Kiến trúc qua góc nhìn bay bổng từ Chủ nghĩa Siêu thực

Chủ nghĩa Siêu thực từ lâu đã góp mặt trong Kiến trúc Đương Đại (Contemporary Architecture), hay Kiến trúc Giải tỏa kết cấu (Deconstructivism Architecture) – vốn là những xu hướng thịnh hành trên thế giới trong nhiều năm trở lại đây. Sự vượt trội của khoa học dẫn đến sự phá cách trong hình thức, khiến con người ngày càng chạm đến những giá trị của tương lai.

Đa phong cách, đột phá, ấn tượng là những gì người ta có thể miêu tả về Kiến trúc Đương đại và Giải tỏa kết cấu – bắt nguồn từ những hình thái kiến trúc phá cách. Đóng góp vào sự thành công của phong cách này, một phần là nhờ Chủ nghĩa Siêu Thực (Surrealism) cùng những lý tưởng riêng của mỗi KTS.

Các công trình bay bổng, “phi thường” như trung tâm văn hóa Heydar Aliyev của Zaha Hadid, Bảo Tàng Hoàng Gia Ontario của Daniel Libeskind… là những ví dụ điển hình của hình thức Siêu thực trong kiến trúc.

Năm 1924 đã đánh dấu một bước đi mới trong ngành nghệ thuật bằng Bản tuyên ngôn Siêu thực của nhà văn André Breton. Một chủ nghĩa khám phá thực tế và những giấc mơ, phản ánh suy nghĩ cũng như mong muốn của con người thông qua những tiềm thức, hình tượng siêu nhiên.

Từ đó, nhiều KTS bắt đầu quan tâm đến yếu tố mơ tưởng trong hiện thực, sáng tạo nên hiện thực bằng những ý tưởng trong mơ, họ nghiên cứu những gì kiến trúc và con người thật sự mong muốn.

Kiến trúc luôn gắn liền với nghệ thuật. Kiến trúc phản ánh nghệ thuật, nghệ thuật lại nằm trong kiến trúc. Các tác phẩm nghệ thuật đưa kiến trúc vào làm tâm điểm không thiếu, đồng thời kiến trúc cũng học hỏi từ nghệ thuật để đưa sự bay bổng đến với hiện thực.

Chính nghệ sĩ Salvador Dali cũng đem chủ nghĩa Siêu thực hòa vào với Kiến trúc Đương đại, thông qua những hình ảnh rất mơ hồ nhưng lại chính là những đồ vật trong không gian căn hộ đời thường.

Trên phương diện lớn hơn, chúng ta có những gì ngoài kiến trúc đã được định hình sẵn phong cách truyền thống như cổ điển, công nghiệp? Đó là những công trình Giải tỏa kết cấu với ý tưởng dị thường nhưng vô cùng ấn tượng, tưởng chừng chỉ có trong mơ tưởng của loài người ở thế kỉ trước. Và những gì khác biệt thường là thứ xuất sắc nhất trong những thứ xuất sắc.

Sân bay TWA tại Queens, thiết kế bởi Eero Saarinen – Người đã qua đời trước khi công trình được hoàn thiện nhưng đã kịp để lại hy vọng và mơ ước về một công trình có mái vòm bê tông hình cánh chim. 

Rõ ràng, để đáp ứng được thẩm mỹ mơ mộng trong thiết kế, các KTS phải nghiên cứu những tiến bộ hiện thực, những gì công nghệ đang có và thực hiện được. Để làm nên một công trình như vậy là một thách thức đối với vật lý và các kỹ sư kết cấu.

Bảo tàng Sáng tạo Vitra tại Weil am Rhein, Đức của KTS Frank Gehry đã phá bỏ đi những luật lệ cũ và biến nó thật sự trở thành một tác phẩm Siêu thực, là nơi các hình khối được chơi đùa, tự do và như chuyển động trong một bức tranh tĩnh.

Có người nói Siêu Thực là phá bỏ, nhưng là sự phá bỏ đi những giới hạn và luật lệ trong khuôn khổ kiến trúc đã được định hình từ lâu – hoàn toàn trùng khớp với lý tưởng kiến trúc Giải tỏa kết cấu (Deconstructivism). Chúng ta hoàn toàn có thể sáng tạo, bay bổng, tạo nên những điều trong mơ, nhưng luôn phải hòa hợp với thực tại.

Ở lĩnh vực nhiếp ảnh kiến trúc, Victor Enrich là một người nghệ sĩ truyền cảm hứng bằng cái “điên” trong những tác phẩm của mình, gửi gắm triết lý Siêu thực vào hiện thực kiến trúc.

Kiến trúc phản ánh lối sống và văn hóa, còn là ước muốn và khát vọng chinh phục của con người. Không thể đánh đồng mơ mộng với mơ hồ, mơ mộng vẫn có thể đúng nếu nó gắn với hiện thực và phản ánh một mong muốn nào đó, chỉ là chúng ta chưa đủ cố gắng và kiên trì để thực hiện mà thôi.

Duc Anh

XEM THÊM:

• Sechser night – Không gian siêu thực của thế giới ngầm | Söhne & Partner Architekten
• Thế giới siêu thực trong những bức ảnh phơi sáng
• Bar Butter Factory – không gian rung cảm nghệ thuật