Một nghĩa trang ở Lisbon, Bồ Đào Nha. Ảnh: AFP
Angela Silva Bessa, nhà nhân chủng học pháp y ở Đại học Coimbra, người chuyên nghiên cứu nghĩa trang tại Bồ Đào Nha, và cộng sự đang tìm hiểu các yếu tố có thể làm chậm tốc độ phân hủy của thi thể ở Bồ Đào Nha trong luận án tiến sĩ. Với sự đồng ý của gia đình, họ thu thập mẫu vật từ thi thể và đất ở xung quanh tại 5 nghĩa trang. Theo cô, kết quả rất đáng kinh ngạc. Trong cùng một khu vực nghĩa trang, họ ghi nhận các giai đoạn phân hủy khác nhau. Một số thi thể chỉ còn lại bộ xương trong khi nhiều thi thể khác vẫn đang phân hủy. Có những thi thể đã hóa thành xác ướp hoàn toàn. Thậm chí ngay trên cùng thi thể, vùng xương chậu đã phân hủy còn bàn tay được ướp xác, theo kết quả nghiên cứu công bố hồi cuối tháng 9 trên tạp chí Khoa học Pháp y.
Theo quy định địa phương để tiết kiệm diện tích, thi thể cần được khai quật định kỳ để chuyển sang những quan tài nhỏ hơn. Tuy nhiên, thông qua đó, nhà chức trách phát hiện nhiều thi thể không phân hủy. Không ai thực sự biết rõ điều gì xảy ra với thi thể chôn trong quan tài, theo Science Alert.
Do từng phải đối mặt với tình trạng quá tải nghiêm trọng ở nhiều nghĩa trang đô thị chật chội, Bồ Đào Nha bắt đầu dựng những ngôi mộ tạm vào thập niên 1960. Ý tưởng phía sau giải pháp này là thi thể đã phân hủy chiếm ít diện tích hơn. Bộ xương có thể đặt trong quan tài nhỏ hơn và chuyển tới nơi an nghỉ cuối cùng, giống như ngăn kéo trong các bức tường của nghĩa trang. Nhờ đó, nhà chức trách không phải mở nghĩa trang mới hoặc nâng cấp nghĩa trang hiện có.
Một cuộc khảo sát nghĩa trang ở Porto, thành phố lớn thứ hai ở Bồ Đào Nha, cho thấy 55 - 64% thi thể giữa năm 2006 và 2015 không phân hủy hoàn toàn sau lần khai quật đầu tiên. Paulo Carreira, giám đốc điều hành Hiệp hội tang lễ quốc gia Bồ Đào Nha, cho biết các gia đình tỏ ra bình thường với lần khai quật đầu tiên. Nhưng lặp lại việc khai quật nhiều lần sẽ gây ra tổn thương tinh thần lớn cho họ. Trong một số trường hợp, quá trình đào lên chôn xuống có thể kéo dài hàng thập kỷ trước khi thi thể được chuyển tới nơi an nghỉ cuối cùng.
Khác với xác ướp Ai Cập được bảo quản có chủ đích, những "xác ướp" hiện đại ở Bồ Đào Nha hình thành tự phát. Quá trình ướp xác tự nhiên thường xảy ra khi thi thể khô nhanh đến mức hiện tượng phân hủy dừng lại. Điều này chỉ được ghi nhận trong môi trường khắc nghiệt như sa mạc hoặc sông băng, hoặc dưới nhiệt độ cực nóng hay cực lạnh. Nhưng nguyên nhân xác ướp xuất hiện trong những ngôi mộ ở Bồ Đào Nha vẫn còn bí ẩn.
Silva Bessa kiểm tra 8 đặc điểm của đất có thể ảnh hưởng tới quá trình phân hủy bao gồm nhiệt độ, độ axit, độ ẩm, mật độ, ô nhiễm kim loại nặng và chất hữu cơ. Cho tới nay, cô vẫn chưa thu được phát hiện đột phá. Bước tiếp theo của nhóm nghiên cứu là kiểm tra liệu những chất mà mọi người sử dụng khi còn sống như việc hút thuốc hoặc uống thuốc có phải yếu tố ảnh hưởng tới quá trình phân hủy hay không.
Tristan Krap, giảng viên khoa học pháp y ở Đại học Maastricht tại Hà Lan, chia sẻ ông không ngạc nhiên khi thấy các thi thể không phân hủy hoàn toàn trong vòng 3 năm. Theo ông, một thi thể bình thường trong mộ sẽ mất khoảng 5 năm để phân hủy.
Các nhà khoa học như Krap sử dụng một số cơ sở tiếp cận với thi thể hiến tặng để nghiên cứu quá trình phân hủy. Nhưng nghiên cứu thường tập trung vào những gì xảy ra với thi thể trên mặt đất, chủ yếu hữu ích cho công tác pháp y như điều tra tội phạm giết người thay vì tìm hiểu về chôn cất thường xuyên. Việc xem xét những gì xảy ra với thi thể sau khi chôn trong mộ hiện nay vẫn còn phức tạp. Theo Krap, cơ thể giống như "một quả bom sinh học khổng lồ", đưa vi khuẩn, mô và nhiều chất lỏng khác nhau vào đất, vốn đã là hệ sinh thái phức tạp. Một yếu tố cần cân nhắc là sự khác biệt giữa cơ thể người như kích thước, khối lượng cơ bắp và lượng chất béo.
Silva Bessa cho biết Bồ Đào Nha vốn có truyền thống chôn cất thi thể thay vì hỏa táng. Vì vậy, họ sẽ tiếp tục công tác nghiên cứu với hy vọng có thể tìm ra thông tin mới hữu ích.
An Khang (Theo Science Alert)
