Cơ hội của Việt Nam trong cuộc đua toàn cầu về AI

"Việt Nam trong cuộc đua AI toàn cầu" (Vietnam in the Global AI Race) là chủ đề Ngày hội Trí tuệ Nhân tạo Việt Nam AI4VN 2025, do VnExpress tổ chức, dự kiến diễn ra ngày 26/9 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Hà Nội. Sự kiện là dịp để các diễn giả chia sẻ góc nhìn từ thực tế về cơ hội của Việt Nam trong cơn sốt AI trên thế giới. Tại đây, các nhà quản lý, doanh nghiệp cùng nhau nhìn nhận những thách thức, thể hiện quyết tâm của Việt Nam không đứng ngoài xu thế công nghệ; cũng như doanh nghiệp nêu các bài toán thực tế, giải pháp gắn kết với chiến lược quốc gia về chuyển đổi số và phát triển AI đến năm 2030, đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực.

Giao diện chương trình AI4VN 2025. Ảnh: Bảo Lâm

Trước cơ hội lớn

Kể từ cơn sốt AI năm 2022, Việt Nam đã tham gia làn sóng từ ban hành chính sách tới thúc đẩy cơ quan nghiên cứu phát triển các giải pháp, doanh nghiệp ứng dụng AI... Giới chuyên gia nhận định Việt Nam hoàn toàn chủ động trong cuộc đua AI, có thể cạnh tranh ở quy mô toàn cầu bằng các sản phẩm chất lượng, đặc biệt là ở làn sóng AI tạo sinh thứ hai sau làn sóng đầu tiên mang đến những công cụ đột phá, thay đổi cách tiếp cận các công việc đơn giản.

"Làn sóng đầu tiên đã mở đường bằng cách chứng minh khả năng của Gen AI trong các tác vụ hàng ngày, giúp cuộc sống thuận tiện hơn", GS Vũ Hà Văn, Giám đốc Khoa học VinBigdata (thuộc Tập đoàn Vingroup) nói trong tham luận của AI4VN 2024. "Giờ đây, khi chuẩn bị đón làn sóng thứ hai, chúng ta đang đứng trước cơ hội mở ra kỷ nguyên mới, nơi AI tạo sinh sẽ trở thành công cụ không thể thiếu trong quá trình ra quyết định phức tạp trên nhiều lĩnh vực".

Tại Hội thảo khoa học cấp quốc gia về AI, sáng 15/9 ở Hà Nội, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Công an, nhìn nhận AI là công nghệ then chốt có thể dẫn tới thay đổi trật tự toàn cầu. Với Việt Nam, ông đánh giá tiềm năng phát triển AI rất lớn, dự báo có thể đóng góp 80 tỷ USD vào GDP năm 2030 nếu được ứng dụng rộng rãi. Trích dẫn các số liệu, ông cho biết Việt Nam hiện đứng thứ hai Đông Nam Á về số lượng startup AI, với hàng trăm công ty hoạt động trong lĩnh vực, khoảng 75% doanh nghiệp Việt đã ứng dụng AI trong bán hàng. Nhiều tập đoàn lớn coi đây là công nghệ then chốt để tăng khả năng cạnh tranh dài hạn.

Theo đại diện FPT, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm số toàn cầu với nền kinh tế số. Do đó, nước ta có tiềm năng trở thành "đại bàng AI" nhờ hấp dẫn ở đa phương diện, từ đào tạo nhân lực đến hệ sinh thái số, cũng như sự ủng hộ của Chính phủ.

Trong một sự kiện hồi tháng 6, TS Bùi Hải Hưng, Phó chủ tịch phụ trách Công nghệ của Qualcomm, tin tưởng rằng Việt Nam sẽ viết nên lịch sử lĩnh vực công nghệ, trong đó có AI. Ông chỉ ra các thế mạnh của Việt Nam như dân số trẻ, trong khi số lượng nhà phát triển phần mềm tại Việt Nam ước tính từ nửa triệu đến một triệu người. Đây sẽ là nguồn nhân lực lớn cho mục tiêu tự chủ công nghệ của đất nước.

Ở góc độ chính sách, trong thông điệp Hội thảo khoa học cấp quốc gia về Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của AI hôm 15/9, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đánh giá Việt Nam có đủ điều kiện để nắm lấy cơ hội, tập trung mọi nguồn lực nhằm AI hóa, nhân đôi trí tuệ Việt Nam.

"AI là hạ tầng trí tuệ. AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng, nó đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, giống như điện, viễn thông hay Internet. Ai làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, trong y tế, giáo dục, quản trị quốc gia và quốc phòng, an ninh", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Thực tế, để thực hiện các mục tiêu, thời gian qua, Việt Nam cũng đã đưa ra nhiều chính sách khuyến khích phát triển công nghệ cao với AI là một trong các yếu tố chủ đạo. Đến nay, chính sách được đánh giá là đã khá toàn diện, từ chiến lược dài hạn đến việc thực thi cụ thể: AI hóa, tăng trưởng nguồn nhân lực, xây dựng hạ tầng, xây dựng hành lang pháp lý.

Việc thúc đẩy nhân lực AI cũng được chú trọng. Đầu tháng 7, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt kế hoạch thu hút 100 chuyên gia giỏi trong và ngoài nước tham gia các chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia về AI - bước đi chiến lược nhằm cụ thể hóa mục tiêu đưa AI trở thành động lực cốt lõi cho tăng trưởng kinh tế, hiện đại hóa đất nước, nâng cao chất lượng sống người dân và năng lực cạnh tranh quốc gia. Ngày 22/9, Nghị định 249 được ban hành, trong đó Chính phủ sẽ hỗ trợ tiền thuê nhà, phương tiện hoặc cấp căn hộ, xe tiêu chuẩn cho chuyên gia khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đến nay, một số sản phẩm Việt Nam đã có mặt ở nước ngoài, như CATI-VLM do Viện Ứng dụng Công nghệ CMC phát triển được xếp hạng 12 thế giới về đọc hiểu hình ảnh; startup AI Hay - mạng xã hội hỏi đáp AI thuần Việt - được Forbes đưa vào danh sách "Asia 100 to Watch"; hay gần nhất có WoodID do Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông tham gia phát triển, có thể nhận diện nhanh 260 loại gỗ trong vài giây, kể cả khi không có Internet.

Thách thức song hành

Theo các chuyên gia, Việt Nam đang ứng dụng AI ở mức cao. Dù vậy, theo báo cáo của Amazon Web Services (AWS) công bố tại AWS Cloud Day ngày 18/9, có 18% các công ty Việt Nam đã triển khai AI, tương đương gần 170.000 doanh nghiệp, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước. Thế nhưng, họ chủ yếu dùng ở mức cơ bản, khi có tới 74% sử dụng cho các tác vụ tối ưu hóa vận hành, tinh giản quy trình, chỉ 17% đạt đến giai đoạn trung cấp và 9% chuyển đổi toàn diện.

Đến nay, thách thức khi phát triển AI ở Việt Nam được giới chuyên gia chỉ ra, là hạ tầng công nghệ chưa đáp ứng, đặc biệt với AI tạo sinh. Trong đó, hạn chế nhất là thiếu dữ liệu lớn, dữ liệu chất lượng để huấn luyện các mô hình AI, hạ tầng tính toán, máy chủ, điện toán đám mây (cloud/AI cloud) còn yếu so với yêu cầu của các mô hình nhiều tham số.

"AI tạo sinh không phù hợp với các hạ tầng cũ", TS Trần Thế Trung, Viện trưởng Viện nghiên cứu công nghệ FPT, nói tại AI4VN 2024. "Hiện tại, Việt Nam chưa sản xuất được chip tính toán cho AI, nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế".

Trong cuốn sách "Bàn cờ mới" xuất bản đầu tháng 3, TS Vũ Lê Thái Hoàng (chủ biên) đánh giá hạ tầng Việt Nam cần đầu tư nhiều hơn. "So với nhiều quốc gia trong khu vực, Việt Nam vẫn còn tụt hậu về hạ tầng số, bao gồm mạng lưới viễn thông, trung tâm dữ liệu và năng lực tính toán hiệu năng cao. Điều này có thể thành rào cản đáng kể trong việc triển khai các ứng dụng AI phức tạp và quy mô lớn, đòi hỏi khả năng xử lý dữ liệu mạnh mẽ và băng thông cao", ông viết, cảnh báo thêm rằng Việt Nam có nguy cơ chảy máu chất xám, hạn chế trong nhân lực trình độ cao ở lĩnh vực này.

Tại một sự kiện hôm 13/9, ông Lê Hồng Quang, Tổng giám đốc Misa, đánh giá một trong những thách thức phổ biến khi các tổ chức, doanh nghiệp, hộ kinh doanh tại Việt Nam ứng dụng AI là chi phí. Trong đó, doanh nghiệp nhỏ có thể phải chi hàng chục triệu đồng, trong khi không thể nắm bắt được tình hình và hiệu quả sử dụng.

Trong bối cảnh thế giới bị cuốn vào "vòng xoáy cuồng nhiệt" với AI, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, đặt câu hỏi: Các nước đi sau có khả năng tự chủ về AI? Kết quả của cạnh tranh sẽ tạo nên thị trường AI cân bằng hay dẫn tới độc quyền công nghệ của các "ông lớn"? Phải chăng ai nắm được AI sẽ nắm được vận mệnh phát triển của các quốc gia, nắm được tương lai của thế giới?

Ở quy mô quốc gia, tại hội thảo AI & Cybersecurity ngày 17/9 ở Hà Nội, Trung tướng Nguyễn Minh Chính, Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), đánh giá AI thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực, từ kinh tế, xã hội đến quốc phòng, an ninh, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực điều hành đất nước và bảo vệ chủ quyền trong không gian số. Dù mang lại giá trị lớn, AI cũng có thể bị lợi dụng để gây tổn hại nghiêm trọng như một loại vũ khí, vì vậy cần được bảo vệ, phát triển bền vững.

Giới chuyên gia cũng đồng tình rằng cần có các chế tài, điều luật để phát triển AI trong khuôn khổ. Điều này vừa giúp Việt Nam tạo ra những sản phẩm hàng đầu thế giới, vừa đảm bảo công nghệ phát triển đúng hướng.

Những vấn đề này sẽ được thảo luận tại các phiên hội thảo và AI Summit: "Vietnam in the Global AI Race - Việt Nam trong cuộc đua AI toàn cầu" trong khuôn khổ AI4VN 2025.

Ngoài AI Summit, sự kiện AI4VN 2025 còn có lễ trao giải AI Awards vinh danh những sản phẩm, giải pháp ứng dụng AI nổi bật trong sản xuất và cuộc sống, cũng như có các hoạt động AI Workshop, AI Expo & AI Show, Business Matching...

Đây là năm thứ 8 sự kiện được tổ chức, nhằm giúp cộng đồng và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về việc ứng dụng AI trong đời sống, đóng vai trò cầu nối giữa các Bộ, ban, ngành và doanh nghiệp trong việc trao đổi về chính sách, giải pháp hỗ trợ phát triển AI tại Việt Nam.

Chương trình mở cửa tự do trong ngày 26/9, hoặc người tham dự có thể đăng ký trước tại đây.

Bảo Lâm