Trong đoạn clip viral trên MXH, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn người đứng chen chúc trên đường xem lễ rước kiệu, tiếng trống, chiêng và tiếng hô hào biến 1 đoạn đường Nguyễn Trãi thành "sân khấu biểu diễn".
Đường Nguyễn Trãi đông đúc hội 5 làng Mọc. Video: Trà My
Được biết, cứ 5 năm 1 lần, khi đất trời vào độ xuân sang, lễ hội 5 làng Mọc lại rộn ràng diễn ra, như một lời nhắc nhở về cội nguồn và tình làng nghĩa xóm. Mỗi kỳ đại hội, một trong năm làng sẽ đứng ra đăng cai, biến những ngôi đình cổ kính thành tâm điểm của sự kiện. Đình Phùng Khoang, đình Quan Nhân, đình Cự Chính và đình Giáp Nhất – mỗi nơi đều mang linh hồn riêng, thờ phụng những vị thánh làng với những câu chuyện hào hùng.
Nằm nép mình bên bờ nam sông Tô Lịch, phía Tây Nam của Hoàng Thành Thăng Long xưa, 5 làng Mọc là cái tên gợi nhắc về một vùng đất cổ kính với lịch sử hàng trăm năm. Tiền thân của nơi đây là vùng Kẻ Mọc, gồm 7 ngôi làng trù phú: Thượng Đình, Hạ Đình, Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang. Trong số đó, 5 làng Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang đã cùng nhau "kết chạ" – một nghi thức kết nghĩa anh em thắm thiết. Về sau, khi Chính Kinh và Cự Lộc hợp nhất, vùng Kẻ Mọc chỉ còn lại 5 ngôi làng, và cái tên "5 làng Mọc" ra đời từ đó, lưu giữ dấu ấn của một thời kỳ gắn bó keo sơn.
Dòng người ken đặc theo hướng rước kiệu diễu hành. Ảnh: Trà My
Đình Cự Chính tôn thờ Lã Đại Liệu – vị Tả tướng quân dưới trướng vua Ngô Quyền, một trong 12 sứ quân lừng lẫy vùng Tế Giang xưa.
Đình Quan Nhân là nơi ngự trị của Trung Nghĩa Đại Vương Hùng Lãng Công và Thánh Bà Trương Mỵ Nương – người con gái tài sắc của làng.
Đình Giáp Nhất thờ Phùng Luông – vị tướng kề vai sát cánh cùng anh hùng Phùng Hưng, người đã góp phần đánh đuổi ách đô hộ nhà Đường vào thế kỷ VIII.
Đình Phùng Khoang dành riêng cho Thượng Đẳng Phúc Thần Đoàn Thượng – danh tướng thời Lý, một biểu tượng của sức mạnh và lòng trung nghĩa.
Tương truyền, vào thời xa xưa, khi thiên tai hoành hành, vùng Kẻ Mọc rơi vào cảnh đói kém thảm thương. Xác người nằm la liệt bên đường, dịch bệnh tràn lan khiến dân chúng khốn cùng. Giữa cơn hoạn nạn, người dân làng Phùng Khoang được vua ban lệnh nấu cháo, làm cơm nắm cứu đói. Một cậu bé nhận nắm cơm từ tay người làng đã không giữ cho riêng mình, mà chia sẻ với bốn cậu bé khác. Từ hành động nhỏ ấy, năm người kết nghĩa anh em, cùng nhau dựng nghiệp, biến vùng đất hoang sơ thành những ngôi làng trù phú – tiền thân của 5 làng Mọc ngày nay.
Lễ hội 5 làng Mọc ra đời từ tục "kết chạ" ấy, là sợi dây gắn kết Giáp Nhất, Chính Kinh, Cự Lộc, Quan Nhân và Phùng Khoang trong tinh thần tương trợ, sẻ chia. Ngày nay, lễ hội được tổ chức tại bốn ngôi đình thuộc hai quận: Giáp Nhất, Cự Chính, Quan Nhân (phường Nhân Chính) và Phùng Khoang (phường Trung Văn), như một minh chứng sống động cho tình làng nghĩa xóm bất diệt.
Vào những năm "phong đăng hỏa cốc" thời xưa, khi mùa màng no đủ, dân làng mới có điều kiện tổ chức lễ hội lớn. Từ năm 1992, người dân thống nhất cứ 5 năm một lần, lễ hội lại tưng bừng diễn ra vào ngày 11 và 12 tháng Hai Âm lịch, luân phiên do các làng đăng cai. Những năm không tổ chức đại hội, từng làng vẫn duy trì lễ hội nhỏ theo phong tục truyền thống. Điểm nhấn của lễ hội là điệu múa "con đĩ đánh bồng" độc đáo, mang đậm nét văn hóa dân gian, khiến bất kỳ ai chứng kiến cũng không thể rời mắt.
Ảnh: Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội
Trước khi lễ hội chính thức bắt đầu, người dân và chính quyền địa phương cùng ngồi lại, bàn bạc kỹ lưỡng. Họ chọn ra những người gánh vác vai trò quan trọng:
- Bầu hậu: Người cao tuổi, am hiểu nghi lễ, được dân làng kính trọng, đảm nhận việc điều hành.
- Khởi chỉ: Người phục vụ lễ hội, hỗ trợ các nghi thức.
- Tổng cờ, đội tế, đội múa, đội rước kiệu: Những thanh niên khỏe mạnh, gia đình không vướng tang, được tập luyện kỹ càng.
Lễ vật dâng thánh cũng được chuẩn bị chu đáo. Mâm lễ chung do cụ Từ đảm nhiệm, trong khi các mâm lễ riêng của từng xóm, dòng họ được các cụ cao niên sắp xếp. Mỗi làng góp một kiệu lễ với xôi, thủ lợn, oản, hoa quả, sẵn sàng rước đến làng đăng cai.
Vào ngày chính hội, không gian bừng lên sức sống với đoàn rước hoành tráng. Ba hồi trống lệnh vang lên, phường đồng văn hòa tấu, đoàn rước xếp hàng ngay ngắn. Dẫn đầu là năm lá cờ ngũ hành tung bay, tiếp nối bởi đội múa cờ, trống, sư tử, ngựa hồng, ngựa bạch, múa bồng, hương án, phật tử, bát bửu, chấp kích, phường bát âm, kiệu thánh, múa lân, rồng… Dân làng nối bước, hòa mình trong tiếng kèn trống rộn ràng.
Đoàn rước của làng đăng cai sẽ hội tụ cùng các làng anh em tại những điểm đón đặc biệt: Giáp Nhất tại ao Nghè, Cự Chính tại cầu Cống Lim, Quan Nhân tại đình Hội Xuân, Phùng Khoang tại cổng chào Nghè. Khi các đoàn tề tựu, họ hợp thành một dòng chảy hùng tráng, tiến về trung tâm lễ hội. Hai bên đường, người dân bày hương án, dâng lễ vật, cầu mong bình an và thịnh vượng.
Tại đình làng đăng cai, sau ba hồi trống báo hiệu, nghi thức tế lễ bắt đầu. Chúc văn được đọc lên, kể lại công đức các vị thánh, cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Buổi chiều, phần rước thánh hồi cung diễn ra, đưa các vị thánh về lại đình làng mình trong không khí trang nghiêm mà ấm áp.
Khi phần lễ khép lại, phần hội bùng nổ với các trò chơi dân gian bên bờ sông Tô Lịch: Đi cầu treo, bắt vịt, đập niêu… Tiếng cười nói rộn ràng hòa cùng không khí xuân, kéo những người con xa quê trở về sum họp.
