Thu phí dịch vụ 3.500 USD hàng năm mỗi khách hàng (tổ chức, doanh nghiệp), nền tảng quản lý rác thải Grac chứng kiến năm 2025 tăng trưởng kinh doanh gấp 3 lần so với cùng kỳ, theo nhà sáng lập Nguyễn Trọng Minh.
Thành lập tháng 11/2021, startup này cung cấp công nghệ quản lý rác cho các chính quyền địa phương và phần mềm EPR xác minh khối lượng rác thải được truy xuất hoặc tái chế cho doanh nghiệp.
Nền tảng của Grac kết nối 4 nhóm: cơ quan quản lý, các nhãn hàng/nhà sản xuất, đơn vị thu gom rác và hộ gia đình. Họ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) giúp hệ thống này vận hành thông minh, tối ưu hóa quá trình tương tác giữa các bên
"Đến nay, hơn 270 chính quyền địa phương cấp xã dùng dịch vụ của chúng tôi, tăng 160% so với cùng kỳ năm trước, quản lý dữ liệu của khoảng 1 triệu hộ gia đình", ông Minh tiết lộ trong sự kiện gần đây.
Ông Nguyễn Trọng Minh, Nhà sáng lập kiêm CEO Grac tại một sự kiện ở TP HCM chiều 17/12. Ảnh: CFA
Với doanh nghiệp, khách hàng chính là các tập đoàn hàng tiêu dùng nhanh, nhu cầu tăng minh bạch chuỗi cung ứng, phục vụ các mục tiêu bền vững. Nhà sáng lập cho biết năm nay truy xuất nguồn gốc hơn 7.000 tấn nhựa, giúp tránh phát thải khoảng 10.500 tấn CO2, chuyển hướng gần 3.900 tấn rác khỏi các bãi chôn lấp.
Theo tính toán của ông Minh, nền tảng đã xác thực khoảng 120.000 USD doanh thu từ tái chế năm nay. "Rác thải truy xuất được sẽ thành tài sản số hóa, tạo ra giá trị, từ đó góp phần giảm phát thải, tái chế, phát triển kinh tế tuần hoàn", ông nói.
Tương tự, Việt Nam Food (VNF) nhìn thấy cơ hội từ "rác" trong nông nghiệp. Họ có một thập niên chuyên thu gom và xử lý đầu, vỏ và đuôi tôm để sản xuất các hoạt chất sinh học dùng trong chăn nuôi và trồng trọt.
Bà Nguyễn Vân An, Giám đốc Chiến lược VNF đánh giá cách này giải quyết lãng phí phụ phẩm nông nghiệp, vốn có sản lượng gấp đôi nông sản chính và giảm sự phụ thuộc hoạt chất nhập khẩu. Thậm chí, họ hiện đã xuất khẩu sang Hàn Quốc, Malaysia...
"Chúng tôi có khả năng xử lý hơn 50.000 tấn phụ phẩm mỗi năm, tạo ra hơn 12.000 tấn thành phẩm đầu ra phục vụ lại cho ngành chăn nuôi và trồng trọt. Từ đó, tiếp cận đến hơn 40 triệu người tiêu dùng", bà An cho biết.
VNF và Grac là 2 trong số 21 dự án được Chương trình Thúc đẩy Tài chính khí hậu Việt Nam (CFA) của Chính phủ Anh tuyển chọn tham gia hỗ trợ kỹ thuật và kết nối nhà đầu tư kéo dài từ tháng 8/2023 đến tháng 9/2024.
Tiềm năng khai thác "mỏ tài nguyên" rác còn nhiều, khi trung bình mỗi ngày cả nước phát sinh 69.400 tấn rác thải sinh hoạt và khoảng 62,97% được xử lý bằng chôn lấp, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Với nông nghiệp, khoảng 159 triệu tấn phế phẩm phát sinh vào mỗi năm. Nguồn từ trồng trọt chiếm 56,6%, tiếp đến là chăn nuôi (39%), thủy sản (0,6%), lâm nghiệp (3,8%).
Nhiều startup và thậm chí là doanh nghiệp lớn bắt đầu tham gia vào thị trường khai thác tài nguyên rác, biến áp lực thành cơ hội. Trong giai đoạn hỗ trợ vừa qua của CFA, ngoài VNF và Grac còn có dự án tái chế chất thải nhựa Lagom. Hay trong ngành dệt may, một số startup tận dụng phụ phẩm nông nghiệp như bã cà phê, lá quả dứa để kéo sợi, dệt vải xuất hiện vài năm qua.
Riêng ngành nhựa, "Báo cáo đổi mới sáng tạo ngành nhựa giai đoạn 2020-2025" do Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) vừa công bố cho thấy hệ sinh thái ngành này ở Việt Nam có nhiều tiến bộ 5 năm qua.
Trước năm 2020, chỉ 6,2% sáng kiến cộng đồng liên quan đến đổi mới sáng tạo ngành nhựa được triển khai và rất ít tiếp tục phát triển. Nhưng giai đoạn 2021-2025, 45 mô hình kinh doanh mới được ghi nhận.
Riêng 2024, xuất hiện 6 chương trình tài trợ mới cho đổi mới sáng tạo. Đáng chú ý, các mô hình kinh doanh tích hợp đang nổi lên, kết hợp công nghệ cao với lợi thế nông nghiệp địa phương, chẳng hạn như tận dụng phụ phẩm nông nghiệp (như tinh bột sắn, trấu, bã cà phê) để sản xuất vật liệu thay thế nhựa.
Báo cáo nhận xét hệ sinh thái tại Việt Nam đang có nhiều cơ hội nhờ hoạt động R&D ngày càng trưởng thành và hội nhập quốc tế. Song song, khu vực tư nhân bùng nổ các mô hình kinh doanh mới, cùng lợi thế lớn về phụ phẩm nông nghiệp để phát triển vật liệu sinh học. Đồng thời, khung chính sách được củng cố, thông qua các quy định về tái chế, phân loại rác tại nguồn.
Tuy nhiên, UNDP chỉ ra thị trường vẫn tồn tại 3 "điểm đứt gãy" mang tính hệ thống đang làm suy giảm tiềm năng, cần tập trung giải quyết thời gian tới. Đó là khiến nhiều kết quả nghiên cứu vẫn gặp khó để thương mại hóa.
Tiếp đến, nghịch lý hạ tầng - thị trường vẫn tồn tại, với các điểm nghẽn trong thu gom tạo ra bất lợi về chi phí và sự bất ổn nguồn cung. Ngoài ra, còn thực trạng các sáng kiến xã hội hiệu quả khó mở rộng bền vững.
Về phía CFA, chương trình cho biết quản lý chất thải tiếp tục là lĩnh vực được lựa chọn hỗ trợ giai đoạn 2, kéo dài từ tháng 12/2025 đến tháng 9/2026, cùng với các lĩnh vực: năng lượng tái tạo, nhiên liệu carbon thấp, giao thông điện, sản xuất các-bon thấp, nông - lâm - ngư nghiệp bền vững và xây dựng xanh
Chương trình đang nhận đề xuất dự án đến 12/2/2026, dự kiến chọn hỗ trợ khoảng 10 doanh nghiệp. "Thông qua hỗ trợ các doanh nghiệp trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững, giao thông điện và các ngành ưu tiên khác, chúng ta không chỉ giảm phát thải mà còn tạo ra cơ hội tăng trưởng toàn diện và bền vững", ông Mai Viết Hùng Trân, Tổng giám đốc PwC Việt Nam, đối tác triển khai CFA của Chính phủ Anh ở Việt Nam cho biết
Viễn Thông
