Sáng 3/12, Nghị định 282/2025 về xử phạt hành chính trong lĩnh vực phòng chống bạo lực gia đình trở thành chủ đề nóng tại văn phòng của anh Nguyên ở Hà Nội. Văn bản này quy định mức phạt tối đa 30 triệu đồng với hành vi kiểm soát tài sản, thu nhập nhằm tạo ra sự lệ thuộc đối với thành viên gia đình.
"Thế thì cả phòng mình chuẩn bị nộp phạt hết lượt", một đồng nghiệp của anh đùa. Năm người đàn ông trong văn phòng đều có chung một điểm: nộp toàn bộ lương cho vợ.
Anh Nguyên là một ví dụ điển hình. Mỗi tháng, sau khi nộp toàn bộ 17 triệu tiền lương cho vợ, anh được phát lại 3-5 triệu đồng để ăn sáng, cà phê và hiếu hỉ. Đôi lúc muốn biếu bố mẹ thêm chút đỉnh mà không có tiền, hay bị nhắc nhở vì chi hơi phóng tay, anh cũng thấy chạnh lòng. Tuy nhiên, người đàn ông này không cho rằng mình là nạn nhân.
"Vợ chồng hạnh phúc không ai đi tố nhau. Còn đã lôi nhau ra phạt tiền thì hôn nhân cũng khó giữ", anh nêu quan điểm.
Đồng tình với anh Nguyên, chị Tố Anh, 32 tuổi, ở Ninh Bình lo lắng quy định mới có thể làm khó các gia đình thu nhập thấp. Với tổng thu nhập chưa đầy 20 triệu đồng mỗi tháng, chị buộc phải phát cho chồng 500.000 đồng tiêu vặt mỗi tuần để đảm bảo mục tiêu xây nhà, nuôi con. "Chẳng sung sướng gì khi phải tính toán từng đồng với người đầu gối tay ấp", chị Tố Anh nói.
Khi chồng nói đùa rằng sẽ "vùng lên" nhờ nghị định mới, chị Tố Anh đặt câu hỏi: "Ai cơm nước, chợ búa, con cái? Khi nào trách nhiệm chia đủ, lúc đó hãy nói chuyện vợ không được cầm lương".
Ảnh minh họa: Pexels
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, nhiều người cho rằng quy định này là cần thiết để xóa bỏ tư duy "chồng làm, vợ giữ". Anh Đức Tuyên, 48 tuổi, Hải Phòng cho rằng những người phản đối là do "chưa nếm mùi bi kịch".
Anh Tuyên từng là trụ cột gia đình với mức thu nhập gấp 10 lần vợ. Suốt 20 năm hôn nhân, anh đưa hết lương, thưởng với suy nghĩ "của chồng công vợ". Khi ly hôn, anh rơi vào cảnh gần như trắng tay vì không nắm quyền kiểm soát tài sản. "Sự kiểm soát dù nhân danh tình yêu cũng âm thầm triệt tiêu sự độc lập", anh đúc kết.
Đại diện cho tư duy cởi mở hơn, chị Thu Thảo, 27 tuổi, ở TP HCM ủng hộ việc vợ chồng lập quỹ chung lo sinh hoạt, phần còn lại ai nấy giữ. Chị cho rằng cách này giúp mỗi người duy trì thói quen quản lý tài chính và lòng tự trọng. Cách giữ tiền này tỏ ra phù hợp bởi hiện nay đa số người bước vào hôn nhân đã ổn định kinh tế, có thời gian tự quản lý tài cá nhân lâu dài. Việc này giúp họ duy trì được thói quen, cũng như tách bạch phần nợ nần hoặc tài sản có trước khi kết hôn.
Thảo dẫn chứng câu chuyện người bạn thân có chồng thu nhập cả tỷ đồng mỗi năm nhưng phải sống cảnh "phát chẩn", mỗi tuần chỉ được đưa 2-3 triệu đồng đi chợ và giải trình từng mớ rau. "Sống cảnh bị kiểm soát 7 năm, cô ấy mất hết lòng tự trọng, cuối cùng dứt áo ra đi. Nếu có luật này sớm hơn, có lẽ cô ấy đã dám đấu tranh", Thảo nói.
Thực tế, ranh giới giữa "thỏa thuận quản lý" và "bạo hành kinh tế" tại Việt Nam rất mong manh. Khảo sát của VnExpress với hơn 3.000 độc giả cho thấy, dù 54% ủng hộ độc lập tài chính, vẫn có 31% gia đình duy trì mô hình vợ "tay hòm chìa khóa". Báo cáo quốc gia về bình đẳng giới năm 2023 cũng ghi nhận 230 vụ bạo lực kinh tế trong hơn 3.200 vụ bạo lực gia đình.
Luật sư Lê Hồng Hiển (Đoàn Luật sư Hà Nội) nhận định, Nghị định 282 là bước tiến trong nhận diện bạo lực kinh tế. Tuy nhiên, để không đánh đồng giữa "thỏa thuận dân sự" và "hành vi vi phạm", cần xác định rõ ranh giới dựa trên hai yếu tố: sự tự nguyện và nhu cầu thiết yếu.
Nếu việc nộp lương là sự thỏa thuận tự nguyện để vun vén mục tiêu chung (mua nhà, tích lũy) và người nộp lương vẫn được đảm bảo các nhu cầu sống cơ bản, thì đây là quan hệ dân sự hợp pháp.
Hành vi chỉ bị coi là vi phạm khi mang tính chất "kiểm soát nhằm tạo tình trạng lệ thuộc". Tức là một bên ép buộc bên kia nộp thu nhập, sau đó siết chặt chi tiêu, không đáp ứng các nhu cầu tối thiểu (ăn, mặc, chữa bệnh, đi lại...) nhằm mục đích cô lập, hạ thấp phẩm giá hoặc khiến đối phương phải phụ thuộc.
Dù ủng hộ tinh thần của Nghị định mới, luật sư Hiển cho rằng nó khó đi vào thực hiện vì khó xác định ranh giới đâu là "thỏa thuận", đâu là "ép buộc", đâu là tiền bị chiếm giữ trái phép, đâu là tiền đóng góp nghĩa vụ để khắc phục hậu quả. "Hơn nữa nguy cơ một bên tố cáo bên kia "kiểm soát tài chính" để giành lợi thế chia tài sản hoặc quyền nuôi con, đẩy cơ quan chức năng vào thế khó xác minh", luật sư Hiển nói.
Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh (Học viện Hành chính Quốc gia) đồng tình với luật sư Hiển và cho rằng mức phạt tiền có thể gây tác dụng ngược. Trong đa số gia đình Việt, tiền phạt vẫn rút ra từ "két chung", khiến nạn nhân chịu tổn thương kép: vừa tiếp tục bị kiểm soát, vừa mất tiền của gia đình.
Sau cuộc nói chuyện phiếm sáng 3/12, anh Phạm Nguyên và các nam đồng nghiệp vẫn chuyển toàn bộ lương cho vợ theo nếp cũ. Anh hiểu rằng, sự minh bạch không nằm ở việc ai cầm tiền, mà ở sự đồng thuận cho những chặng đường dài phía trước.
"Gần đây vợ chồng tôi đã trả nợ mua nhà xong, mục tiêu thời gian tới là làm dày khoản tiết kiệm để lo hai con học hành và cha mẹ tuổi ngày một lớn", anh Nguyên nói.
Nga Dương
