Ngày 7/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết trước báo giới rằng nếu nhận phán quyết bất lợi tại Tòa án Tối cao, đây sẽ là "thảm họa với đất nước". Khả năng này đang ngày một lớn, khi trong phiên điều trần đầu tiên tuần này, nhiều thẩm phán bày tỏ lo ngại về tính pháp lý của thuế nhập khẩu.
"Nếu việc đó xảy ra, chúng tôi sẽ phải chuẩn bị kế hoạch hai", ông Trump nói.
Tổng thống Mỹ là người đầu tiên viện dẫn Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA) để áp thuế nhập khẩu lên các đối tác, với lý do Mỹ mất cân bằng thương mại, suy giảm năng lực sản xuất và cần chặn dòng chảy ma túy xuyên biên giới. Đầu năm nay, có thời điểm ông áp thuế tới 145% với Trung Quốc. Hiện tại, Ấn Độ và Brazil chịu mức cao nhất, với 50%.
Theo dữ liệu của Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP), tính đến cuối tháng 9, thuế nhập khẩu đã mang lại gần 90 tỷ USD cho ngân sách.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Kuala Lumpur, Malaysia ngày 26/10. Ảnh: AP
Không ai cho rằng ông Trump sẽ từ bỏ việc áp thuế, vì đây là trụ cột trong chính sách kinh tế của ông. "Chúng tôi dự đoán chính quyền sẽ sử dụng các quyền hạn khác để áp mức thuế tương tự. Các đối tác thương mại lớn nhiều khả năng sẽ không nhận thấy thay đổi đáng kể", các nhà kinh tế của Goldman Sachs đầu tuần này cho biết.
Giới phân tích cho rằng thứ duy nhất thay đổi chỉ là hình thức mà các mức thuế này được áp dụng mà thôi. Chính quyền ông Trump có thể lựa chọn các điều luật khác để viện dẫn áp thuế.
Mục 122 của Đạo luật Thương mại 1974
Đạo luật này cho phép Tổng thống áp mức thuế tối đa 15% trong tối đa 150 ngày để giải quyết "thâm hụt cán cân thanh toán lớn và nghiêm trọng" của Mỹ. Sau khi hết 150 ngày, việc gia hạn thuế phải được Quốc hội phê chuẩn. Tuy nhiên, khác với nhiều đạo luật khác mà Tổng thống có thể viện dẫn, Mục 122 không yêu cầu điều tra trước, giúp ông Trump có thể ngay lập tức áp thuế mới lên hàng nhập khẩu.
Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại 1962
Quy định này trao cho Tổng thống quyền áp mức thuế cao hơn vì lý do an ninh quốc gia. Nó chỉ có thể được sử dụng với các ngành cụ thể và cần Bộ Thương mại Mỹ mở cuộc điều tra trước khi áp thuế.
Ông Trump đã dùng mục này để áp thuế với thép, nhôm, đồng, gỗ, đồ nội thất, ôtô và linh kiện ôtô năm nay. Ông cũng đang yêu cầu điều tra nhiều mặt hàng khác như khoáng sản chiến lược, sản phẩm bán dẫn, thiết bị y tế và robot.
Mục 301 của Đạo luật Thương mại 1974
Quy định này cho phép Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) điều tra các quốc gia có khả năng vi phạm các thỏa thuận thương mại, hoặc thực hiện các hành vi "vô lý" gây ra "sức ép hoặc sự hạn chế" với doanh nghiệp Mỹ.
Tháng trước, Đại diện Thương mại Jamieson Greer đã mở cuộc điều tra về viêc Trung Quốc có tuân thủ các điều khoản trong thỏa thuận thương mại đã ký với Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump hay không.
Quy trình này có thể kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng, do cần lấy ý kiến công chúng. Vì thế, cách này mất thời gian hơn so với các biện pháp thuế gần đây. Tuy nhiên, khác với Mục 122, Mục 301 lại không giới hạn mức thuế hoặc thời hạn áp dụng.
Mục 338 của Đạo luật Thuế 1930
Dù chưa từng được tổng thống nào sử dụng, đạo luật này có thể được ông Trump viện dẫn để áp thuế lên tới 50% với hàng nhập khẩu từ các quốc gia mà ông cho rằng có hành vi thương mại phân biệt đối xử với Mỹ. Tuy nhiên, hành động này có thể vi phạm các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), kéo theo các biện pháp trả đũa mạnh tay từ các nước bị ảnh hưởng.
Hà Thu (theo CNN, Reuters)
