Tiết Bảo Thoa, một nhân vật gần như hoàn hảo trong Hồng Lâu Mộng, lại có một số phận bi thương khiến người đọc xót xa.
Tài năng văn chương và lý tưởng khác biệt
Trong số rất nhiều nữ nhân được khắc họa trong Hồng Lâu Mộng, Tiết Bảo Thoa được xem là một nhân vật có hình tượng gần như hoàn hảo, nhưng số phận bi kịch của nàng lại khiến người ta vô hạn tiếc nuối.
Sau khi Lâm Đại Ngọc tái lập Đào hoa xã và ngâm ra câu thơ "Hoa rụng người buồn, cảnh nào cũng sầu", Sử Tương Vân bỗng nhiên nổi hứng, ứng tác một bài thơ về liễu nhứ theo điệu "Như mộng lệnh", khơi dậy hứng thú văn chương của các chị em, ai nấy đều muốn thể hiện tài năng. Nhưng dù phóng khoáng như Tương Vân, trầm tĩnh như Thám Xuân cũng không thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn đa sầu đa cảm của những cô gái khuê các, lời thơ đều mang nét bi thương.
Tào Tuyết Cần đã dùng ngòi bút tài hoa của mình để khắc họa sự khác biệt của Tiết Bảo Thoa, một người theo chủ nghĩa hiện thực: Sau khi đưa ra một loạt lập luận, nàng viết nên một bài "Lâm giang tiên" với ý cảnh mới mẻ: "Bạch ngọc đường tiền xuân giải vũ, đông phong quyển đắc quân quân".
Tham vọng và bi kịch số phận
Thật là một khí thế hào hoa! Không trách Sử Tương Vân vừa thấy đã không khỏi khen ngợi: "Hay cho câu 'Đông phong quyển đắc quân quân'!".
Mỗi câu thơ tiếp theo đều thể hiện thân phận của Tiết Bảo Thoa. Rõ ràng là cảnh đẹp không bền, tuổi xuân chóng tàn, vậy mà nàng lại viết: "Ong bướm bay rộn ràng, há chi theo dòng nước chảy, cần gì phải ủy thác hương thơm?". Liễu nhứ bay theo gió tứ tán, nhưng nàng lại cho rằng "Gió tốt hãy đưa ta lên trời xanh". Chỉ có tinh thần dám đối mặt với hiện thực phũ phàng mà không đánh mất đi nhiệt huyết phấn đấu mới có thể khiến một người có dũng khí sắp xếp vận mệnh của mình. Trong lòng Bảo tỷ tỷ, há chẳng có chút hào tình tráng chí nào sao?
Không có nhân vật này, giới thượng lưu trong thế giới thực sẽ không có "người vợ hiền dâu thảo", và gia đình thượng lưu Trung Quốc sẽ không có sức mạnh khiến nhiều người tầm thường say mê.
Tào Tuyết Cần đã dành rất nhiều sự đồng cảm cho Đại Ngọc, dùng nhiều bút mực để giới thiệu về nàng tiên tử giáng trần chịu khổ, nhưng cũng không thể không dành sự chú ý tương tự cho nhân vật mà ông phủ nhận – Tiết Bảo Thoa.
Dù Tào Tuyết Cần có không muốn thế nào, ông cũng không thể không thừa nhận hình tượng gần như hoàn hảo của nàng: "Sinh ra đã có da thịt mịn màng, cử chỉ nhã nhặn, phẩm hạnh đoan trang, dung mạo xinh đẹp, ai ai cũng nói Đại Ngọc không bằng… Hành vi khoáng đạt, tùy phận theo thời, không như Đại Ngọc cao ngạo tự phụ, coi thường người khác, nên rất được lòng người dưới". Điều này không chỉ Tào Tuyết Cần không cam lòng, mà ngay cả độc giả cũng không đành lòng.
Tuy nhiên, thực tế vẫn là thực tế, nó sẽ không thay đổi theo mong muốn chủ quan của con người. Nhân vật này vừa vào phủ nhà họ Giả đã không để tài năng của mình bị mai một.
Ban đầu, tuy Bảo Ngọc không hứng thú với nàng, nhưng nàng cũng biết tìm cơ hội in bóng mình vào sâu thẳm tâm hồn chàng. Dù Bảo Ngọc đối xử với nàng thế nào, hay người khác đối xử với nàng ra sao, nàng cũng không quan tâm. Nàng có đạo lý làm người, thái độ sống của riêng mình, nàng dường như không có sự tồn tại của riêng mình, nhưng thực chất lại luôn chú ý đến sự tồn tại của bản thân, luôn suy nghĩ cho tương lai của mình.
Nguyên phi hồi phủ, Bảo Ngọc được lệnh làm thơ, Bảo Thoa thấy trong bản thảo của chàng có câu "Lục ngọc xuân do quyển" liền khéo léo nhắc nhở chàng đừng dùng chữ "lục ngọc" mà Nguyên phi không thích, khiến Bảo Ngọc vô cùng tán thưởng.
Đây là lần đầu tiên Tiết Bảo Thoa thể hiện tài năng của mình. Việc này cho thấy nàng suy nghĩ chu đáo và đầy bụng văn chương. Việc nàng giành được vị trí đứng đầu trong cuộc thi vịnh hoa hải đường trắng sau này không phải là ngẫu nhiên.
Tính cách thật của Bảo Thoa
Đến hồi thứ 27 "Đích Thúy đình, Dương phi hí thái điệp" (Đình Đích Thúy, Dương phi đùa bướm trắng), Tào Tuyết Cần càng dùng nhiều bút mực để viết về lai lịch của Bảo Thoa. Đúng lúc Đại Quan Viên đang náo nhiệt phồn hoa, lại vào tiết đầu hạ vạn vật sinh sôi nảy nở, những cô gái trẻ như tiên nữ tự có những thú vui tao nhã không kể xiết. Tào Tuyết Cần ngay cả Hương Lăng và các nha hoàn khác cũng không để phụ lòng thời tiết đẹp, đối với nhân vật chính trong truyện lại càng không nỡ bỏ qua.
Về phần Đại Ngọc, ông viết nên một câu chuyện chôn hoa tuyệt đẹp, khiến người đời sau vẫn không ngừng nhớ nhung, hồi tưởng. Vậy chẳng lẽ đối với Bảo Thoa lại không có sự sắp đặt đặc biệt nào sao?
Vậy là, Tào Tuyết Cần đã dày công viết nên câu chuyện "Dương phi hí thái điệp", nhẹ nhàng đổ tội lên đầu người khác. Đáng thương cho Đại Ngọc mãi mãi không biết Bảo Thoa lại là người như vậy.
Bảo Thoa phong tư tuyệt đại, vốn nên giữ mãi vẻ đẹp trong trắng như ngọc của mình. Nhưng vì sự lầm lạc của chủ nghĩa hiện thực, quan niệm tầm thường về lợi hại đã che mờ đi bản tính thuần khiết, khiến nàng bất chấp thủ đoạn.
"Hí thái điệp" là lời khen ngợi của Tào Tuyết Cần dành cho vẻ đẹp trời ban của nàng, còn "dùng âm mưu" là nỗi đau bất lực của ông – ông không có khả năng để mỗi người mãi giữ được tấm lòng trong sáng.
Không khó để hình dung, Tào Tuyết Cần về mặt chủ quan không mong muốn có một nhân vật như vậy. Nhưng ông lại không thể bóp méo hiện thực, nên đành phải viết câu chuyện "hí thái điệp" để chôn vùi đi mặt đáng yêu của người đẹp. Vì vậy, hồi truyện này chính là một bản tóm tắt về cuộc đời của Bảo Thoa.
Sự sắp xếp như vậy đã khắc họa đầy đủ tính cách của Bảo Thoa. Những sự kiện liên quan đến nàng sau này như "khuyên nhầm anh trai", "châm biếm Bảo Cầm", "nuốt nước mắt vào trong", "tặng tổ yến" và "giấu tin tức" đều chỉ là sự phát triển hoặc bổ sung cho tính cách của nàng đã được thể hiện ở đây.
Một người theo chủ nghĩa hiện thực tầm thường thường bề ngoài quang minh chính đại, nhưng bên trong lại đầy quỷ quyệt. Bề ngoài yêu thương mọi người như chính mình, nhưng bên trong lại chỉ ích kỷ. Nàng luôn tìm cách lấy lòng mọi người. Những kẻ ngu muội tầm thường chỉ có thể bị nàng thao túng và đùa giỡn. Và kết quả là, nàng không chỉ khiến người khác rơi vào cảnh bi kịch, mà bản thân cũng khó tránh khỏi kết cục bi thảm: Chồng xuất gia, cô độc đến già.
Nhiều độc giả của Hồng Lâu Mộng coi nàng là nhân vật lý tưởng gần như hoàn hảo, nhưng những người này đều không hiểu được số phận bi thảm của nàng. Những người hiểu được số phận bi thảm của nàng thì phần lớn đều giữ quan điểm phê phán tính cách của nàng.
