Theo BS Nguyễn Huy Hoàng (thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam), trong bối cảnh ô nhiễm liên tục, các biện pháp "thủ công" như bịt khẩu trang vải, đóng cửa cho đỡ bụi… là chưa đủ. Người dân cần một chiến lược phòng vệ nhiều lớp, bao gồm: Khẩu trang đúng chuẩn, kiểm soát không khí trong nhà và chăm sóc đường hô hấp, dinh dưỡng.
Khẩu trang: Không phải loại nào cũng bảo vệ được khỏi PM2.5
Rất nhiều người tin rằng cứ che mặt là sẽ “lọc được bụi”. Thực tế, phần lớn khẩu trang vải hay khẩu trang y tế thông thường gần như không chặn được PM2.5, vì khe hở vải quá lớn so với kích thước hạt bụi.
Có thể tóm tắt đơn giản:
Lời khuyên:
Trong những ngày AQI đỏ, tím, nếu phải ra ngoài, nên ưu tiên khẩu trang N95 hoặc tương đương.
Đeo đúng cách quan trọng không kém loại khẩu trang:
Ép sát thanh kim loại ở sống mũi.
Kiểm tra xem có luồng khí thổi mạnh lên mắt hay ra hai bên má không; nếu có, nghĩa là khẩu trang chưa kín.
Khẩu trang N95 có thể dùng lại vài lần nếu không rách, không ẩm, nhưng không được giặt, vì nước và xà phòng phá hủy lớp lọc tĩnh điện quan trọng. Nên có 3–4 chiếc để luân phiên, để nơi khô thoáng vài ngày giữa các lần dùng.
Không khí trong nhà: "Đóng hay mở cửa" mới đúng?
Nhiều người nghĩ ở trong nhà là đã an toàn. Thực ra, nếu mở cửa sổ khi ngoài trời đang ô nhiễm nặng, bụi sẽ nhanh chóng tràn vào, và mức PM2.5 trong nhà có thể không khác mấy so với ngoài đường.
Hà Nội ô nhiễm không khí cả ngày: Ba nhóm đối mặt nguy cơ cao nhập việnĐỌC NGAY
Máy lọc không khí có màng HEPA là công cụ hiệu quả để làm sạch không khí trong phòng, miễn là dùng đúng cách:
Khi ngoài trời AQI đỏ/tím, nên đóng kín cửa, bật máy lọc ở chế độ mạnh để giảm bụi nhanh, sau đó chuyển sang chế độ tự động hay trung bình.
Nếu cửa luôn mở, máy lọc phải xử lý một "dòng bụi vô tận", nên rất khó đưa chỉ số bụi xuống mức an toàn.
Phòng kín lâu sẽ tích tụ CO₂ từ hơi thở, gây mệt mỏi, đau đầu. Vì vậy, hãy tranh thủ những khung giờ ô nhiễm giảm bớt (thường là giữa trưa hoặc đầu giờ chiều) để mở cửa thông gió ngắn 10–20 phút, hoặc dùng hệ thống cấp khí tươi nếu có điều kiện.
Ưu tiên bảo vệ phòng ngủ, vì đó là nơi mỗi người dành ra 6–8 tiếng mỗi ngày. Một không gian ngủ sạch sẽ giúp phổi có thời gian "nghỉ ngơi" sau cả ngày phải đối phó với bụi.
Vệ sinh mũi họng và dinh dưỡng: Củng cố "lá chắn sinh học"
Bên cạnh khẩu trang và máy lọc, việc chăm sóc đường hô hấp và chế độ ăn cũng góp phần giảm tác động của bụi mịn.
Vệ sinh mũi họng:
Sau khi đi ngoài đường về, nên xịt rửa mũi bằng nước muối sinh lý hoặc nước biển sâu. Điều này giúp loại bỏ bụi bám trên niêm mạc, giữ ẩm đường thở và hỗ trợ hệ thống lông chuyển đẩy bụi ra ngoài.
Trước khi đi ngủ, súc họng bằng nước muối để giảm nguy cơ viêm nhiễm vùng họng và thanh quản.
Dinh dưỡng giàu chất chống oxy hóa:
Ô nhiễm không khí làm tăng stress oxy hóa trong cơ thể, vì vậy khẩu phần ăn nên thiên về các thực phẩm giàu vitamin và chất chống oxy hóa:
- Vitamin C: cam, quýt, ổi, kiwi, ớt chuông…
- Vitamin A, E: cà rốt, bí đỏ, các loại hạt (hạnh nhân, hướng dương…).
- Một số thảo dược quen thuộc như gừng, nghệ, tỏi, mật ong có tác dụng hỗ trợ kháng viêm, làm ấm đường hô hấp.
- Đừng quên uống đủ nước. Khi cơ thể thiếu nước, lớp nhầy bảo vệ đường thở bị đặc lại, khó tống bụi và dị nguyên ra ngoài.
