Việt Nam làm chủ ba sản phẩm công nghệ chiến lược năm nay

Tại Diễn đàn "Tương lai khoa học công nghệ từ nền tảng đến công nghệ chiến lược" do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì sáng 29/8 tại Hà Nội, ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, cho biết trong năm nay, Việt Nam sẽ làm chủ ba sản phẩm thuộc nhóm công nghệ chiến lược, nhưng chưa công bố cụ thể.

Theo ông Hùng, công nghệ chiến lược là những công nghệ lõi, có vai trò bảo đảm an ninh, tạo đột phá phát triển kinh tế, nâng cao uy tín và vị thế quốc gia. "Nếu không làm chủ, chúng ta sẽ tụt hậu, thậm chí đối diện nguy cơ không thể cạnh tranh và không bảo vệ được sự phát triển độc lập của đất nước", ông nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ.

Khái niệm công nghệ chiến lược lần đầu được nêu trong Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và được thể chế hóa qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Hồi tháng 6, Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược với 35 sản phẩm ưu tiên.

Sau đó, Bộ Khoa học và Công nghệ trình Chính phủ danh sách 6 công nghệ chiến lược lựa chọn ưu tiên triển khai sớm để phát triển kinh tế, gồm: thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên.

Qua khảo sát của Bộ, nhiều viện, trường, doanh nghiệp đã bước đầu tham gia cuộc chơi, tạo ra sản phẩm mang tính chiến lược như robot, chip bán dẫn, máy bay không người lái. Đại diện Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ cho hay, đây được xem là tín hiệu tích cực, mở ra khả năng giải quyết các bài toán lớn mà Chính phủ đặt ra.

Bộ Khoa học và Công nghệ đặt mục tiêu, đến năm 2027 Việt Nam làm chủ 20 sản phẩm công nghệ chiến lược. Đến năm 2035, con số này sẽ vượt 25 sản phẩm.

Ông Hùng cho biết, Bộ sẽ lấy doanh nghiệp làm trung tâm, bài toán làm động lực, nhân tài là chìa khóa, hệ sinh thái là sức mạnh. "Chỉ doanh nghiệp mới biết thị trường cần gì, từ đó biến công nghệ thành sản phẩm, tạo ra giá trị. Chúng ta sẽ giao cho doanh nghiệp làm sản phẩm, giải bài toán lớn quốc gia", ông nói.

Máy bay không người lái (UAV) do doanh nghiệp Việt Nam phát triển. Ảnh: Đình Tùng

Để làm được cần có người giỏi, Việt Nam sẽ thu hút nhân tài trên toàn thế giới, bằng cách đặt ra các bài toán lớn. Theo Vụ trưởng, Luật Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đã thể chế hóa việc cho nhà khoa học, nhân tài được hưởng quyền lợi từ kết quả nghiên cứu. Đây là động lực thúc đẩy họ giải bài toán đến cuối cùng. "Đó là con đường chúng ta sẽ đi để làm chủ công nghệ chiến lược", đại diện Bộ nhấn mạnh.

Đâu là hướng đi?

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Đạt, Phó tổng giám đốc Viettel, cho rằng doanh nghiệp công nghệ chính là "hạt nhân" của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. "Doanh nghiệp vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong mọi lĩnh vực, vừa gắn liền với an ninh quốc phòng và nâng tầm quốc gia", ông nói.

Tuy nhiên, ông thừa nhận Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn: tỷ lệ đầu tư cho R&D của doanh nghiệp công nghệ trong nước thấp hơn nhiều so với các tập đoàn quốc tế; số lượng sáng chế, bằng sáng chế được bảo hộ trên thị trường quốc tế cũng còn hạn chế.

Dù vậy, Viettel đã xây dựng được đội ngũ hơn 3.000 người nghiên cứu công nghệ chiến lược, áp dụng cách làm đột phá như mô hình "kho việc khó", và mời chuyên gia toàn cầu tham gia giải quyết các bài toán. "Chúng tôi đặt mục tiêu cao, ngay từ đầu sản phẩm phải đạt tiêu chuẩn quốc tế", ông Đạt chia sẻ.

Viettel đã hợp tác cùng các hãng lớn, tận dụng kiến trúc mở, thực hiện mua bán - sáp nhập để bổ sung nguồn lực nghiên cứu. Tập đoàn cũng mở rộng hợp tác quốc tế, thiết lập văn phòng ở nước ngoài nhằm thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao. "Để thành công, phải có quyết tâm rất cao và hình thành văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sáng tạo. Tại Viettel, người đưa ra ý tưởng được áp dụng thành công có thể được thưởng tới 5% giá trị", ông Đạt nói.

Kỹ sư thử nghiệm thiết bị trạm gốc 5G do Việt Nam phát triển. Ảnh: Trọng Đạt

Từ góc độ viện trường, GS.TS Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Bách khoa Hà Nội, nhấn mạnh vai trò của mô hình "liên kết ba nhà" gồm Nhà nước - viện trường - doanh nghiệp. Theo ông, đây là chìa khóa tạo ra tri thức mới, đào tạo nhân lực, thương mại hóa nghiên cứu và hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững.

Ông dẫn ví dụ Hàn Quốc, nơi chính phủ giữ vai trò chủ đạo, đầu tư mạnh vào các chương trình R&D quốc gia, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tài trợ cho trường, viện. Nhờ đó, từ một nền kinh tế lạc hậu, Hàn Quốc vươn lên trở thành quốc gia có quy mô nền kinh tế top 10 thế giới, chủ yếu dựa trên nền tảng đổi mới sáng tạo.

GS Tuấn cho rằng, Việt Nam có thể đi theo con đường của Hàn Quốc, hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm xuất phát từ viện, trường và doanh nghiệp; phát triển các phòng thí nghiệm chế tạo (fab lab); đồng thời để doanh nghiệp tham gia ngay từ khâu khởi tạo ý tưởng và đồng hành đến khi sản phẩm ra thị trường. Nhà nước sẽ đóng vai trò "bà đỡ", chia sẻ rủi ro và hỗ trợ đầu ra bằng chính sách đặt hàng.

"Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, viện nghiên cứu, trường đại học là nơi tạo ra tri thức mới, đào tạo nhân lực, doanh nghiệp là đầu kéo, hỗ trợ tài chính, thị trường hóa sản phẩm, tổ chức sản xuất", đây là chìa khóa giúp Việt Nam làm chủ các công nghệ chiến lược, GS Tuấn nhận định.

Trọng Đạt