Việt Nam đẩy mạnh ứng phó với bệnh không lây nhiễm

Cuộc họp nhằm tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương và đối tác phát triển, góp phần thực hiện hiệu quả Chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm (BKLN) và các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Phòng, chống bệnh không lây nhiễm cần có cách tiếp cận mới

Tham dự cuộc họp, về phía Bộ Y tế có Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan; Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương; lãnh đạo các Vụ, Cục, Viện, Bệnh viện, Trường trực thuộc Bộ.

TS Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam; Đại sứ một số nước, Trưởng Đại diện các Tổ chức quốc tế cùng nhiều vị khách quốc tế… đã tham dự.

Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan phát biểu. Ảnh Trần Minh

Theo các chuyên gia, bệnh không lây nhiễm hiện là nhóm bệnh gây gánh nặng bệnh tật và tử vong hàng đầu tại Việt Nam, tác động trực tiếp đến chất lượng dân số, năng suất lao động và chi phí y tế của người dân. Các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh hô hấp mạn tính chiếm khoảng 80% tổng số ca tử vong, trong đó có nhiều trường hợp tử vong sớm.

Thực tiễn này đòi hỏi công tác phòng, chống BKLN phải có cách tiếp cận mới, bền vững, lấy phòng bệnh làm trọng tâm và có sự vào cuộc đồng bộ của nhiều cấp, nhiều ngành.

Các đại biểu tham dự cuộc họp Nhóm Đối tác y tế Hợp tác liên ngành trong phòng, chống bệnh không lây nhiễm. Ảnh: Trần Minh

Phát biểu khai mạc, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh cam kết chính trị mạnh mẽ của Việt Nam trong ưu tiên phòng, chống bệnh không lây nhiễm như một phần của tiến trình cải cách toàn diện ngành y tế.

Theo Bộ trưởng, Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị đã xác định rõ yêu cầu chuyển đổi căn bản tư duy, từ cách tiếp cận lấy điều trị làm trung tâm sang chủ động phòng bệnh và nâng cao sức khỏe toàn diện cho người dân, đặc biệt trong phòng, chống bệnh không lây nhiễm; góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng một xã hội khỏe mạnh, nâng cao tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của người dân.

Đáng chú ý, ngày 10/12/2025, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Phòng bệnh. Đây là dấu mốc quan trọng, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc củng cố hệ thống phòng bệnh và triển khai đồng bộ các giải pháp dự phòng trong thời gian tới. Cùng với đó, Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035 vừa được Quốc hội thông qua sẽ bảo đảm nguồn lực tài chính ổn định, dài hạn để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 72-NQ/TW.

"Sự kết hợp giữa nền tảng pháp lý của Luật Phòng bệnh và cơ chế tài chính từ Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ tạo động lực mạnh mẽ, đồng bộ, bảo đảm công tác phòng, chống bệnh không lây nhiễm được triển khai hiệu quả, bền vững trên phạm vi toàn quốc", Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan khẳng định.

Trong thời gian qua, với sự hỗ trợ của các bộ, ngành và các đối tác phát triển, Bộ Y tế đã triển khai nhiều hoạt động phòng ngừa và kiểm soát bệnh không lây nhiễm, đạt được những kết quả bước đầu đáng ghi nhận.

Nhiều mô hình can thiệp cộng đồng về tầm soát và quản lý tăng huyết áp, đái tháo đường đã được thí điểm tại nhiều địa phương với kết quả tích cực. Các chương trình, chính sách phòng, chống yếu tố nguy cơ được tăng cường; công tác truyền thông thay đổi hành vi, giảm sử dụng rượu bia và thuốc lá, khuyến khích dinh dưỡng hợp lý và tăng cường vận động thể lực được đẩy mạnh. Các chương trình quản lý bệnh mạn tính tại trạm y tế xã tiếp tục được mở rộng; việc chuẩn hóa gói dịch vụ y tế cơ bản góp phần cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Bên cạnh đó, ngành Y tế đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan trong kiểm soát môi trường, dinh dưỡng học đường, an toàn thực phẩm, cũng như kiểm soát quảng cáo và tiếp thị các sản phẩm có hại cho sức khỏe.

Tuy nhiên, công tác phòng, chống bệnh không lây nhiễm vẫn đối mặt nhiều thách thức. Tỷ lệ phát hiện sớm các bệnh mạn tính còn thấp; quản lý bệnh tại cộng đồng chưa bao phủ đồng đều, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa; các yếu tố nguy cơ hành vi vẫn phổ biến; sự phối hợp liên ngành chưa thực sự toàn diện và bền vững.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế mong muốn tiếp tục nhận được sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa của các bộ, ngành, địa phương và sự hỗ trợ hiệu quả của các đối tác phát triển để cùng triển khai các mục tiêu đã đề ra trong công tác chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Cần sự phối hợp liên ngành để phòng, chống bệnh không lây nhiễm gia tăng

Phát biểu tại cuộc họp, TS Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, đã đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ về tình trạng bệnh không lây nhiễm (NCDs) đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của sự phối hợp liên ngành.

TS Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới phát biểu.

TS Angela Pratt cho biết, bệnh không lây nhiễm hiện chiếm khoảng 75% tổng số ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm. Khoảng 18 triệu người tử vong do BKLN trước tuổi 70, chủ yếu tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. 

Tại Việt Nam, cứ 5 người trong độ tuổi 30 thì có 1 người có nguy cơ tử vong sớm do bệnh không lây nhiễm nếu không được can thiệp kịp thời. Trong khi đó, dù khoảng 60% BKLN có thể phòng ngừa, nguồn tài trợ y tế toàn cầu dành cho lĩnh vực này hiện chỉ chiếm khoảng 1%. WHO ước tính, mỗi 1 USD đầu tư cho phòng ngừa bệnh không lây nhiễm có thể mang lại lợi ích kinh tế tới 7 USD.

Các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất thế giới, cướp đi nhiều sinh mạng hơn HIV, lao và sốt rét cộng lại. Nguyên nhân chủ yếu đến từ các yếu tố nguy cơ có thể phòng ngừa như hút thuốc lá, chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu vận động thể lực, lạm dụng rượu bia và ô nhiễm không khí.

Các chuyên gia đã cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, thúc đẩy sáng kiến và tìm kiếm mô hình hợp tác phù hợp trong phòng, chống bệnh không lây nhiễm tại cuộc họp.

TS Angela Pratt nhấn mạnh: "Ứng phó với bệnh không lây nhiễm không phải là nhiệm vụ mà riêng ngành y tế có thể đảm đương, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành như tài chính, giáo dục, môi trường, nông nghiệp, giao thông và năng lượng...".

WHO bày tỏ sự lạc quan trước những bước tiến chính sách gần đây của Việt Nam, trong đó có việc điều chỉnh thuế thuốc lá và triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia về y tế, đồng thời cam kết tiếp tục đồng hành cùng Bộ Y tế Việt Nam trong nỗ lực phòng, chống bệnh không lây nhiễm.

Là một trong những đơn vị y tế tuyến đầu, đại diện bệnh viện Bạch Mai cũng đã chia sẻ, Việt Nam đối mặt với cả bệnh truyền nhiễm và sự gia tăng nhanh chóng của NCD. Ước tính có khoảng 12 triệu người Việt Nam mắc tăng huyết áp, trong đó 70–80% chưa được phát hiện hoặc chưa được điều trị hiệu quả. Già hóa dân số, gia tăng các yếu tố nguy cơ hành vi và hạn chế của hệ thống y tế cơ sở đang góp phần làm gia tăng gánh nặng bệnh không lây nhiễm.

Theo đại diện bệnh viện, cần có sự phối hợp đa chuyên ngành, đa chuyên khoa trong dự phòng, chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh không lây nhiễm; xây dựng và nâng cấp các trung tâm chuyên sâu đạt tiêu chuẩn quốc tế về tim mạch, đột quỵ, bệnh phổi mạn tính.

Đồng thời, cần chuyển mạnh từ "chữa bệnh" sang "dự phòng chủ động", đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong sàng lọc, phân tầng nguy cơ bệnh không lây nhiễm ngay từ tuyến cơ sở, cùng với chính sách bảo hiểm y tế phù hợp cho quản lý bệnh mạn tính lâu dài.