ThS.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Chủ nhiệm Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175, cho biết bệnh nhân nhập viện trong tình trạng choáng váng, chóng mặt. Nhờ được điều trị kịp thời bằng thuốc tiêu sợi huyết, các triệu chứng nhanh chóng cải thiện. Tuy nhiên, hình ảnh chẩn đoán ban đầu cho thấy dấu hiệu bất thường, khiến bác sĩ nghi ngờ có nguyên nhân tiềm ẩn phía sau cơn đột quỵ ở độ tuổi còn rất trẻ.
Kết quả tầm soát chuyên sâu cho thấy bệnh nhân mắc dị tật tồn tại lỗ bầu dục trong tim - thủ phạm hình thành huyết khối gây nhồi máu não. Các bác sĩ can thiệp tim mạch đã bít lỗ thành công, chặn nguy cơ tái phát. Sau hai tuần phục hồi chức năng và trị liệu hỗ trợ, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn, trở lại công việc thường ngày.
Tồn tại lỗ bầu dục (PFO) là dị tật tim bẩm sinh, khi lỗ nhỏ giữa hai tâm nhĩ không tự đóng sau sinh. Trong thai kỳ, lỗ này cần thiết để máu lưu thông, thường biến mất sau sinh. Tuy nhiên, khoảng 25-30% dân số vẫn tồn tại đến tuổi trưởng thành, đa số không gây triệu chứng và người bệnh có thể sống bình thường cả đời mà không hay biết. PFO thường chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm tim hoặc khi gây ra biến chứng như đột quỵ do cục máu đông đi qua lỗ thông từ buồng tim phải sang bên trái, sau đó trôi lên động mạch não.
"Tồn tại lỗ bầu dục là một nguyên nhân phổ biến gây đột quỵ người trẻ nhưng trước đây ít được để ý", bác sĩ Nghĩa nói. Nguyên nhân thường là các triệu chứng đột quỵ ở người trẻ có thể diễn tiến rất kín đáo, khiến họ không đến bệnh viện chuyên sâu để tầm soát kịp thời.
Liên quan dị tật này, PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, Trưởng Khoa Bệnh lý mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115, nhớ lại một ca đặc biệt cách đây 17 năm. Nữ bệnh nhân 38 tuổi vào viện vì đột ngột liệt hoàn toàn nửa người trái, ngay trước ngày cưới. Điều khiến các bác sĩ chú ý là cô hoàn toàn khỏe mạnh, không tăng huyết áp, tiểu đường hay bệnh tim mạch nền.
Khảo sát ghi nhận tắc hoàn toàn động mạch não giữa, êkíp quyết định can thiệp bằng cách bơm thuốc tiêu sợi huyết trực tiếp vào cục máu đông - khi kỹ thuật này mới bắt đầu được nghiên cứu triển khai tại Việt Nam. Sau hai giờ, huyết khối tan hết, sáng hôm sau bệnh nhân phục hồi gần như hoàn toàn.
Vấn đề đặt ra là tìm nguyên nhân gây đột quỵ ở một người trẻ, không có yếu tố nguy cơ. Kết quả siêu âm xuyên sọ cho thấy tồn tại lỗ bầu dục trong tim - một dị tật có thể chiếm tới 40% trường hợp đột quỵ "vô căn" ở người dưới 45 tuổi. Kết quả này được xác nhận thêm bằng siêu âm tim qua thực quản. Sau đó, bệnh nhân đã được can thiệp đóng lỗ bầu dục tại Bệnh viện Nhân dân 115, chấm dứt nguy cơ tái phát.
Theo phó giáo sư Thắng, hầu hết trường hợp PFO không cần điều trị. Vấn đề can thiệp chỉ đặt ra khi dị tật này là nguyên nhân gây đột quỵ. Với tỷ lệ khoảng 25% dân số bình thường, tương đương 25 triệu người Việt Nam có tồn tại lỗ bầu dục, hầu hết không gây vấn đề gì. Hơn 95% người có PFO không gặp biến chứng và không cần can thiệp.
PFO không phải là nguyên nhân thường gặp gây ra đột quỵ trong dân số chung, vì bệnh nhân chủ yếu (trên 85%) lớn tuổi. Do vậy, ở bệnh nhân đột quỵ trên 50 tuổi, ít ai đặt ra vấn đề "đi tìm nguyên nhân PFO". Ở tuổi này, nên hướng đến rung nhĩ, nếu nghi ngờ nguyên nhân gây huyết khối từ tim.
Do đó, không có khuyến cáo tầm soát PFO ở người bình thường, để tìm 25 triệu người Việt có dị tật này nhưng chưa bao giờ bị đột quỵ. Hiện, khuyến cáo nên tầm soát PFO khi và chỉ khi có đủ các yếu tố, gồm: người bệnh đã bị đột quỵ (không nhắm vào người chưa từng bị đột quỵ); người đột quỵ trẻ dưới 45 tuổi; không tìm được nguyên nhân phù hợp gây ra đột quỵ.
Bác sĩ điều trị bệnh nhân đột quỵ tại Bệnh viện Nhân dân 115. Ảnh: Lê Phương
Các chuyên gia cho rằng việc tầm soát, phát hiện nguyên nhân đột quỵ tại các cơ sở y tế chuyên sâu là vấn đề then chốt trong quản lý và kiểm soát phòng tránh đột quỵ. Mọi người cần khám sức khỏe định kỳ. Nếu phát hiện những thủ phạm chính gây đột quỵ nói chung như tăng huyết áp, đái tháo đường, rung nhĩ... cần dùng thuốc kiểm soát lâu dài. Không tự ý ngưng thuốc khi thấy sức khỏe ổn hoặc tự mua thuốc theo đơn cũ. Tránh những yếu tố gây nguy cơ đột quỵ bằng cách ngưng hút thuốc lá, hạn chế bia rượu, kiểm soát cân nặng, dinh dưỡng hợp lý, vận động thể lực đều đặn.
Đến viện cấp cứu ngay khi có một trong các triệu chứng tê hoặc yếu vùng mặt, tay hoặc chân. Lưu ý khi triệu chứng xảy ra một bên cơ thể, méo miệng, đột ngột không nói được hoặc khó nói, nhìn mờ, đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng.
Lê Phương
