Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng tại buổi làm việc chiều 24/3. Ảnh: Lê Dũng
Yêu cầu được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đặt ra trong buổi làm việc với ba đơn vị gồm Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Cục Đổi mới sáng tạo và Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF), chiều 24/3. Tại buổi làm việc, Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị làm rõ chức năng nhiệm vụ, định nghĩa chính xác các khái niệm "khởi nghiệp", "khởi nghiệp sáng tạo", "đổi mới sáng tạo"... để tránh việc hiểu mơ hồ dẫn đến các hành động không hiệu quả.
Nêu ví dụ về khởi nghiệp, Bộ trưởng lưu ý những đặc điểm không thể thiếu của một startup, đó là phải có sự đột phá mang tính sáng tạo, giải quyết được một vấn đề xã hội đã tồn tại từ lâu. Trong khi đó, ươm tạo công nghệ giống việc nuôi, dạy, đào tạo startup. Nếu hiểu đúng khái niệm, chính sách sẽ tác động vào đúng điểm trong quá trình phát triển của một doanh nghiệp khởi nghiệp.
Theo Bộ trưởng, chỉ khi các đơn vị hiểu sâu sắc, nhuần nhuyễn vấn đề, hoạt động thúc đẩy đổi mới sáng tạo mới từ việc khó trở thành việc dễ thực hiện.
Tại buổi làm việc ông cũng yêu cầu các đơn vị trong khối cần tạo ra hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. "Đây là nhiệm vụ quan trọng", Bộ trưởng nói.
Các đơn vị cần đo lường đánh giá, quản lý hiệu quả đầu ra. "Không đo lường được tức là chỉ tiêu tiền nhưng không tạo ra kết quả cuối cùng, lãng phí tiền của nhà nước", ông nói và yêu cầu Cục Đổi mới sáng tạo, Quỹ NATIF đánh giá hiệu quả hoạt động đổi mới sáng tạo. Cần tìm ra các mô hình tác động của đổi mới sáng tạo đối với nền kinh tế và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là điều đầu tiên cần làm bởi nếu không đo lường sẽ không thể quản lý được, không biết lĩnh vực tác động ra sao, cần ưu tiên ở chỗ nào và phải đầu tư vào đâu để thúc đẩy sự phát triển. Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị nếu thấy khó khăn có thể tham khảo cách làm của các quốc gia đi trước.
Theo đó, ông cũng yêu cầu các đơn vị xây dựng công cụ và tiêu chí để đo lường đầu tư. Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số phải đóng góp ít nhất 5% vào mục tiêu tăng trưởng GDP 10% mỗi năm. Đổi mới sáng tạo được kỳ vọng chiếm 60%, tức khoảng 3% tăng trưởng GDP, chuyển đổi số sẽ đóng góp 1-1,5% và KHCN chiếm 1%.
Đây là lần đầu tiên ngành khoa học, công nghệ có mục tiêu cụ thể về đóng góp của đổi mới sáng tạo vào nền kinh tế. Để thực hiện mục tiêu này, Bộ trưởng đề xuất thành lập các trung tâm đổi mới sáng tạo trong từng ngành, tại từng địa phương, đồng thời thúc đẩy chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thông qua miễn giảm thuế nhập khẩu máy móc, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và cung cấp các khoản vay ưu đãi.
Một trong các giải pháp là thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia theo mô hình 30% vốn Nhà nước và 70% vốn tư nhân, nhằm huy động tối đa nguồn lực thị trường để hỗ trợ các startup có tiềm năng trở thành kỳ lân. Bộ trưởng cũng nhấn mạnh vai trò của tiêu chuẩn về công nghệ trong việc định hướng phát triển doanh nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh. "Tiêu chuẩn sẽ tạo ra không gian để phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo", ông nói.
Đi ngược để giải bài toán sát hơn
Người đứng đầu Bộ Khoa học và Công nghệ yêu cầu các đơn vị trong Bộ cần phải nghĩ khác, tìm cách làm khác. Cách truyền thống của đổi mới sáng tạo là từ khoa học ra công nghệ, từ công nghệ ra chuyển đổi số. Theo Bộ trưởng, nay cần làm theo cách mới, ngược lại. Tức là, cần nhìn nhận chuyển đổi số tạo ra môi trường, không gian mới cho đổi mới sáng tạo, tạo ra nhu cầu phát triển công nghệ, đặt ra bài toán về nghiên cứu khoa học.
Với khối đổi mới sáng tạo, nhu cầu phát triển công nghệ phát sinh trong quá trình ứng dụng, sau khi mua công nghệ về dùng và cải tiến, người ta nghĩ mình có thể làm được tốt hơn nên sau đó tự nghiên cứu, phát triển. Cách phát triển này xuất phát từ việc dùng công nghệ, tức là đi từ nhu cầu giải bài toán thực tế.
Ngay trong mối quan hệ "ba nhà" trước đây, cách truyền thống là nhà nước, viện nghiên cứu - trường đại học, doanh nghiệp, nay nên theo cách ngược lại. Đó là: doanh nghiệp, viện - trường, nhà nước. Cách nàyđòi hỏi sự điều chỉnh trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp, viện, trường và nhà nước. Do nhu cầu cạnh tranh, doanh nghiệp cần đổi mới sáng tạo nên chủ động mang bài toán, vấn đề của mình đến viện, trường để hợp tác. Nhà nước sẽ đóng vai trò hỗ trợ mối quan hệ này.
Ông dẫn chứng từ chuyến thăm một trung tâm điều hành mạng lưới viễn thông đặt tại Ấn Độ: "Họ mua phần mềm 500 triệu USD của Ericsson, nhưng lại thuê 3 lập trình viên chỉnh sửa, bổ sung tính năng mới để khai thác hiệu quả hơn". Chỉ riêng giá trị những người này sáng tạo thêm đã vượt quá giá trị phần mềm gốc. Theo đó, "đổi mới đôi khi chỉ là mang một cái chưa từng có, chưa từng dùng về dùng. Đổi mới sáng tạo có nghĩa là mua về, nhưng dùng nó không giống người khác".
Theo Bộ trưởng nếu tất cả các hoạt động xây dựng rõ tiêu chí đánh giá, hiệu quả đầu ra một cách tường minh, dễ hiểu và khả thi, hoạt động quản lý nhà nước sẽ chứng minh được tính hiệu quả.
Trước đó trong chuyến thăm và làm việc tại Rạng Đông hồi tháng 4/2023, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đưa ra các khái niệm về đổi mới sáng tạo chính là "để tái tạo chính mình", đặc biệt đối với các tổ chức muốn phát triển bền vững. Ông cũng mong muốn các đơn vị thấm nhuần tư tưởng này để khai phóng năng lượng và thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo.
Thế Sơn
