Đệ nhất đào võ cải lương Diệu Hiền: 5 người con không ai gọi là mẹ, xế chiều bệnh tật, ở viện dưỡng lão

Đệ nhất đào võ cải lương Diệu Hiền suýt chết cháy và ý định bỏ nghề

NSƯT Diệu Hiền tên thật là Lâm Thị Hiền, sinh năm 1945 trong một gia đình nghèo, đông con tại Bạc Liêu. Từ nhỏ NSƯT Diệu Hiền đã mồ côi cha và sống cùng mẹ ở mái chòi mé sông Sài Gòn. Tuổi thơ của bà là những ngày theo chân mẹ, háo hức xem các đoàn diễn cải lương. Có lần, bà được thưởng thức hai giọng ca nổi tiếng - Út Trà Ôn và Kim Anh - diễn vở "Lòng mẹ Việt Nam". Đam mê sân khấu nhem nhóm từ đó, bà xin mẹ đi hát nhưng nhiều lần bị từ chối vì cho rằng "xướng ca vô loài". 14 tuổi, một đêm nọ, bà giấu gia đình bỏ theo đoàn hát, từ đó sống đời lang bạt.

Nghiệp hát xướng vốn không bằng phẳng như bà hình dung. Khi vào đoàn Hoa Lan - Xuân Liễu, nghệ sĩ nhận những vai vô danh như nữ tì, quần chúng... Đến gánh Hoa Sen, bà được nghệ sĩ Hoàng Nô - cha ca sĩ Hoàng Lệ Nga - phát hiện năng khiếu. Từ đó, bà theo thầy học ca cổ vỡ lòng. Một lần diễn vở "Hoa tàn trong am vắng", vì kép bất ngờ vắng mặt, soạn giả Hoàng Khâm đề nghị ông bầu cho bà thử vai, đổi từ nhân vật chú tiểu thành ni cô Diệu Hiền. Vai diễn gây ấn tượng với khán giả, ông bầu liền dán tên bà trên băng rôn là "Diệu Hiền". Từ đó, cái tên trở thành nghệ danh, gắn chặt cuộc đời bà.

Sau này, duyên nghề đưa đẩy Diệu Hiền nổi danh với những vai đào võ, với các vai nữ tướng như vai Nhuỵ Kiều vở "Nhuỵ kiều tướng quân" hay vai Bùi Thị Xuân vở "Nữ tướng cờ đào". Với lối ca diễn làm toát lên khí chất người nữ anh hùng bằng những điệu bộ và thần thái oai dũng, các thế võ dứt khoát, đẹp mắt cùng giọng ca lạ lẫm, bà thuyết phục khán giả qua vai đào võ như thế. Đồng nghiệp và khán giả còn phong tặng bà là "Đệ nhất đào võ" của cải lương Việt Nam bởi những thành công đã đạt được.

Sau này, khi cải lương xuống dốc, bà dần ít đi diễn hoặc bà theo đoàn hát về các tỉnh để mưu sinh. Năm 1979, một vụ tai nạn hỏa hoạn khiến Diệu Hiền bị bỏng tay nặng. Bà từng suy nghĩ rất nhiều về việc bỏ nghề sau tai nạn đó. Nhưng nhờ sự động viên của người thân và tình yêu nghệ thuật cháy bỏng đã tạo động lực cho bà tiếp tục. Nhưng rồi con đường nghệ thuật không còn hưng thịnh như xưa, bà dần xa rời sân khấu và sống lặng lẽ.

Sau này, khi cải lương xuống dốc, bà dần ít đi diễn, cùng năm người con sống ở một khu chung cư cũ.

5 người con gọi mẹ là chị do thiếu sự gần gũi yêu thương

Con đường nghệ thuật không bằng phẳng và cuộc hôn nhân của bà cũng thế. Diệu Hiền kết hôn với nghệ sĩ Út Hậu khi đi hát chung ở đoàn Thống Nhất của danh ca Út Trà Ôn. Hôn nhân gãy gánh giữa đường vì cả hai hết duyên - như bà tự nhận. Nghệ sĩ từng nói: "Không hợp nhau thì đi. Người ta yên ổn, tôi cũng vậy, như thế là đủ rồi".

Chia tay chồng, nghệ sĩ Diệu Hiền một mình nuôi đến 5 con mà không một lời than vãn. Bởi theo bà từng chia sẻ, trên thực tế, khi nuôi con bà không đơn độc vì còn có mẹ ruột hỗ trợ. "Bà thay tôi chăm sóc, giúp các cháu học hành như một người mẹ của chúng, trong lúc tôi bôn ba đi hát nhiều ngày. Tôi mang ơn mẹ mình nhiều lắm! Hiện các con tôi ổn, con gái Diệu Thanh sau này cũng đi hát, con trai học đàn, trở thành nhạc công. Một đứa con gái khác đi tu từ bé, ăn chay trường...!", NSƯT Diệu Hiền từng kể.

Nhưng cũng chính vì thế, các con chỉ thân với bà ngoại, xem bà ngoại như mẹ còn nghệ sĩ Diệu Hiền - mẹ ruột thì lại được gọi... "chị Hiền". Không thể ép các con gọi khác đi được khi chúng quen như thế, bà đành giấu nỗi buồn trong lòng. Để các con xưng hô cho đúng, nữ nghệ sĩ này đợi đến khi chúng lớn đã tìm cách "chấn chỉnh" lại.

"Tết năm đó, tôi buộc 5 con xếp hàng chúc Tết, không cho gọi "chị Hiền" mà bắt gọi bằng mẹ. Vài đứa mắc cỡ khi kêu mẹ, có đứa khóc và nói mong Tết nào cũng được mẹ lì xì, vì mẹ cứ đi biền biệt, rất khó gặp mặt. Tôi nghe con nói cũng bật khóc!", nữ nghệ sĩ kể. Tuy nhiên không thể phủ nhận, quá trình "vừa làm cha, vừa làm mẹ" của bà đỡ vất vả hơn nhiều nhờ có mẹ.

Dù ly dị nhưng nghệ sĩ Diệu Hiền và Út Hậu vẫn còn tình đồng nghiệp thân thiết. Khi hay tin ông bệnh nặng từ Khánh Hòa chuyển vào TP HCM, bà cũng ghé thăm. Từ lúc đó cho đến khi ông trút hơi thở cuối cùng, các con bà đều vào bệnh viện chăm sóc.

"Số tôi lận đận, tình duyên không suôn sẻ. Tôi sống vì con, đó là "phao" lớn nhất, động lực để tôi chống lại bất kỳ cơn sóng nào. Thường làm nghệ sĩ cái tôi lớn lắm, khi giận đùng đùng, ai can ngăn cũng không nghe, đó là lý do mái ấm gia đình tôi cứ nổi bão rồi tan vỡ", bà tâm sự.

Tuổi xế chiều chọn sống ở viện dưỡng lão thay vì ở cùng con

Giờ đây, tuổi xế chiều của NSƯT Diệu Hiền là những tháng ngày chiến đấu với bệnh tật, thậm chí còn không có đủ tiền mua thuốc điều trị, khác hẳn dáng vẻ của cô đào nổi tiếng một thời trong làng cải lương Việt Nam. Do hệ lụy của vụ hỏa hoạn vào năm 34 tuổi khiến tay trái của bà bị bỏng nặng, sức khỏe từ đó giảm sút trầm trọng.

Đến nay, khi đã tuổi U80, bà đang mang trong mình nhiều căn bệnh nguy hiểm như bệnh tim, thoát vị đĩa đệm, cao huyết áp, cường giáp, thấp khớp… nhưng lại không đủ tiền thuốc thang, chạy chữa. Bà đi rất chậm, nói cũng chậm ảnh hưởng bởi bệnh tình hiện tại. Ngoài ra, tình trạng này kéo dài còn gây thiếu máu dẫn đến bà bị đau đầu, giảm trí nhớ, giảm cả thị lực…

Hoàn cảnh sống của nghệ sĩ Diệu Hiền cũng khiến nhiều người xót xa. Trước kia nơi ở của bà có 10 nhân khẩu bao gồm bà và em gái, con trai, con gái, con dâu và cháu nội lại là căn hộ nhỏ và cũ kỹ được mua từ hơn 20 năm trước có diện tích chưa đầy 60m2. Chọn cho mình một chỗ để nghỉ ngơi trên khoảng trống nhỏ hẹp phía ngoài ban công để nhường phòng ngủ cho các con, bà lấy những tấm ván ép dựng lên thành căn phòng chừng 10m2 đủ để trú nắng trú mưa. Ngoài những kỷ niệm về một thời đi hát được bà đánh thức bằng những bức ảnh cũ kỹ treo dán khắp tường, chiếc cassette nhỏ và một số vật dụng cá nhân, căn phòng nhỏ xập xệ không có bất kỳ tài sản nào quý giá.

Sau đó, ở tuổi ngoài 70, bà xin được "ra riêng", không sống cùng con cháu. Mái ấm thứ hai mà bà dọn đến là Viện Dưỡng lão nghệ sĩ. Có 5 người con đều bận rộn mưu sinh nhưng không cam lòng rời xa mẹ đã ra sức ngăn cản ý định "ra riêng" của bà.

Dư luận cũng có thể nói ra nói vào có tới 5 người con mà lại đưa mẹ già vào viện dưỡng lão. Nhưng bà cương quyết: "Chị Hiền biết các con hiếu thảo và thương chị Hiền nhưng chị Hiền đã quyết, các con cũng không cản được. Đó là điều chị Hiền thực lòng mong muốn, các con thuận ý cho chị Hiền vui" - vẫn bằng cách xưng hô với các con là "chị Hiền" thân thương như thế.

NSƯT Diệu Hiền và nghệ sĩ Thanh Hằng

Bà cũng tâm sự thêm về quyết định vào viện dưỡng lão nghệ sĩ: "Tôi thấy ở bên này đồng nghiệp của mình nhiều, toàn là những nghệ sĩ từ tuổi tôi trở lên. Khi vô đây, đi vô đi ra gặp nhau nói chuyện cũng vui. Còn các con tôi có gia đình, ban ngày phải đi làm hết, đâu có ai ở nhà đâu mà nói chuyện".

Hồi cuối năm 2021, nghệ sĩ Thanh Hằng cùng một số nghệ sĩ khác đến thăm hỏi tình hình sức khỏe của NSƯT Diệu Hiền. Nữ nghệ sĩ già có cơ hội cất giọng ca một đoạn vọng cổ và nghẹn ngào bày tỏ nỗi nhớ nghề và cuộc sống tại viện dưỡng lão.

"Thực sự thì giọng hát cũng không còn nữa, nhưng tinh thần tôi lúc nào cũng có. Lúc nào tôi cũng nghĩ mình không bệnh hoạn gì hết. Tôi luôn nghĩ mình là nghệ sĩ thì không đau ốm gì cả, chứ sự thật thì tôi đi có vài mét đã run lên vì mệt, đau xương sống, bị tim.

Quan trọng là tinh thần tôi luôn lạc quan, nghĩ mình không bệnh tật gì cả. Tôi sống đến tuổi này cũng nhờ buông bỏ. Thời gian cứ trôi đi, hơi đâu mà níu theo mãi được, không cần gì hết, bỏ qua mọi thứ để thảnh thơi. Tôi cũng chúc các nghệ sĩ đàn em có sức khỏe, làm ăn phát tài, dù ở đâu, làm gì cũng luôn gặp nhiều may mắn. Các em còn khỏe, đi đâu được thì ráng đi, đừng ngại gì cả. Hồi xưa còn khỏe, tôi còn lên trên núi làm công quả, tụng kinh, ngủ lại đó cả tháng trời. Bây giờ tôi muốn đi cũng không được nữa", NS Diệu Hiền tâm sự.

Mới đây nhất, khi NSƯT Vũ Linh qua đời, NSƯT Diệu Hiền - người thầy, người chị dìu dắt nam nghệ sĩ từ những ngày chưa nổi tiếng - dù đi đứng khó khăn vẫn nhờ người chở đến để nhìn mặt người em thân thiết lần cuối. Đây là lần hiếm hoi bà xuất hiện trước đông đảo khán giả từ khi vào viện dưỡng lão.

Hồi đầu tháng 3, dù đi đứng khó khăn, NSƯT Diệu Hiền cố gắng đến viếng người em thân thiết - NS Vũ Linh.