Người xưa có câu: “Nhân sinh như nghịch lữ, ngã diệc thị hành nhân” - đời là một chuyến hành trình ngược dòng, ai trong chúng ta cũng chỉ là người qua đường. Câu thơ của Tô Đông Pha cách đây nghìn năm, đến giờ đọc lại vẫn nghe thấm vào tim.
Sống trên đời, chẳng ai tránh khỏi những va vấp, những mối quan hệ dở dang hay những ngày “chẳng muốn mở miệng nói với ai câu gì”. Nhưng nếu hiểu được vài nguyên tắc nhỏ để sống với người mà thực ra là để sống tử tế với chính mình thì đời sống sẽ bớt nặng nề hơn rất nhiều. Dưới đây là 4 câu nói, 4 bài học đời thường, giúp ta sống đủ sâu, đủ tình mà vẫn giữ được ranh giới an yên.
1. Tai quý hơn miệng - hãy nghe cho trọn câu người khác nói
Người ta vẫn nói “một lời lành ba đông ấm, một câu ác sáu hè lạnh”, nhưng nhiều khi chưa kịp nói hết một câu, đã bị chen ngang. Không phải ai cũng đủ kiên nhẫn để nghe mà lại thích nói, thích kết luận, thích cắt lời.
Chuyện cô gái bị mẹ mắng giữa cầu thang chỉ vì muốn nghỉ việc, nhưng sau mới biết là do bị quấy rối nơi công sở khiến người viết bỗng giật mình nhớ đến một điều đơn giản: Giá như ai đó lắng nghe từ đầu, mọi chuyện đã khác.
Lắng nghe không phải chỉ để lịch sự, mà là một biểu hiện cao nhất của sự tôn trọng. Trong một xã hội ngày càng vội, lắng nghe trọn vẹn một câu, một tâm sự, một nỗi niềm quý hơn cả lời khuyên. Có khi người kia không cần bạn giúp, họ chỉ cần bạn… đừng ngắt lời.
Lần sau, nếu thấy định chen ngang khi ai đó đang nói, hãy ngậm miệng lại một nhịp, lùi lại một bước biết đâu bạn đang giúp họ giải tỏa cả một nỗi lòng cũ kỹ đã chôn giấu từ lâu.
2. Đổi “tôi - anh” thành “chúng ta” - khoảng cách lập tức biến mất
Không khí chợ quê là nơi dễ thấy nhất sự khác biệt của ngôn ngữ. Bà bán rau hay mời chào kiểu: “Chị chọn đi, rau nhà em sáng mới hái, tươi lắm đấy. Chúng ta nấu canh ăn mát người lắm!”. Một câu “chúng ta” thôi, đã khiến người mua thấy thân tình, dễ chịu.
Trong khi anh thanh niên quầy đối diện, nói kiểu: “Chị cần gì? Đây là rau sạch” - lập tức bị cho là cộc lốc, xa cách. Cùng là bán hàng, nhưng một người khiến khách quay lại, người còn lại thì vắng bóng chỉ sau vài tháng.
Ngôn ngữ là chiếc cầu nối và cũng có thể là rào chắn. Ai dùng được những từ chung, những cách nói bao dung, sẽ dễ đi sâu vào lòng người hơn. Nhất là khi thương thảo, làm việc nhóm, hoặc trong tình yêu.
Bạn thử nghĩ xem, câu “Tôi muốn anh làm điều này” và “Chúng ta cùng làm việc này được không?” khác nhau đến thế nào? Một bên là áp đặt, một bên là đồng hành. Và đồng hành thì luôn dễ chịu hơn.
3. Khéo cũng cần giới hạn - đừng biến lòng tốt thành chiếc thảm chùi chân
Giúp người là tốt, nhưng giúp đến đâu là vừa? Giữa “nhiệt tình” và “bao đồng” chỉ cách nhau một ranh giới mong manh.
Người chị họ từng nhận nuôi em chồng cả gia đình suốt nửa năm, vì nghĩ đó là trách nhiệm chị dâu. Nhưng đến lúc chồng bức xúc vì không còn không gian riêng, cô mới hiểu: Tử tế cũng cần lý trí.
Trong xã hội hôm nay, ranh giới rất quan trọng. Bạn có thể giúp người nhưng đừng để người khác lấy đó làm điều hiển nhiên. Cho mượn đồ nên ghi nhớ. Làm giúp việc cần có giới hạn. Làm chủ tài chính hãy rõ ràng. Có như vậy, mọi mối quan hệ mới duy trì được sự tôn trọng cần thiết.
Không phải lạnh lùng, mà là tỉnh táo. Không phải keo kiệt, mà là biết đâu là điểm dừng.
4. Gương soi người, nên soi chính mình trước
Cuối cùng, hãy học cách tự soi mình. Đừng luôn vạch lỗi người khác mà quên mất hỏi: “Mình đã làm đúng chưa? Mình có thật sự công bằng không?”.
Một bác sửa xe gần nhà tôi, mỗi tối đều ngồi ghi vài dòng vào sổ tay: “Hôm nay nói nặng với khách. Ngày mai cần nhẹ lời hơn". Người đời thường nghĩ đó là chuyện nhỏ, nhưng với ông - đó là cách để sống tử tế từng chút một.
Chuyện cô dì cứ chê con dâu, rồi một ngày thấy cháu nhỏ bắt chước chê người khác y chang, mới ngỡ ngàng nhận ra mình đã vô tình làm hỏng cả không khí trong nhà.
Tự phản tỉnh là một loại trí tuệ. Trước khi oán trách, hãy soi mình. Trước khi đổ lỗi, hãy hỏi bản thân: “Nếu mình là người kia, mình có vui không?”.
Cuối cùng thì, sống trên đời, chẳng ai dạy ai được nhiều chỉ là đi qua bao lần “gồng mình chịu đựng”, ta mới hiểu được làm người, nên sống nhẹ một chút, tử tế một chút, không ràng buộc ai, cũng chẳng để ai ràng buộc mình.
Bốn câu nói ấy - tóm lại chỉ là 4 chữ “đừng”:
Đừng vội nói, hãy nghe.
Đừng áp đặt, hãy chia sẻ.
Đừng nhầm lẫn tử tế với chịu đựng.
Đừng đổ lỗi, hãy tự soi.
Nếu không biết bắt đầu từ đâu, hãy làm thử một việc nhỏ: Lần tới khi muốn cãi nhau, hãy dừng lại ba nhịp, hít sâu và mỉm cười. Đơn giản vậy thôi, mà bao chuyện lớn có khi được hóa giải trong khoảnh khắc.
Bởi sống lâu mới hiểu: Chẳng ai thắng được ai, chỉ có người hiểu chuyện, là người sống thảnh thơi hơn.
