James Cameron, đạo diễn huyền thoại với ba bộ phim nằm trong top doanh thu cao nhất mọi thời đại, đang đứng ở ngã rẽ sự nghiệp.
Sau khi Avatar: Fire and Ash – phần ba của serie bom tấn Avatar đã "thắp sáng" phòng vé toàn cầu khi đã thu về 345 triệu USD trên khắp thế giới sau 3 ngày công chiếu cuối tuần qua - ông thẳng thắn chia sẻ về số phận của thương hiệu này, những dự án tương lai (bao gồm kịch bản bí mật cho Terminator), mối đe dọa từ trí tuệ nhân tạo (AI), và những điều vẫn khiến ông bức xúc.
Đạo diễn James Cameron
Lấy cảm hứng tạo ra bộ tộc Ash People từ trải nghiệm đời thực
Cameron không chỉ là nhà làm phim; ông còn là kỹ sư, nhà thám hiểm và người giải quyết vấn đề tài ba. Tài năng lớn nhất của ông chính là khả năng đối mặt với những thách thức khó khăn nhất, biến chúng thành tác phẩm nghệ thuật hấp dẫn hàng triệu khán giả. Từ việc quay phim dưới nước hàng tháng khi làm phim The Abyss (Vực thẳm – 1989), dựng mô hình tàu Titanic dài 235m, đến xây dựng hành tinh Pandora với công nghệ ghi hình chuyển động (motion-capture) tiên phong và cách mạng 3D – tất cả đều xuất phát từ câu hỏi mà Cameron tự đặt ra: "Vấn đề khó nhất, nghệ thuật nhất mà tôi có thể giải quyết là gì, để vẫn thu hút đông đảo công chúng?".
Đạo diễn James Cameron
Kết quả là chuỗi thành công vang dội: Hai phần đầu của Avatar thu về tổng cộng hơn 5,2 tỷ USD toàn cầu – con số lớn hơn cả khoản Disney chi để mua lại Star Wars. Tuy nhiên, Cameron cảm thấy nhiều người chưa thực sự đánh giá đúng mức độ nghệ thuật và nỗ lực thực tế đằng sau serie này, đặc biệt là Avatar: Fire and Ash. Khi có người nói rằng "Bây giờ mọi thứ dường như đều được làm bằng AI", Cameron chắc chắn sẽ rất bực mình.
Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi bị nhầm lẫn với vấn đề AI thay thế diễn viên. Ai từng chứng kiến quy trình của chúng tôi đều bất ngờ vì nó tập trung hoàn toàn vào diễn xuất". Trong suốt 18 tháng quay Avatar: Fire and Ash, Cameron đôi khi dành hàng giờ làm việc với diễn viên trước mỗi cảnh, rồi công nghệ chuyển hóa từng biểu cảm nhỏ nhất thành nhân vật Na'vi. Sigourney Weaver, người đóng Kiri, gọi đây là "cách làm việc giải phóng nhất; hoàn toàn không phải như mọi người nghĩ".
"Trên phim trường hành động thông thường, bạn phải đặt đường ray trước đoàn tàu đang chạy" - Cameron giải thích. "Còn với motion-capture, chúng tôi có thể mất bao lâu tùy thích. Không lo máy quay, ánh sáng; tôi không cần danh sách các cảnh quay cố định. Với tôi, quan trọng là chạm đến cốt lõi cảm xúc của cảnh. Người ta bảo đó không phải 'diễn xuất thật' – đó là điều vô lý nhất trong lịch sử, như thể 'diễn xuất thật' chỉ là trên sân khấu, thì thầm to đủ để hàng ghế thứ 30 nghe thấy".
Trong 'Avatar: Fire and Ash', Zoe Saldana (trái) vào vai Neytiri và Sam Worthington vào vai Jake Sully. Ảnh: 20th Century Studios
Trong Avatar: Fire and Ash, Jake Sully (Sam Worthington) – cựu thủy quân lục chiến giờ là lãnh đạo Na'vi – cùng vợ Neytiri (Zoe Saldaña) và các con chạy trốn khỏi đại tá Miles Quaritch tàn bạo (Stephen Lang). Quaritch tìm được đồng minh ở Varang (Oona Chaplin) – thủ lĩnh quyến rũ nhưng đáng sợ của bộ tộc Ash People, một nhân vật mới nổi bật.
Cameron cho biết, ông lấy cảm hứng tạo ra bộ tộc Ash People từ chuyến thám hiểm của Cameron đến Papua New Guinea, nơi ông chứng kiến nghi thức lửa của người Baining. "Họ nhảy múa suốt bảy giờ trong lửa thật" - ông kể. "Rồi tôi thấy trẻ em vui đùa trong đống tro của một thị trấn bị núi lửa phá hủy. Lúc đó tôi không nghĩ 'Dùng cái này cho Avatar' nhưng nó đi vào giấc mơ sáng tạo của tôi".
Phần lớn cảnh quay diễn ra trong một phòng duy nhất tại Manhattan Beach Studios, bang California, nhưng thế giới Pandora vẫn đa dạng với vẻ đẹp hoang dã, sinh vật kỳ lạ và các pha hành động hoành tráng. Một cảnh con của Sully bơi trong dòng sông cuồn cuộn đầy bùn đất trông chân thực đến chóng mặt trong khi thực tế chỉ là bể nước, dòng chảy nhân tạo và hàng tấn đường nâu.
Người hâm mộ tìm thấy sự kết nối với bộ phim bằng cách học tiếng Na'vi. Trong ảnh là Lo'ak (trái) do Britain Dalton thủ vai và Tsireya do Bailey Bass thủ vai. Ảnh: 20th Century Studios
Bản dựng đầu tiên dài gần bốn giờ. Khán giả thử nghiệm hào hứng (khi hỏi có xem lại không, cả phòng giơ tay), nhưng một số phàn nàn về độ dài. Cameron đọc hết mọi ý kiến khán giả và tự phân tích dữ liệu. Ông cắt xuống còn 3 giờ 15 phút, dù một số lãnh đạo Disney muốn ngắn hơn. "Có áp lực rằng phim ngắn hơn sẽ chiếu nhiều suất hơn, kiếm nhiều tiền hơn" - ông nói. "Nhưng nếu cuốn hút khán giả, lập tức họ sẽ truyền miệng. Chúng tôi đã chứng minh được điều đó với Titanic – dài đúng bằng Fire and Ash".
Doanh thu của Fire and Ash sẽ quyết định tương lai của serie phim này. Cameron dự định kết thúc bằng hai phần nữa (một phần đã quay), nhưng tất cả phụ thuộc vào thành công phần ba. Cameron thừa nhận: "Đây có thể là phần cuối. Chúng tôi chỉ còn một câu hỏi chưa giải trong câu chuyện. Có thể Avatar 3 chứng minh trải nghiệm điện ảnh đang suy giảm, hoặc nó vẫn mạnh mẽ như xưa nhưng chỉ với một số loại phim. Giờ tất cả phải đợi đến giữa tháng 1 mới biết".
Đạo diễn James Cameron
Khi được hỏi ông mong muốn điều gì xảy ra, Cameron cười: "Tôi đang ở ngã ba đường. Nếu thành công lớn, tôi gần như bị buộc phải làm tiếp hai phần Avatar. Còn nếu thất bại vừa đủ, tôi có lý do để làm việc khác".
James Cameron sẵn sàng rời xa "Avatar": "Tôi còn nhiều câu chuyện khác muốn kể"
Sau hơn một thập kỷ bị chỉ trích vì dành quá nhiều thời gian cho Avatar, Cameron lần đầu tuyên bố sẵn sàng tiến tới những câu chuyện mới. Tuy nhiên, ông sẽ không hoàn toàn rời bỏ Avatar. Ông dự định hợp tác nhiều hơn, giảm bớt việc kiểm soát chi tiết từng khía cạnh. Ông tin tưởng đội ngũ phụ có thể gánh vác nếu có phần mới, dù Disney có muốn Avatar mà không có Cameron cầm trịch hay không vẫn là dấu hỏi.
Varang (do Oona Chaplin thủ vai) là thủ lĩnh của một bộ tộc Na'vi hung hãn có tên là 'Ash People', những người đã sống sót sau thảm họa núi lửa. Logo. Ảnh: 20th Century Studios
Cameron yêu thích sự tự do trong phim kỹ thuật số: "Bạn không phải chờ 20 phút hoàng hôn hoàn hảo". Nhưng cảnh yêu thích nhất của ông lại là nụ hôn hoàng hôn trong Titanic – cảnh quay thực, chờ đợi ánh sáng thật. Ông kể lại với niềm vui: "Bầu trời u ám, không ai nghĩ sẽ quay được. Rồi mây tan, đỏ rực. Kate Winslet leo thang tàu hét: 'Quay đi!' Cảnh hơi mờ nhưng trở thành biểu tượng".
Ông thừa nhận từng tự hỏi liệu cảnh hoàng hôn ấy có đẹp hơn nếu ông có thể tự tạo ra mọi thứ theo ý mình. Tuy nhiên, khi làm Avatar, ông lại cố tình thêm những chi tiết "không hoàn hảo" vào phim, ví dụ, "cố ý phơi sáng thừa (overexpose) một shot để trông như thể tôi đang quay vội vàng".
Sự kiểm soát tuyệt đối của phim kỹ thuật số và AI có điểm chung nhưng cũng bỏ lỡ những bất ngờ từ thế giới thực. Cameron cảnh báo về AI từ lâu. Ông từng phán xét cuộc thi phim ngắn ở New Zealand và bực mình vì các nhà làm phim trẻ không nhắc đến diễn viên. "Tôi lo một thế hệ sẽ nghĩ làm phim không cần diễn viên."
Đạo diễn James Cameron trong quá trình làm phim "Avatar"
Dù vậy, ông vẫn thấy có cơ hội kinh doanh: Phát triển công cụ AI giúp hiệu ứng hình ảnh (VFX) hiệu quả hơn, không thay thế nghệ sĩ mà hỗ trợ họ. Các dự án khác của ông đều cần VFX nặng, vì ông bị thu hút bởi phim tưởng tượng "ngoài thế giới này hoặc ngoài thời đại này".
Mối đe dọa từ AI, vũ khí hạt nhân và phá hủy môi trường là chủ đề xuyên suốt sự nghiệp Cameron, từ vở kịch thời trung học về cứu Trái Đất. Cameron không tiết lộ dự án tiếp theo nhưng hé lộ sẽ là đồng đạo diễn phim tài liệu hòa nhạc 3D của Billie Eilish. Ông còn đang viết kịch bản mới cho Terminator – không có sự tham gia của Arnold Schwarzenegger. "Đã đến lúc có thế hệ nhân vật mới. Tôi muốn làm điều mới mẻ mà mọi người chưa tưởng tượng".
Song thách thức lớn nhất ở đây là làm sao để khoa học viễn tưởng không bị thực tế vượt qua?
Ở tuổi 71, Cameron tràn đầy năng lượng nhờ chế độ ăn chay và tập luyện. "Tôi nhìn người cùng tuổi như đang đếm ngược ngày nghỉ hưu. Còn tôi có ý tưởng nhiều hơn cả đời làm được. Tôi còn việc phải làm".
Ở tuổi 71, Cameron tràn đầy năng lượng nhờ chế độ ăn chay và tập luyện. Ảnh: Internet
Với Avatar: Fire and Ash, James Cameron không chỉ mang đến bữa tiệc hình ảnh ngoạn mục mà còn nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của điện ảnh chân thực, cảm xúc con người và trách nhiệm với hành tinh. Dù seriestiếp tục hay ông chuyển sang những chân trời mới, di sản của ông đã thay đổi Hollywood mãi mãi.
