Hôm 15/3, trên Instagram Story của mình, Justin Bieber đã chia sẻ cuộc chiến của bản thân với căn bệnh tâm lý có tên "hội chứng kẻ mạo danh". Chủ nhân bản hit Baby cho biết anh luôn cảm thấy mình "không xứng đáng" với những lời khen ngợi của mọi người, như thể mình là "kẻ lừa đảo" và "không đủ tư cách" trước những thành công hiện có.
Anh kết thúc bài đăng bằng lời nhắn gửi đến người hâm mộ: "Nếu bạn cảm thấy như một kẻ đang gặp may, chào mừng đến với thế giới của tôi. Tôi luôn nghĩ rằng mình không có đủ khả năng hay xứng đáng, mỗi ngày".
Hội chứng kẻ mạo danh là gì?
‘Hội chứng kẻ mạo danh’ là thuật ngữ mô tả cảm giác hoài nghi vào khả năng và thành công của chính mình. Người mắc cảm thấy bản thân không đủ giỏi, không xứng đáng với vị trí hiện có và sự tín nhiệm của những người xung quanh. Người bị hội chứng kẻ mạo danh luôn cảm thấy bản thân chỉ đang "gặp may" và liên tục sợ rằng một ngày nào đó mọi người sẽ nhận ra những thiếu sót của họ.
Hội chứng được hai nhà tâm lý học Pauline Rose Clance và Suzanne Imes đặt tên vào năm 1978. Theo báo cáo xuất bản trên Tạp chí Khoa học Hành vi Quốc tế, ước tính 70% người tham gia trải qua cảm giác "kẻ mạo danh" tại một thời điểm trong cuộc đời.
Dù nó có thể biểu hiện theo nhiều cách và bối cảnh khác nhau, mọi người thường gặp hội chứng này trong quá trình làm việc, dẫn đến "tâm lý sinh tồn", khiến họ không thoải mái chia sẻ ý tưởng hoặc đóng góp ở các cuộc họp. Hội chứng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của các mối quan hệ công việc, gây ra cảm giác tự ti.
Chu kỳ của hội chứng kẻ mạo danh
Những người mắc hội chứng kẻ mạo danh cư xử theo khuôn mẫu. Họ thường lo lắng thái quá trước các sự kiện lớn, sợ rằng bản thân sẽ làm hỏng việc. Điều này dẫn đến một trong hai kết quả.
Họ trì hoãn những việc cần làm cho đến phút cuối, sau đó vội vàng hoàn thành nó đúng hạn và tin rằng thành công hoàn toàn do "may mắn".
Họ làm việc nhiều hơn mức cần thiết, nhưng vẫn không tin tưởng vào bản thân. Họ nghĩ rằng những người giỏi giang hơn sẽ không cần chăm chỉ đến vậy.
Khi đạt được mục tiêu, họ cảm thấy hài lòng, nhưng sự hài lòng đó không kéo dài. Những người mắc hội chứng kẻ mạo danh không tận hưởng thành tựu của mình. Thay vào đó, họ bắt đầu lo lắng về các nhiệm vụ lớn tiếp theo. Cảm giác nghi ngờ bản thân vì thế quay trở lại, họ tiếp tục rơi vào vòng lặp chuẩn bị quá mức hoặc trì hoãn công việc của mình.
Justin Bieber trong lễ trao giải Grammy lần thứ 64 tại MGM Grand Garden Arena, Las Vegas, tháng 4/2022. Ảnh: AFP
Triệu chứng
Những người mắc hội chứng kẻ mạo danh có biểu hiện đa dạng. Họ tin rằng những người xung quanh hiểu biết hơn mình, cho rằng đồng nghiệp hoặc cấp trên đang đặt kỳ vọng quá cao. Họ thường xuyên cảm thấy mình thành công là do may mắn, thấy bản thân không thuộc về môi trường làm việc và nghĩ những người khác sớm muộn cũng phát hiện điều đó.
Ngoài ra, những "kẻ mạo danh" luôn có ý định làm nhiều hơn những gì được yêu cầu, cảm thấy không thoải mái khi được khen ngợi, sợ làm người khác thất vọng. Họ khó quên đi những sai lầm, dù nhỏ, mà bản thân mắc phải. Tuy nhiên, sâu thẳm bên trong, người mắc hội chứng này vẫn luôn mong muốn được ghi nhận.
Hội chứng kẻ mạo danh thường đi kèm với chủ nghĩa cầu toàn, khiến người mắc đặt ra tiêu chuẩn hoàn hảo trong mọi việc nhưng hiếm khi hài lòng với kết quả. Họ cũng có xu hướng yêu cầu sự hoàn hảo từ người khác. Bên cạnh đó, nhiều người ôm đồm quá mức, cảm thấy phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ hơn và làm tốt hơn mọi người xung quanh, ngay cả khi không đủ thời gian hay năng lượng.
Nỗi sợ thất bại là một dấu hiệu rõ rệt khác. Những sai lầm dù nhỏ cũng có thể khiến họ cảm thấy xấu hổ, lo sợ bị lật tẩy là "kẻ lừa đảo", từ đó làm việc kiệt sức để tránh mắc lỗi. Họ cũng dễ ngại lên tiếng, dù có ý kiến hay quan điểm khác biệt. Ngoài ra, việc phủ nhận thành công cũng phổ biến. Họ phớt lờ lời khen hoặc quy mọi thành tích cho may mắn. Một số sợ hãi sự thành công, lo rằng nếu đạt được điều mong muốn, họ sẽ không thể duy trì phong độ và có nguy cơ làm người khác thất vọng.
Nguyên nhân
Nhiều yếu tố có thể góp phần tạo ra cảm giác bản thân kém cỏi hoặc không xứng đáng với thành công. Một trong số đó là đặc điểm tính cách. Những người hay lo lắng, tự ti hoặc theo đuổi chủ nghĩa cầu toàn thường dễ mắc hội chứng kẻ mạo danh.
Cách nuôi dạy cũng đóng vai trò quan trọng. Những gia đình đề cao thành tích có thể vô tình tạo áp lực khiến con cái luôn nghi ngờ năng lực của mình. Sự mâu thuẫn giữa khen ngợi quá mức và chỉ trích thậm tệ trong thời thơ ấu cũng có thể khiến một người lớn lên với cảm giác mình là "kẻ mạo danh".
Ngoài ra, cảm giác lạc lõng trong môi trường xung quanh cũng là một nguyên nhân phổ biến. Làm việc trong môi trường cạnh tranh nhưng không có bản năng ganh đua, hoặc khác biệt về dân tộc, giới tính, tuổi tác, điều kiện kinh tế so với số đông, có thể khiến một người nghi ngờ vị trí của mình. Mạng xã hội càng khuếch đại cảm giác này, khi những hình ảnh về cuộc sống hào nhoáng của người khác tạo ra áp lực vô hình, khiến họ thấy bản thân chưa đủ tốt.
Điều trị
Những suy nghĩ tự ti và nghi ngờ bản thân thường ăn sâu, khiến người mắc cảm thấy chúng là một phần không thể tách rời. Do đó, việc vượt qua hội chứng này thường đòi hỏi sự hỗ trợ từ người khác. Một số phương pháp điều trị đã được chứng minh là có hiệu quả.
Liệu pháp trò chuyện giúp người bệnh tìm ra nguồn gốc của những suy nghĩ tiêu cực và hiểu cách chúng ảnh hưởng đến cuộc sống. Thông qua quá trình này, họ học cách điều chỉnh suy nghĩ theo hướng tích cực và thực tế hơn.
Liệu pháp xử lý nhận thức (CPT) tập trung vào việc nhận diện và thay thế những niềm tin sai lệch về bản thân. Người bệnh sẽ được hướng dẫn quan sát khi nào những suy nghĩ tiêu cực xuất hiện, từ đó thay thế chúng bằng nhận thức khách quan hơn. Trong quá trình trị liệu, họ có thể thực hiện các bài tập thực hành như điền bảng theo dõi suy nghĩ để rèn luyện kỹ năng này.
Liệu pháp nhóm cũng mang lại nhiều lợi ích. Khi tham gia cùng những người có trải nghiệm tương tự, người bệnh không chỉ cảm thấy bớt cô đơn mà còn có cơ hội nhìn nhận vấn đề của mình từ góc độ mới. Việc chia sẻ và lắng nghe có thể giúp họ điều chỉnh nhận thức về bản thân một cách tích cực hơn.
Thục Linh (Theo Cosmopolitan, WebMD)
