Cha mẹ thấp, con có cao được không?

Một đứa trẻ có gene cao nhưng không được chăm sóc tốt, chiều cao khó đạt được như mong đợi. Ảnh: Elgrafico.

"Cao hay không là do gene", "mình thấp nên con mình chắc cũng lùn"... là những suy nghĩ đã tác động một phần không nhỏ tới việc tăng chiều cao cho trẻ bởi nhiều cha mẹ sẽ phó mặc cho gene.

Theo TS Lai, Đại học Tufts, Mỹ, di truyền ảnh hưởng khoảng 60-80% đến chiều cao của một người. Tuy nhiên, con số này tùy thuộc vào khu vực và dân số.

Ví dụ, một nghiên cứu ở Trung Quốc dẫn đầu bởi TS Lai cho thấy con số này rơi vào khoảng 65%. Vậy, chúng ta có đến gần 40% là do các yếu tố bên ngoài như dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ, tinh thần… Trong đó, dinh dưỡng được xem là giữ vai trò chủ đạo, nó không chỉ cung cấp nguyên liệu cho sự phát triển chiều cao mà còn ảnh hưởng tới sự “mở” và “đóng” nhiều gene liên quan đến chiều cao.

Điều này có nghĩa nếu một đứa trẻ có gene cao nhưng không được chăm sóc tốt, chiều cao khó đạt được như mong đợi. Ngược lại, nếu trẻ có gene kém ưu thế hơn nhưng được chăm sóc khoa học, “kích hoạt” đầy đủ các yếu tố bên ngoài sẽ cao vượt mong đợi từ gene.

Hà Lan từng là quốc gia có chiều cao khiêm tốn ở châu Âu nhưng hiện người dân đất nước này sở hữu chiều cao trung bình cao nhất thế giới. Vì sao họ có được kết quả đó?

Dưới đây là một số điều đặc biệt góp phần cho sự tăng trưởng chiều cao của người dân ở quốc gia này.

Bánh xe dinh dưỡng đặc biệt

Cũng giống như tháp dinh dưỡng ở Việt Nam, Hà Lan đưa ra hình bánh xe dinh dưỡng nhưng bánh xe dinh dưỡng này có rất nhiều điều thú vị. Tuổi đời của bánh xe này cũng đã gần 80 năm. Nó được cho là có vai trò to lớn trong việc cải thiện chất lượng dinh dưỡng và tầm vóc của nhiều thế hệ tại Hà Lan.

• Đạm: Chiếm 16% vòng tròn bánh xe. Trong phần này, họ tập trung nhiều hơn vào nguồn đạm chất lượng từ gà, cá, trứng, sữa, đậu các loại. Phần ít hơn là từ thịt đỏ như thịt bò, heo.
• Nước: Chiếm 16% vòng tròn bánh xe. Điều này nhấn mạnh vai trò của nước trong cân bằng điện giải của cơ thể.
• Tinh bột: Chiếm 30% vòng tròn bánh xe.
• Dầu và chất béo: Chiếm 8% vòng tròn bánh xe. Ưu tiên các loại chất béo không bão hòa, chuỗi dài, dầu thực vật hơn là mỡ động vật.
• Rau, củ quả: Chiếm 30% vòng tròn bánh xe. Đây là điều thú vị nhất của bánh xe này. Phần rau, củ quả chiếm lượng tương đương bằng với tinh bột. Điều này cho thấy họ đã chú trọng nhiều đến vitamin khoáng, chất xơ từ rau, củ quả từ cách đây hàng trăm năm. Để dễ hiểu, cứ một chén cơm trẻ Hà Lan ăn, bé sẽ ăn một chén rau, củ quả tương đương.

Chú trọng vai trò của bữa sáng

Theo một báo cáo của Hiệp hội Dinh dưỡng châu Âu, Hà Lan là quốc gia có tỷ lệ trẻ em ăn và hoàn thành bữa sáng cao nhất trong các nước châu Âu (94%). Đây cũng là một trong những quốc gia châu Âu đi đầu về chính sách đẩy mạnh giáo dục cha mẹ về bữa sáng là bữa tốt nhất trong ngày.

Bữa sáng rất quan trọng không chỉ cho sự tăng trưởng thể chất của trẻ, chúng còn giúp bé phát triển nhận thức và khả năng học hỏi ở trường, đặc biệt trong những năm tháng còn nhỏ.

Bữa sáng rất quan trọng cho sự tăng trưởng thể chất của trẻ. Ảnh: Asafacon.

Tuy vậy, thực tế, nhiều cha mẹ Việt vẫn còn xem nhẹ bữa sáng, thường ăn qua loa hoặc mua sẵn những đồ ăn không chất lượng cho các con, thậm chí để bé tự lên trường ăn. Điều mà cha mẹ có thể không biết liệu trẻ có ăn sáng không, bỏ bữa hoặc thậm chí dùng số tiền đó để mua quà bánh ăn vặt. Việc bỏ bữa sáng có ảnh hưởng nhiều đến sự tăng trưởng và học tập của trẻ tại trường.

Vận động luôn được ưu tiên

Trẻ em Hà Lan được biết đến là những đứa trẻ năng động, thích đi bộ hay đạp xe đến trường. Nhiều bằng chứng cho thấy trẻ năng động, ít các hoạt động thụ động trên màn hình sẽ có thể chất, chiều cao phát triển tốt hơn bé ít vận động và dành trên 2 tiếng trên màn hình điện tử mỗi ngày.

Vận động sẽ giúp trẻ tiết các hormone tăng trưởng cần thiết và đều đặn. Lối sống năng động cũng giúp hoạt động của lợi khuẩn đường ruột trẻ tốt hơn, thèm ăn và giảm nguy cơ thừa cân, béo phì.

Việc cho trẻ đi bộ hay đạp xe đến trường ở môi trường Việt Nam không nhiều thuận lợi. Thay vào đó, cha mẹ nên khuyến khích trẻ có lối sống năng động tích cực sau 4 tuổi là quan trọng cho phát triển chiều cao của bé:

• Trẻ từ 3 tháng đến 2 tuổi, cha mẹ nên ít bế bồng trẻ để trẻ có không gian phát triển kỹ năng bò trườn, đi lại. Các hoạt động như đi dạo, chơi một số trò chơi ngoài trời nên khuyến khích khi trẻ biết đi.
• Trẻ 4-5 tuổi được khuyên học bơi 2 buổi/tuần và 2 buổi cách nhau 3 ngày, mỗi buổi không quá 45 phút.
• Khi bé 8 tuổi, bạn có thể tăng 3 buổi/tuần. Mỗi buổi không quá 60 phút. Cường độ như vậy sẽ phù hợp với phát triển xương cho trẻ và đủ cho thời gian kiến tạo xương mới.

Hãy luôn vui vẻ

Hà Lan là một trong 4 quốc gia có trẻ hạnh phúc bậc nhất thế giới. TS Scott Montgomery (Bệnh viện Hoàng gia London, Anh) và nhóm của ông đã thực hiện nghiên cứu trên 1.300 gia đình. Kết quả cho thấy những đứa trẻ thường xuyên sống trong môi trường căng thẳng có ít hormone tăng trưởng hơn và phát triển chậm hơn các trẻ khác.

Vì vậy, người lớn hãy luôn tạo bầu không khí thoải mái và vui vẻ trong gia đình, không chỉ là gắn kết tình cảm mà còn giúp trẻ phát triển tốt hơn.

Một điều mà chúng ta cần chú ý tới đó là để một đứa trẻ cao lớn không hẳn chỉ từ dinh dưỡng tốt mà còn cần những yếu tố tinh thần như môi trường chăm sóc, sự yêu thương và quan tâm của cả cha và mẹ. Điều này mới thật sự làm trẻ cao lớn cả về mặt thể chất và trí tuệ.