính năm 15 tuổi nhưng vì diễn xuất non nớt, không đạt nên cuối cùng phải nhường vai cho người khác. Cảm xúc lúc ấy rất tồi tệ, thậm chí tôi đã nghĩ đến cái chết. Thế nhưng sau đó, tôi lại tự vực dậy tinh thần, tự động viên mình là thôi chẳng làm nghề này thì làm nghề khác".
Đến năm 18 tuổi, cơ duyên điện ảnh mới thật sự đến với Thanh Quý khi bà được đạo diễn Trần Vũ tin tưởng giao cho vai cô gái thanh niên trong phim "Chuyến xe bão táo". Cùng với tài năng, nhan sắc và quá trình đào tạo bài bản về diễn xuất, Thanh Quý để lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả qua hàng loạt các bộ phim nổi tiếng như: "Không có đường chân trời", "Chuyện tình bên dòng sông", "Người đàn bà bị săn đuổi", "Ban mai xanh", "Luật đời", "Người phán xử"...
Với 50 năm tuổi nghề, hơn 50 phim điện ảnh, truyền hình đã từng tham gia, NSƯT Thanh Quý luôn tự nhủ, diễn viên là người thể hiện linh hồn tác phẩm, chỉ cần không tập trung làm tốt sẽ liên lụy cả tập thể. Bởi vậy, ngay cả trong những thời khắc khó khăn nhất, khi cuộc sống riêng bị xáo trộn, bà cũng không để ảnh hưởng tới công việc, tới vai diễn.
Nghệ sĩ Thanh Quý là một mỹ nhân tài sắc nổi tiếng một thời của màn ảnh Việt. Dù đóng vai chính hay vai phụ thì những nhân vật mà bà hóa thân đều hấp dẫn và chinh phục tất cả khán giả. Dù lẫy lừng một thời nhưng hiện tại nữ nghệ sĩ gạo cội màn ảnh Việt lại có cuộc sống bình lặng, cô đơn ở tuổi xế chiều.
NSƯT Thanh Quý đã từng hai lần kết hôn, trong đó đáng chú ý là cuộc hôn nhân thứ hai kéo dài 20 năm với họa sĩ Thành Chương, con trai nhà văn Kim Lân. Bà có một con gái với người chồng trước và nay đã lên chức bà ngoại.
Bà thừa nhận, mình chưa phải là một người mẹ đủ tốt. Đặc thù nghề diễn đi sớm về muộn, khó có một cuộc sống bình thường như những gia đình khác. Vì thế, cuộc hôn nhân đầu tiên của bà bị ảnh hưởng rất nhiều.
Hiện tại, NSƯT Thanh Quý đang sống trong một ngôi nhà nằm tại Quận Hoàng Mai (Hà Nội). Sau khi ly hôn với người chồng thứ 2, bà không có ý định đi tiếp thêm bước nữa.
Nói về sự cô đơn ở tuổi xế chiều, NSƯT Thanh Quý tâm sự trên Vietnamnet: "Đến tận bây giờ, tôi thấy nỗi cô đơn giống như một người bạn đồng hành với mình vậy. Cũng không cần thiết phải trốn tránh, vì đôi khi sự cô đơn cũng có cái thú vị của nó.
Không phải là tôi thích gặm nhấm sự cô độc mà đơn giản vì mình đã quen với nó. Với tôi, sự cô đơn cũng là một phần tự nhiên như hơi thở, nước uống hàng ngày thôi. Không ai biết trước mọi chuyện sẽ thế nào, thay đổi ra sao nhưng với tôi, cuộc sống của một người “độc thân vui vẻ” đang rất ổn".
