Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền một câu hỏi thú vị:
Trong một bữa tiệc, bạn đến muộn. Khi bạn bước vào, mọi người đã bắt đầu ăn uống vui vẻ. Lúc này, có người bỗng trêu bạn:
"Ôi, vị tổng giám đốc bận rộn ngày xử vạn sự cuối cùng cũng đến rồi! Chắc là đặc biệt đến để thanh toán hóa đơn cho cả bàn nhỉ?".
Nhưng thực tế, bữa tiệc này là do người khác mời. Vậy trong tình huống này, bạn sẽ đáp lại thế nào để vừa khéo léo, vừa không rơi vào bẫy?
Dưới câu hỏi này, nhiều cư dân mạng chia sẻ rằng họ thường xuyên gặp kiểu người như vậy trong cuộc sống: Đầu tiên là tâng bốc bạn lên mây, sau đó âm thầm đặt bẫy, chỉ cần sơ suất một chút là bạn dễ dàng "sập hầm".
Chẳng hạn như tình huống trên, nếu bạn vì muốn chứng minh mình đúng là "người tử tế" như lời họ nói, rồi hào phóng rút hầu bao trả tiền cả bàn – dù đó có thể là cả tháng lương – thì xin chúc mừng, bạn đã bị đối phương "dắt mũi" thành công.
Vậy làm sao để đối phó với chiêu trò này? Làm thế nào để vừa bảo vệ bản thân, vừa giữ được hòa khí? Hôm nay, hãy cùng khám phá một khái niệm trong giao tiếp: "Nghệ thuật tâng bốc để hạ gục", nói gần gũi hơn như mọi người thường gọi là "nịnh hót".
"Nghệ thuật tâng bốc để hạ gục" là gì và làm sao để nhận diện?
Chúng ta thường nhầm lẫn giữa "tâng bốc để hại" với lời khen ngợi chân thành.
"Nghệ thuật tâng bốc" là hành vi ca ngợi ai đó hoặc điều gì đó một cách quá mức, phóng đại ưu điểm hoặc thành tựu của họ, khiến họ rơi vào tình trạng được chú ý và tung hô quá đà.
Điểm khác biệt nằm ở cảm giác:
- Lời khen thật lòng mang đến niềm vui, sự hài lòng và cảm giác được công nhận.
- "Nghệ thuật tâng bốc" lại tạo ra áp lực, kỳ vọng quá lớn, đẩy bạn vào thế yếu mà không hay biết.
Hơn nữa, "nghệ thuật tâng bốc" thường đi kèm với mục đích ẩn giấu. Có thể là sự ganh ghét, ý định làm tổn thương, hoặc muốn đẩy trách nhiệm sang bạn để trục lợi. Họ dùng lời tâng bốc để khiến bạn tự mãn, chững lại, thậm chí sa ngã.
Hiểu được "nghệ thuật tâng bốc" là bước đầu tiên để tự bảo vệ mình trong các mối quan hệ. Dưới đây là hai biểu hiện điển hình:
1. Mềm mà sắc – khiến người khác lụi bại
Trong phim Minh Lan Truyện, nhân vật Tiểu Tần Thị – mẹ kế của Cố Đình Diệp – đã dùng "nghệ thuật tâng bốc" để biến anh thành một kẻ ăn chơi vô dụng, nhằm đảm bảo tước vị rơi vào tay con trai ruột của bà.
Bà ta luôn "bênh vực" Cố Đình Diệp một cách thái quá. Dù anh sai đến đâu, bà cũng tìm cách bao che, giảm nhẹ hình phạt. Mục đích? Nuôi dưỡng tính cách kiêu ngạo, bốc đồng, để anh tự đào hố chôn mình. Kết quả, Cố Đình Diệp lớn lên thành một công tử bột nổi tiếng trong vùng.
Đây chính là hiệu ứng của "nghệ thuật tâng bốc": Khiến người ta mất khả năng tự đánh giá bản thân, rơi vào bẫy do kẻ khác giăng sẵn, dần trở nên tự phụ, nông nổi và ích kỷ.
2. Cười mà đâm – thao túng trong bóng tối
Một phụ huynh từng chia sẻ câu chuyện trên mạng: Sau khi khen ngợi con mình, cô bất ngờ bị chính đứa trẻ đáp lại:
"Lời khen của người lớn thật xấu xa, vì họ muốn nói rằng 'con phải luôn làm như vậy'".
"Nghệ thuật tâng bốc" đôi khi là cách dùng lời khen để điều khiển hành vi của người khác, biến họ thành công cụ phục vụ ý đồ cá nhân. Điều này thường thấy trong mối quan hệ cha mẹ - con cái:
"Con thi tốt lắm, cứ giữ phong độ này là chắc chắn đỗ trường top. Bố mẹ tin con không làm bố mẹ thất vọng đâu!".
Cha mẹ nghĩ đó là động viên, nhưng trẻ lại cảm nhận áp lực đè nặng. Để được công nhận, trẻ buộc phải sống theo kỳ vọng của người lớn, đánh mất chính mình, thậm chí kiệt sức hoặc bùng nổ vào một ngày nào đó.
Giao tiếp giữa người với người luôn ẩn chứa những "lưỡi dao vô hình". Nhưng tin tôi đi, bạn hoàn toàn có thể trưởng thành, mạnh mẽ, và không để ai thao túng dễ dàng.
Tại sao nhiều người vẫn "sa lưới" dù biết đó là bẫy?
Hãy nhìn vào một tình huống trong phim Nothing But Thirty (Ba Mươi Thôi Mà):
Vương Mạn Ni – một nhân viên bán hàng – không ưa anh chàng Song Tiên Sinh mà cô từng đi xem mắt. Khi tình cờ gặp lại Song và bạn gái mới của anh ta, cô quyết định dùng "nghệ thuật tâng bốc" để trả đũa.
Với vai trò nhân viên quầy hàng xa xỉ, cô khen chiếc váy bạn gái Song thử đẹp tuyệt, khiến cô nàng vui vẻ ra mặt. Khi Song hỏi giá, Vương Mạn Ni mỉm cười đáp:
"Không đắt đâu, chỉ bốn năm chục ngàn tệ (khoảng 140 - 150 triệu đồng) thôi".
Thấy Song lúng túng, cô bồi thêm:
"So với lương năm của anh thì chẳng đáng là bao".
Biết Song sĩ diện, cô ra sức tâng bốc. Cuối cùng, dù trong lòng tiếc tiền, Song vẫn cố tỏ ra thoải mái:
"Mua, tôi còn chê rẻ ấy chứ!".
Chưa dừng lại, Vương Mạn Ni tiếp tục gợi ý thêm dây lưng và giày đồng bộ, "chặt đẹp" Song một khoản lớn.
Câu chuyện này cho thấy: "Nghệ thuật tâng bốc" khai thác điểm yếu của con người – ai cũng thích được khen ngợi, được chú ý và công nhận. Khi bị tâng bốc quá mức, chúng ta dễ bỏ qua giới hạn thực tế của bản thân, trở nên kiêu ngạo, lười tiến bộ, và phụ thuộc vào lời tán dương bên ngoài.
Những người lớn lên trong môi trường đầy "khen ngợi giả tạo" thường tự ti bên trong, dù bề ngoài tỏ ra tự tin. Họ khao khát sự công nhận từ người khác, giao phó giá trị bản thân vào tay kẻ khác, và dễ bị "nghệ thuật tâng bốc" thao túng – ngay cả khi nhận ra ý đồ xấu.
Vì sao? Vì họ không thực sự tin rằng:
"Dù tôi không như lời họ khen, tôi vẫn ổn, tôi vẫn yêu bản thân mình".
Làm sao để không trở thành "con mồi" của "nghệ thuật tâng bốc"?
Dưới đây là ba cách giúp bạn đứng vững trước chiêu trò này:
1. Xây dựng giá trị bản thân – tự quyết định mình là ai
Hãy lấy lại quyền định nghĩa chính mình. Người có giá trị bản thân cao không bị lung lay bởi lời khen hay chê, biết rõ điểm mạnh, chấp nhận điểm yếu, và tự tạo cho mình cảm giác an toàn.
Khi bị "tâng bốc", bạn có thể bình tĩnh tự nhủ: "Tôi không cần phải đáp ứng kỳ vọng của họ". Chỉ cần bạn tin vào giá trị của mình, mọi lời tâng bốc đều chỉ là gió thoảng mây trôi.
2. Không ngừng trưởng thành – nâng cao nhận thức về bản thân
Hãy duy trì sự phát triển cá nhân. Khi bạn hiểu rõ mình hơn, bạn sẽ có sức mạnh nội tại để tự khích lệ, đồng thời xử lý xung đột và tình huống bất ngờ tốt hơn.
Nhà tâm lý học Maslow từng nói, nhu cầu cao nhất của con người là "tự thể hiện" – phát huy tối đa tài năng và phẩm chất cá nhân. Người đạt đến cảnh giới này luôn tỉnh táo trước lời "tâng bốc", phân biệt được khen ngợi thật – giả, và giữ vững hướng đi của mình.
3. Trở thành "phụ huynh nội tâm" – tự chữa lành và khen ngợi đúng cách
Dù quá khứ bạn từng tổn thương vì "tâng bốc", giờ đây bạn có thể làm "cha mẹ" của chính mình. Học cách tự khẳng định:
- "Tôi không cần ai chứng minh tôi giỏi".
- "Tôi từ chối không phải vì tôi kém, mà vì tôi không muốn".
Tâm lý học cho rằng, gợi ý tích cực có thể thay đổi tiềm thức. Warren Buffett là một ví dụ: Ông luôn tin mình sẽ giàu, và từ 11 tuổi đã bắt đầu kiếm tiền. Tự tin vào bản thân sẽ giúp bạn mạnh mẽ hơn, vượt qua vết thương cũ và sống đúng với mình.
Lỡ rơi vào bẫy rồi, phải làm sao?
Đừng lo, bạn vẫn có thể phản công:
1. Đáp trả "gậy ông đập lưng ông"
Quay lại tình huống đầu bài: Nếu ai đó trêu bạn "đến để trả tiền", bạn có thể đáp:
"Tôi tưởng anh mới là người thanh toán hôm nay, nên cố ý đến muộn để anh đỡ tốn món ăn. Nghe nói anh vừa kiếm bộn tiền, chút chi phí này chắc chẳng thấm tháp gì. Vậy đi, lần này anh mở hàng trước, lần sau đến lượt tôi!".
Dùng chính chiêu của họ, đẩy ngược vấn đề về phía đối phương.
2. Đánh lạc hướng
Chuyển sự chú ý sang người khác để thoát thân:
"Hôm nay là anh XX mời, tôi đâu dám cướp spotlight. Cảm ơn anh XX đã tổ chức, tôi đến muộn là lỗi của tôi – kẹt xe chứ không cố ý. Để chuộc lỗi, tôi xin phép nâng ly với anh trước!".
Vừa khéo léo né bẫy, vừa giữ không khí vui vẻ.
3. Giả ngốc
Khi không biết đáp sao, cứ giả vờ ngây thơ:
"Ủa, tôi không biết hôm nay phải trả tiền đâu. Đến muộn đã là giành spotlight rồi, giờ mà trả tiền nữa thì kỳ quá!".
Hiểu rõ vị trí của mình trong tình huống, rồi "ngốc mà tinh" để vượt qua.
Nhà văn Đồng Hoa từng nói:
"Có người giấu ác ý trong lời khen, cũng có người che giấu thiện ý dưới lời trách mắng. Điều tốt chưa chắc đã tốt, điều xấu chưa chắc đã xấu".
Khi bị "nghệ thuật tâng bốc" chiếu đến, hãy nghĩ thoáng ra: Họ tâng bốc bạn vì bạn đủ xuất sắc, đủ giá trị để họ nhòm ngó.
Sức mạnh của cuộc sống nằm ở việc không khuất phục. Mong bạn luôn:
- Giữ vững trái tim giữa danh lợi.
- Bước đi tự tin giữa ánh mắt thế gian.
Thế giới này, và cả tôi, đều yêu quý bạn!
