Từ ngàn xưa, người Việt ta đã có những quan niệm về những điều nên và không nên làm trong ngày đầu năm mới. Những điều kiêng kỵ này, dù được truyền miệng qua nhiều thế hệ, vẫn mang trong mình một sức mạnh tâm linh khó lý giải. Liệu bạn có tò mò muốn biết 5 điều kiêng kỵ "có thờ có thiêng, có kiêng có lành" trong mùng 1 Tết có thể ảnh hưởng đến vận mệnh cả năm của bạn như thế nào?
1. Kiêng quét nhà, đổ rác
Từ xa xưa, trong tâm thức người Việt, ngày mùng 1 Tết Nguyên đán mang một ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Đó không chỉ là ngày đầu tiên của năm mới mà còn là thời điểm giao hòa giữa trời đất, là lúc những điều tốt đẹp nhất, những nguồn năng lượng tích cực nhất bắt đầu lan tỏa. Chính vì vậy, mọi hành động trong ngày này đều được cân nhắc cẩn trọng, với mong muốn một năm mới an lành, may mắn và tài lộc. Một trong những điều kiêng kỵ sâu sắc và phổ biến nhất chính là kiêng quét nhà và đổ rác.
Quan niệm dân gian cho rằng, việc quét nhà vào sáng mùng 1 Tết chẳng khác nào tự tay "quét" đi những điều may mắn, tài lộc vừa mới gõ cửa. Hình ảnh bụi bẩn, rác rưởi bị quét đi không chỉ đơn thuần là vệ sinh mà còn tượng trưng cho việc xua đuổi vận may, khiến cho cả năm tài vận khó hanh thông, gia đạo khó hưng thịnh. Rác trong ngày Tết cũng được xem là biểu tượng của những điều xui xẻo, không may mắn từ năm cũ. Do đó, việc đổ rác vào ngày đầu năm cũng mang ý nghĩa tương tự như quét nhà, tức là "đổ" đi những điều tốt đẹp, rước vận xấu vào nhà.
Để tránh phạm phải điều kiêng kỵ này, người Việt thường có thói quen dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng vào trước Giao thừa. Mọi ngóc ngách trong nhà đều được lau chùi, sắp xếp tươm tất, sẵn sàng đón chào một năm mới tinh tươm và tràn đầy hy vọng. Trong ngày mùng 1, việc quét nhà sẽ hoàn toàn bị kiêng cữ. Nếu có rác phát sinh trong ngày, mọi người sẽ cẩn thận gom lại một chỗ, thường là ở một góc nhà, và đợi đến ngày mùng 2 hoặc mùng 3 Tết mới đem đổ. Hành động này thể hiện sự trân trọng những điều tốt đẹp của năm mới, mong muốn giữ gìn tài lộc và vận may ở lại trong gia đình.
Ngoài ra, điển tích về Thủy thần và người hầu Như Nguyệt cũng góp phần củng cố thêm cho tục lệ kiêng quét nhà, đổ rác ngày mùng 1 Tết. Câu chuyện kể rằng, việc vô tình đổ rác có Như Nguyệt (vị Thần tài) bên trong đã khiến cho gia chủ từ giàu sang nghèo khó. Từ đó, người ta càng tin rằng việc quét nhà, đổ rác đầu năm sẽ "đuổi" Thần tài đi, ảnh hưởng đến vận may tài lộc của cả gia đình trong suốt một năm.
2. Kiêng cho lửa, cho nước
Trong văn hóa dân gian Việt Nam, lửa và nước không chỉ là những yếu tố thiết yếu cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày mà còn mang những ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về mặt tâm linh. Lửa, với ánh sáng rực rỡ và hơi ấm nồng nàn, tượng trưng cho sự ấm áp, may mắn, xua đuổi tà ma và mang đến nguồn năng lượng tích cực cho gia đình. Nước, ngược lại, tượng trưng cho tài lộc, sự sinh sôi nảy nở, dòng chảy của tiền bạc và thịnh vượng. Chính vì vậy, vào ngày mùng 1 Tết Nguyên đán, người Việt ta đặc biệt kiêng kỵ việc cho lửa và nước ra khỏi nhà, bởi quan niệm rằng hành động này đồng nghĩa với việc "cho đi" những điều tốt đẹp, may mắn và tài lộc của gia đình trong suốt cả năm.
Việc "cho lửa" không chỉ đơn thuần là cho mượn lửa để nấu nướng hay thắp sáng, mà còn bao gồm cả việc cho mượn các vật dụng tạo ra lửa như diêm, bật lửa, bếp... Người xưa tin rằng, ngọn lửa đầu năm tượng trưng cho vận khí tốt lành, nếu cho đi thì vận may của gia chủ sẽ bị hao tổn, gặp nhiều điều không thuận lợi trong công việc và cuộc sống. Tương tự, "cho nước" cũng không chỉ là cho mượn nước sinh hoạt mà còn liên quan đến việc cho đi những gì liên quan đến dòng chảy tài chính, ví dụ như cho mượn tiền bạc vào ngày đầu năm. Nước được ví như "tiền vào như nước", việc cho nước đi trong ngày mùng 1 được xem là "tán tài", khiến tiền bạc trong nhà dễ bị thất thoát, làm ăn không được suôn sẻ.
Để tránh phạm phải điều kiêng kỵ này, người Việt thường chuẩn bị đầy đủ củi, diêm, bật lửa và nước sinh hoạt trước Tết. Trong ngày mùng 1, nếu có người hỏi mượn lửa hay nước, gia chủ thường sẽ khéo léo từ chối bằng những lời lẽ nhã nhặn, ví dụ như "Đầu năm xin phép không cho mượn để lấy may mắn". Việc từ chối này không mang ý nghĩa keo kiệt hay ích kỷ, mà xuất phát từ mong muốn giữ gìn phúc khí, bảo vệ tài lộc cho gia đình trong suốt một năm.
3. Kiêng làm vỡ đồ dùng
Ngày mùng 1 Tết Nguyên đán mang ý nghĩa vô cùng quan trọng, được coi là ngày khởi đầu cho một năm mới. Chính vì vậy, mọi hành động, lời nói trong ngày này đều được người dân đặc biệt chú trọng, với mong muốn một năm an lành, may mắn và hạnh phúc. Một trong những điều kiêng kỵ được lưu truyền từ bao đời nay chính là việc làm vỡ đồ dùng, đặc biệt là các vật dụng bằng sành sứ như chén, bát, ly, tách hay gương.
Quan niệm dân gian cho rằng, những vật dụng này tượng trưng cho sự trọn vẹn, đầy đủ và hòa hợp trong gia đình. Việc chúng bị vỡ nát trong ngày đầu năm được xem là điềm báo của sự chia ly, đổ vỡ, mất mát và những điều không may mắn sẽ xảy đến trong suốt cả năm. Hình ảnh những mảnh vỡ gợi liên tưởng đến sự tan tác, chia cắt, ảnh hưởng đến tình cảm gia đình, các mối quan hệ xã hội và cả vận mệnh của mỗi người.
Chính vì vậy, vào ngày mùng 1 Tết, mọi người trong gia đình thường cẩn trọng hơn bao giờ hết trong việc sử dụng đồ dùng. Từ việc cầm nắm, di chuyển đến sắp xếp, cất giữ đều được thực hiện một cách nhẹ nhàng, tỉ mỉ. Đặc biệt, người lớn thường nhắc nhở con trẻ cẩn thận, tránh nô đùa quá khích, va chạm làm vỡ đồ đạc.
Tuy nhiên, trong cuộc sống, đôi khi những sự cố bất ngờ vẫn có thể xảy ra. Nếu chẳng may có đồ vật bị vỡ trong ngày mùng 1 Tết, người ta thường áp dụng những biện pháp hóa giải để xua đi vận xui và trấn an tinh thần. Những câu nói như "của đi thay người", "vỡ cái cũ, sắm cái mới", "mọi chuyện rồi sẽ qua" được sử dụng như một lời an ủi, động viên, giúp mọi người nhanh chóng vượt qua cảm giác lo lắng và hướng đến những điều tốt đẹp hơn. Bên cạnh đó, việc nhặt những mảnh vỡ và gói chúng lại cẩn thận, sau đó đem đi chôn hoặc thả xuống sông cũng là một cách hóa giải được nhiều người áp dụng.
4. Kiêng vay mượn, đòi nợ
Quan niệm dân gian cho rằng, việc vay mượn hay đòi nợ vào ngày mùng 1 Tết sẽ mang đến những điều không may mắn về mặt tài chính cho cả người vay lẫn người cho vay. Với người đi vay, việc vay tiền vào ngày đầu năm báo hiệu một năm tài chính khó khăn, túng thiếu, thậm chí là nợ nần chồng chất. Họ tin rằng hành động này sẽ "mở đầu" cho một chuỗi ngày phải lo lắng về tiền bạc trong suốt cả năm.
Đối với người cho vay, việc cho người khác vay tiền vào mùng 1 Tết cũng được xem là một điều không tốt. Họ quan niệm rằng việc này chẳng khác nào "cho đi" tài lộc của mình vào ngày đầu năm, khiến cho cả năm làm ăn không được suôn sẻ, tiền bạc khó vào. Hơn nữa, việc đòi nợ vào ngày mùng 1 cũng được coi là hành động không lịch sự, gây mất hòa khí và ảnh hưởng đến không khí vui tươi của ngày Tết.
Thay vì nhắc đến chuyện tiền bạc bằng những hành động vay mượn hay đòi nợ, người Việt thường trao nhau những lời chúc tốt đẹp về tài lộc vào ngày mùng 1 Tết. Những lời chúc như "An khang thịnh vượng", "Tiền vào như nước", "Làm ăn phát đạt"… được xem là những lời cầu chúc may mắn, mang đến hy vọng về một năm mới sung túc và đủ đầy. Hành động này thể hiện sự tôn trọng, quan tâm lẫn nhau và góp phần tạo nên một không khí vui vẻ, ấm áp trong ngày đầu năm mới.
5. Kiêng mặc đồ trắng hoặc đen
Trong văn hóa Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, màu sắc không chỉ đơn thuần là yếu tố thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa tượng trưng sâu sắc, đặc biệt là trong những dịp lễ quan trọng như Tết Nguyên đán. Mùng 1 Tết, ngày đầu tiên của năm mới, được xem là thời điểm khởi đầu cho một chu kỳ mới, mọi hành động, lời nói và trang phục đều được cân nhắc kỹ lưỡng với mong muốn một năm an lành, may mắn và phúc lộc. Chính vì vậy, việc kiêng mặc đồ trắng hoặc đen vào ngày này đã trở thành một nét văn hóa truyền thống được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
Theo quan niệm dân gian, màu trắng tượng trưng cho sự tang tóc, mất mát, chia ly và những điều không may. Màu đen lại gợi lên sự u ám, tang thương và những điều xui rủi. Trong khi đó, ngày Tết là ngày của niềm vui, hy vọng, sự sum vầy và những điều tốt đẹp. Việc diện trang phục mang màu sắc u buồn như trắng hoặc đen vào ngày đầu năm mới được cho là sẽ mang đến vận xui, ảnh hưởng đến vận khí của cả năm.
Thay vào đó, người Việt thường ưu tiên lựa chọn những trang phục có màu sắc tươi sáng, rực rỡ như đỏ, vàng, cam, xanh lá cây, hồng,... Những gam màu này tượng trưng cho niềm vui, sự lạc quan, hy vọng, may mắn, tài lộc và sự thịnh vượng. Màu đỏ tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc và xua đuổi tà ma. Màu vàng tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý và thịnh vượng. Màu xanh lá cây tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở và hy vọng. Việc mặc những trang phục màu sắc tươi tắn trong ngày mùng 1 Tết không chỉ mang đến vẻ ngoài rạng rỡ mà còn thể hiện mong ước về một năm mới an lành, may mắn và tràn đầy năng lượng tích cực.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là quan niệm kiêng kỵ này chủ yếu áp dụng cho việc mặc "cả cây" đồ trắng hoặc đen vào ngày mùng 1 Tết. Việc kết hợp một vài phụ kiện màu trắng hoặc đen với trang phục màu sắc tươi sáng vẫn có thể chấp nhận được và không ảnh hưởng đến vận may. Ví dụ, bạn có thể mặc một chiếc áo dài màu đỏ với một chiếc túi xách hoặc đôi giày màu đen. Điều này vừa giúp bạn giữ được nét truyền thống, vừa thể hiện được phong cách cá nhân.
Tóm lại, việc kiêng mặc đồ trắng hoặc đen vào mùng 1 Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, thể hiện mong ước về một năm mới an lành, may mắn và hạnh phúc. Dù quan niệm này có thể khác nhau ở mỗi vùng miền và mỗi gia đình.
Bên cạnh những điều kiêng kỵ cơ bản trong ngày mùng 1 Tết đã được nhắc đến (ví dụ như kiêng quét nhà, vay mượn, làm vỡ đồ đạc,...) còn có những điều cấm kỵ khác cũng được người Việt đặc biệt lưu tâm, nhằm tránh những điều không may mắn, cầu mong một năm mới an lành, hạnh phúc. Những điều kiêng kỵ này, dù được truyền miệng qua nhiều thế hệ, đều chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc, thể hiện ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp.
Một trong những điều kiêng kỵ quan trọng là kiêng cãi nhau, nói tục, khóc lóc. Ngày mùng 1 Tết được xem là ngày khởi đầu của một năm mới, do đó, mọi người đều mong muốn giữ gìn hòa khí, tránh những xung đột, cãi vã. Tiếng cãi vã, những lời nói tục tĩu hay tiếng khóc lóc được cho là sẽ mang lại không khí u ám, buồn bã, ảnh hưởng đến vận khí của cả năm. Thay vào đó, mọi người cố gắng giữ gìn lời ăn tiếng nói nhẹ nhàng, vui vẻ, trao nhau những lời chúc tốt đẹp, tạo không khí ấm áp, sum vầy trong gia đình và cộng đồng. Việc này không chỉ thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau mà còn góp phần xây dựng một môi trường tích cực, lạc quan cho ngày đầu năm.
Một phong tục khác cũng rất được coi trọng là kiêng xông đất nếu có tang. Xông đất là tục lệ người đầu tiên bước vào nhà sau thời khắc giao thừa. Người xông đất được cho là sẽ mang lại vận may cho gia chủ trong cả năm. Theo quan niệm dân gian, người đang có tang thường mang theo nỗi buồn và vận khí không tốt, do đó, họ thường kiêng xông đất nhà người khác vào ngày mùng 1 Tết để tránh mang vận xui đến cho gia chủ. Điều này thể hiện sự tôn trọng và chia sẻ nỗi buồn với gia đình có tang, đồng thời cũng là một cách để cầu mong những điều tốt lành cho năm mới. Tuy nhiên, ngày nay, quan niệm này cũng dần được cởi mở hơn, tùy thuộc vào từng gia đình và vùng miền. Có những gia đình vẫn mời người có tang đến chúc Tết với ý nghĩa động viên, chia sẻ và mong muốn những điều tốt đẹp sẽ đến với họ trong năm mới.
(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)
