Chìa khóa giải quyết gánh nặng kép về dinh dưỡng
Tại Hội thảo Khoa học Quốc tế Dinh dưỡng học đường 2025 diễn ra mới đây tại Hà Nội, GS Nakamura Teiji - Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản - chia sẻ về hành trình gần 100 năm xây dựng và phát triển chương trình dinh dưỡng học đường tại nước này. Ông đề cập đến những thách thức mà Nhật Bản đã trải qua: thiếu dinh dưỡng sau chiến tranh và thừa cân, béo phì khi kinh tế phát triển. Đáng chú ý, ngay trong cùng một thế hệ, nước này phải đối mặt với "gánh nặng kép" về dinh dưỡng - tình trạng suy dinh dưỡng và thừa cân béo phì cùng tồn tại song hành.
Một trong những đúc kết quan trọng của Nhật Bản là dinh dưỡng cần được xác lập như một lĩnh vực độc lập, có hệ thống chính sách riêng biệt, không phụ thuộc vào y tế hay an sinh lương thực. Ngoài ra, Nhật Bản cũng đầu tư bài bản vào đào tạo đội ngũ chuyên gia dinh dưỡng - những người vừa nắm vững chuyên môn, vừa đủ năng lực triển khai hiệu quả các chính sách.
Tuy nhiên, điều khiến thế giới đánh giá cao là cách Nhật Bản định nghĩa lại bữa ăn học đường: không chỉ đơn thuần để trẻ "ăn đủ no", mà trở thành một phần cốt lõi trong hành trình phát triển toàn diện học sinh, cả về thể chất, trí tuệ lẫn nhân cách.
Quan điểm này được thể hiện một cách hệ thống, xuyên suốt trong chính sách công gần một thế kỷ qua. Ngay từ những năm cuối Thế chiến II, Nhật Bản đã đặt nền móng cho hệ thống dinh dưỡng quốc gia với việc ban hành "Quy định về chuyên gia dinh dưỡng" (1945) và "Luật Chuyên gia Dinh dưỡng" (1947).
Khi chuyển sang giai đoạn đối mặt với tình trạng dư thừa dinh dưỡng và các bệnh mạn tính không lây như tiểu đường, tim mạch, béo phì, Nhật Bản tiếp tục điều chỉnh chính sách một cách nhạy bén. Năm 2006, Luật Shokuiku ra đời, nhấn mạnh việc phát triển con người toàn diện thông qua giáo dục thực phẩm và dinh dưỡng trong cả gia đình, trường học và cộng đồng. Đến năm 2008, Luật Bữa trưa Học đường được sửa đổi, đưa giáo dục thực phẩm trở thành trọng tâm, không chỉ để tôn vinh văn hóa ẩm thực truyền thống mà còn để nuôi dưỡng ý thức sống xanh, sống có trách nhiệm với môi trường.
Hiện nay, Nhật Bản tiếp tục thể hiện sự nhất quán và nhân văn trong chính sách khi Quốc hội đang xem xét đề xuất miễn toàn bộ học phí bữa trưa học đường, khẳng định đây không chỉ là quyền lợi thiết yếu mà còn là biểu tượng của sự công bằng và phát triển bền vững.
Vai trò và sứ mệnh của các doanh nghiệp thực phẩm
Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy sự hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước và các doanh nghiệp thực phẩm trở thành nhân tố then chốt để chăm sóc dinh dưỡng học đường. Theo Giáo sư Nakamura Teiji, các doanh nghiệp không thể chỉ đóng vai trò nhà cung ứng đơn thuần, mà cần hiểu sâu sắc giá trị và trách nhiệm, sứ mệnh của mình, trong việc đồng hành cùng đất nước và chính phủ chăm sóc sức khỏe thế hệ tương lai - cũng là tương lai của quốc gia, dân tộc.
Sữa tươi - nguồn dinh dưỡng đa dạng, bao gồm phong phú các nhóm dưỡng chất thiết yếu được xem là thành phần quan trọng trong bữa ăn học đường. Tại Nhật Bản, chương trình này khởi đầu từ việc cung cấp sữa cho học sinh, sau đó bổ sung thêm bánh mì, món chính, món phụ và trái cây, dần hình thành hệ thống bữa ăn học đường toàn diện như hiện nay. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, bữa ăn học đường là hành trình phát triển chiến lược, trong đó thực tế đã cho thấy không thể thiếu vai trò của các doanh nghiệp thực phẩm có tầm nhìn dài hạn, có ý thức về trách nhiệm và sứ mệnh của mình với việc cải thiện tầm vóc thế hệ sau.
Bài học cho Việt Nam - Cần khung pháp lý toàn diện, bao trùm cho dinh dưỡng học đường
Bài học thực tiễn của Nhật Bản cho thấy, dinh dưỡng học đường là một nền tảng quan trọng góp phần cải thiện sức khỏe, thay đổi hành vi ăn uống, xây nhận thức đúng đắn và giáo dục/xây dựng thói quen dinh dưỡng lành mạnh cho thế hệ trẻ từ nhỏ - những thói quen tốt sẽ theo các em hết cuộc đời và có ảnh hưởng lâu dài đến các thế hệ tiếp theo.
Nhìn nhận từ kinh nghiệm của Nhật Bản, việc xây dựng một khung pháp lý toàn diện, về dinh dưỡng học đường cho Việt Nam là cấp thiết, trong đó, một đạo Luật về Dinh dưỡng học đường được xem là nền tảng vững chắc, là một "tấm khiên" bảo vệ, che chắn cho thế hệ trẻ trong lĩnh vực dinh dưỡng, hướng tới thực hiện thành công các mục tiêu nâng cao tầm vóc và thể lực cho trẻ em Việt Nam. Quan điểm này đã nhận được sự đồng thuận rộng rãi từ các chuyên gia, nhà khoa học và các diễn giả trong nước và quốc tế tham dự Hội thảo.
Chia sẻ tại Hội thảo, Anh hùng Lao động Thái Hương, Nhà sáng lập Tập đoàn TH, nhấn mạnh rằng "thời cơ đã tới, tầm nhìn chiến lược đã được khơi dậy từ lời hiệu triệu của người đứng đầu". Trước đó, các chuyên gia, nhà khoa học cũng đồng thuận với bà Thái Hương về việc cần một hành lang pháp lý cho dinh dưỡng học đường đủ rộng và bao trùm để trẻ em được chăm sóc đầy đủ.
Với tinh thần tiên phong, trong nhiều năm qua, Tập đoàn TH do bà Thái Hương sáng lập, đã khởi xướng nhiều chương trình như chương trình Sữa học đường quốc gia, tích cực phối hợp, đồng hành cùng Chính phủ, các bộ ngành trong việc triển khai các Chương trình Dinh dưỡng học đường Quốc gia, đề xuất Đề án Dinh dưỡng người Việt; đồng hành cùng các nghiên cứu khoa học, mô hình điểm về dinh dưỡng học đường, mang tới nhiều căn cứ khoa học và thực tiễn cho các chính sách về dinh dưỡng học đường.
"Hãy để mỗi bữa ăn học đường, mỗi ly sữa tươi sạch không chỉ nuôi dưỡng thể chất, mà còn thắp lên khát vọng và ý chí vươn mình của dân tộc Việt" Anh hùng Lao động Thái Hương chia sẻ.
