Khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra ngày càng nhiều ca khúc gây ồn ào dư luận, những tác phẩm mang nặng suy tư, như album Lux của Rosalia, đã tìm thấy sức mạnh trong chính tính nhân văn của nó.
Nỗi mất mát, hành trình vượt qua, đã truyền cảm hứng cho nhiều album hay nhất năm nay. Đó là điều mà AI sẽ không bao giờ cảm nhận được.
Cùng chung một chủ đề
Những album được tờ Guardian đánh giá cao nhất năm 2025 đã mang đến cho khán giả trải nghiệm nghe vô cùng đa dạng. Khảo sát những album này có thể không cho thấy xu hướng âm nhạc rõ rệt của năm nay.
Có rất ít điểm tương đồng giữa cách tiếp cận cổ điển đầy say mê của Rosalia trong album được đánh giá cao nhất năm nay Lux và những tiết lộ mang tính đối thoại của Lily Allen trong West End Girl.
Suy nghiệm tuổi trung niên là đề tài trong album “More” cua Pulp
Trong sự hồi sinh mạnh mẽ của rock alternative, năm qua có những album xuất sắc thuộc dòng này như Sable, Fable của Bon Iver và Cotton Crown của The Tubs. Tuy vậy, chúng đều mang những dấu ấn cá nhân rất khác biệt.
Bên cạnh đó, một số album cực kỳ khó phân biệt thể loại. Thời nay, nhiều nghệ sĩ không muốn bị đóng khung vào một dòng nhạc nhất định. Âm nhạc của họ đơn giản là chảy theo những dòng cảm xúc. Trong những album pha dòng xuất sắc nhất năm nay, có thể kể tới Essex Honey của Blood Orange. Album này kết hợp mượt mà giữa alternative R&B, art pop, nhạc thử nghiệm lẫn funk.
Nhưng không khó để nhận ra sự tương đồng về chủ đề giữa chúng: Phần lớn các album hay nhất năm dường như đều xoay quanh nỗi mất mát.
Có những album thẳng thắn khám phá mối quan hệ tan vỡ như Lux - dù có nhiều hình ảnh tôn giáo nhưng cốt lõi vẫn lại là một cuộc chia tay thế tục. Trong khi đó, West End Girl với những chi tiết ngỡ ngàng về hôn nhân đổ vỡ của Lily Allen đã khiến dân tình xôn xao suốt nhiều tuần.
Có những album buồn đau hơn: Sự ra đi của người mẹ đã hình thành nên album Essex Honey của Blood Orange và Cotton Crown của The Tubs, còn Euro-Country tưởng nhớ một người bạn thân thiết trong CMAT.
Trong khi đó, album trở lại đầy thắng lợi More của Pulp khai thác triệt để việc nhìn lại quá khứ đã mất, từ góc nhìn của tuổi trung niên - độ tuổi mà ta "đi từ những gì ta có thể trở thành sang những gì ta từng là".
Lily Allen không ngại phơi bày những câu chuyện hôn nhân trong “West End Girl”
Cũng có thể cảm nhận được dòng chảy thời gian tương tự trong Sable, Fable của Bon Iver. Album mà Justin Vernon tuyên bố sẽ là album cuối cùng của anh dưới cái tên này, dành nhiều thời gian để nhìn lại và buông bỏ.
Cái chết, những mối quan hệ đổ vỡ, tuổi trẻ đã qua đi và sự vận động không ngừng của thời gian, đây là loạt chủ đề của những giai điệu hay nhất năm nay. Tất cả cũng cùng chung lời tri ân: Chính nhờ âm nhạc, nghệ sĩ và khán giả của họ đã phần nào vượt qua những mất mát đó.
Ngoài ra, khi nhìn vào thực trạng chung của ngành âm nhạc hiện nay, những album về sự mất mát này, thật kỳ lạ, hóa ra lại là lý do để lạc quan.
Sự nổi lên của AI
Một khảo sát do Deezer ủy quyền chỉ ra rằng 97% người nghe "không thể nhận ra sự khác biệt" giữa âm nhạc do AI với con người tạo ra.
Một trong số những lo lắng gây tranh luận nhất năm qua là về sự tiến bộ không ngừng của trí tuệ nhân tạo. Rõ ràng, đây là năm mà công nghệ này thực sự tạo ra tác động lớn đến âm nhạc đại chúng.
Hồi tháng 7, ban nhạc Velvet Sundown - mang phong cách nhạc Americana với âm hưởng psychedelic nhẹ nhàng - nổi lên và thu hút hàng triệu lượt nghe trực tuyến. Sau đó, họ được tiết lộ là "một dự án âm nhạc tổng hợp được định hướng sáng tạo bởi con người, được sáng tác, thu âm và tạo dựng hình ảnh với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo".
Cũng trong tháng đó, AI đã tạo ra một phiên bản khác của ca khúc disco Predator De Perereca của Blow Records. Giai điệu này đã lan truyền mạnh mẽ trên TikTok, thu hút gần 50 triệu lượt nghe.
Tháng 9, một hãng thu âm của Mỹ được cho là đã trả 3 triệu USD để ký hợp đồng với Xavia Monet - một ca sĩ R&B do AI tạo ra. Dự án mới nhất của nhà sản xuất Timbaland là ngôi sao nhạc pop AI TaTa Taktumi.
Đến tháng 11, 2 ca khúc do AI tạo ra đã đứng đầu nhiều BXH khác nhau ở Mỹ: Walk My Walk của Breaking Rust đạt No.1 trên BXH Ca khúc nhạc đồng quê có doanh số kỹ thuật số hàng đầu, trong khi Find Your Rest của Solomon Ray đứng đầu BXH tương tự ở thể loại nhạc đồng quê.
Velvet Sundown, ban nhạc ảo đang làm mưa làm gió trên mạng
BXH Đĩa đơn của Anh cũng là nạn nhân. I Run của Haven có giọng hát do AI tạo ra, dường như được thiết kế để bắt chước giọng của ngôi sao R&B Jorja Smith, từng lọt BXH. Ca khúc đã bị các dịch vụ phát trực tuyến cấm và bị gỡ khỏi BXH ở Anh sau 1 tuần, khi các cơ quan quản lý ngành công nghiệp thu âm đưa ra thông báo gỡ bỏ. Dù vậy, một phiên bản mới với phần giọng hát được thu âm lại hiện đang đứng ở No.14 trong Top 40 của Anh.
Theo dữ liệu mới đây của dịch vụ phát trực tuyến Deezer, 34% nhạc mới được đăng tải lên là do AI tạo ra. Tức là hơn 50.000 bản nhạc AI tải lên mỗi ngày. Đáng nói, một khảo sát do Deezer ủy quyền chỉ ra rằng 97% người nghe "không thể nhận ra sự khác biệt" giữa âm nhạc do AI với con người tạo ra.
Rõ ràng, tất cả mới chỉ là khởi đầu, chắc chắn sẽ còn nhiều điều nữa xảy ra. Nhưng nếu AI có thể sao chép khá tốt một bản nhạc disco cũ, một bản nhạc đồng quê hoặc một ca khúc của Jorja Smith, thì điều duy nhất nó không thể làm là trải nghiệm những cảm xúc của con người, những cảm xúc đã tạo nên sức mạnh cho các album hay nhất năm nay.
Vẫn bất khả chiến bại
Trên đây là những album mà mọi người nghe không chỉ vì chúng bắt tai, hoặc vì có những đoạn điệp khúc dễ nhớ. Mọi người nghe còn vì tin vào những câu chuyện đằng sau chúng, cảm động trước những cảm xúc được thể hiện và niềm đam mê rõ ràng đã được đặt vào chúng, hoặc nhìn thấy cuộc sống của chính mình phản ánh trong lời ca khúc.
Chúng là bằng chứng cho thấy âm nhạc không chỉ là những giai điệu hấp dẫn, hoặc những đoạn điệp khúc hoành tráng được thiết kế chỉ để kiếm tiền, rằng chúng không chỉ là "sự thay thế cho sự im lặng" - một cụm từ hay được dùng để miêu tả những danh sách phát nhạc trực tuyến bị lấp đầy bằng những thứ nhạt nhẽo.
Có thể nói, 2025 là thời điểm rất đặc biệt trong lịch sử âm nhạc đại chúng. Nhiều mất mát rõ ràng đã diễn ra. Nhưng ngược lại, thách thức cũng chính là cơ hội để bứt phá. Giống như Albert Camus từng nói trong tiểu luận của ông: "Ngay giữa mùa Đông, tôi cuối cùng lại tìm thấy, trong tôi, tồn tại một mùa Hè bất khả chiến bại".
Chính trong tâm thế đối diện với mất mát và phi lý, sức sống, phẩm giá, khả năng đứng vững của con người lại càng mãnh liệt hơn. Đó là những sức mạnh chỉ có thể sinh ra từ ý chí của con người, chứ không phải từ những trí tuệ được lập trình.
