"Thời tiết thất thường, ô nhiễm không khí, già hóa dân số khiến các bệnh hô hấp, đặc biệt là viêm phổi ngày càng tăng", PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP HCM, nói tại họp báo nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh liên quan đến phế cầu khuẩn, ngày 24/8.
Theo thống kê, tỷ lệ tử vong do viêm phổi ở Việt Nam là 18,2 trên 100.000 dân - đứng hàng đầu trong các nguyên nhân gây tử vong. Niên giám thống kê y tế 2019-2020 cũng ghi nhận viêm phổi là bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong cao nhất cả nước. Trên toàn cầu, phế cầu khuẩn gây ra gần 98 triệu ca nhiễm và hơn 505.000 ca tử vong mỗi năm, trong đó viêm phổi là nguyên nhân chiếm tỷ lệ cao nhất.
Theo Phó giáo sư Nghĩa, viêm phổi và các bệnh do phế cầu không chỉ xuất hiện ở trẻ nhỏ mà còn đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính. Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, ô nhiễm môi trường, đề kháng kháng sinh gia tăng và bệnh nền ngày càng xuất hiện sớm, phế cầu khuẩn trở thành gánh nặng y tế đáng kể, nhất là với nhóm nguy cơ cao.
PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa tại họp báo ngày 24/8. Ảnh: Quỳnh Phạm
PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hen - Miễn dịch - Dị ứng - Lâm sàng TP HCM, nói rằng nhiều người biết viêm phổi là bệnh nguy hiểm nhưng không biết phế cầu khuẩn là nguyên nhân phổ biến gây bệnh này. Tên "phế cầu khuẩn" vẫn còn xa lạ với nhiều người Việt, đòi hỏi phải ưu tiên lấp đầy khoảng trống nhận thức về bệnh do khuẩn này. Sự thiếu hiểu biết về tác nhân này và ý thức phòng ngừa hạn chế cũng là một trong những lý do khiến tỷ lệ tử vong do viêm phổi vẫn ở mức cao.
Phế cầu khuẩn lây qua giọt bắn khi ho, hắt hơi trong không khí, đặc biệt ở nơi đông người. Khuẩn này cư trú trong mũi họng của cả trẻ em và người lớn khỏe mạnh, với tỷ lệ 5-90%. Khi hệ miễn dịch suy yếu, vi khuẩn này có thể gây bệnh xâm lấn (viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi nặng), bệnh không xâm lấn (viêm phổi nhẹ, viêm xoang, viêm tai giữa, viêm xương chũm, viêm mô tế bào quỹ đạo, sổ mũi).
Tỷ lệ tử vong do bệnh phế cầu xâm lấn ở người lớn dao động 15-20%, có thể tăng đến 40% ở người cao tuổi. 20-60% ca tử vong do nhiễm khuẩn huyết, một trên 6 ca người lớn tử vong do viêm màng não đều là xuất phát từ phế cầu khuẩn. Người trên 50 tuổi và người trưởng thành có bệnh lý nền như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là nhóm nguy cơ cao đối mặt với các biến chứng nghiêm trọng, tỷ lệ nhập viện và tử vong cao hơn, do đó cần được ưu tiên bảo vệ.
Tình trạng đề kháng kháng sinh càng làm gia tăng tính chất nguy hiểm, khi 50% mẫu phế cầu đã đề kháng ít nhất một loại kháng sinh. TS.BS Lê Thị Thu Hương, Trưởng Khoa Nội Hô hấp, Phó Ban Điều hành Đơn vị Tiêm chủng, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, cho biết viêm phổi và các bệnh do phế cầu đang tạo gánh nặng lớn cho hệ thống y tế, chi phí điều trị cao, gia tăng áp lực tài chính cho gia đình và xã hội, đồng thời góp phần làm quá tải bệnh viện.
"Hệ thống y tế đang tập trung nguồn lực vào việc chữa bệnh thay vì phòng bệnh", bác sĩ Hương nói.
Xét nghiệm tác nhân gây bệnh tại Viện Pasteur TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần
Các chuyên gia khuyến cáo phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn bằng cách theo dõi sức khỏe định kỳ, khám sức khỏe tổng quát thường xuyên để phát hiện sớm và quản lý tốt các bệnh mạn tính. Vệ sinh hô hấp, rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi cần, tránh nơi đông người.
Dinh dưỡng cân bằng với chế độ ăn uống đủ chất, tăng cường vitamin và khoáng chất giúp nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Ngừng hút thuốc, hạn chế rượu bia. Giữ gìn vệ sinh nhà cửa, môi trường xung quanh. Tiêm chủng vaccine phế cầu, đặc biệt với trẻ nhỏ, người già và nhóm có bệnh nền.
Lê Phương
