Xu hướng lập trình Vibe Coding tại Việt Nam

Vibe Coding là thuật ngữ có từ lâu để chỉ phong cách "viết code theo cảm tính", không chú trọng cấu trúc hay chi tiết, miễn sản phẩm hoạt động được. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo bùng nổ, Vibe Coding hiện được dùng để chỉ việc tạo phần mềm với sự trợ giúp của AI. Trong đó, người dùng sử dụng ngôn ngữ tự nhiên để mô tả chức năng của phần mềm, thay vì gõ từng dòng code cụ thể. AI sẽ tạo mã nguồn dựa trên mô tả đó và chỉnh sửa theo yêu cầu cho đến khi đạt kết quả mong muốn. Trong nhiều trường hợp, người dùng không cần hiểu chi tiết về code, chỉ quan tâm phần mềm có hoạt động được hay không, giao diện hoặc trải nghiệm tổng thể đã ổn chưa.

Hoàng Long, lập trình viên tại một tập đoàn công nghệ ở TP HCM, cho biết đã ứng dụng Vibe Coding khoảng ba tháng qua. Anh sử dụng song song các công cụ Claude của Anthropic cho tác vụ chuyên sâu, Google Gemini Pro cho ứng dụng liên quan đến Google hay ChatGPT của OpenAI để gỡ lỗi. Thỉnh thoảng, anh thử một số công cụ nguồn mở và sản phẩm trong nước, như LunaBase hay Bizino AI.

"Thay vì gõ từng dòng code như trước, việc áp dụng AI giúp tôi giảm một nửa, thậm chí 2/3 thời gian thực hiện công việc được giao", anh nói. "Tôi cũng làm các dự án đơn giản bên ngoài nhanh hơn, nhiều khi 'viết là ăn ngay', thường là game hoặc phần mềm tiện ích nhỏ gọn để đưa lên App Store hoặc Play Store".

Minh họa lập trình viên sử dụng Vibe Coding. Ảnh: Google Gemini

Universal Techlab, startup phát triển ứng dụng di động tại Đà Nẵng, cũng đưa Vibe Coding vào vận hành và nhanh chóng đóng vai trò không thể thiếu. "Từ khi biết Vibe Coding, chúng tôi đã áp dụng vào rất nhiều dự án", ông Phan Đức Thắng, nhà đồng sáng lập kiêm Giám đốc công nghệ của Universal Techlab, cho biết.

Theo ông, công ty đã đưa AI vào hầu hết công đoạn trong vòng đời một dự án, từ việc lên ý tưởng, tìm hiểu công nghệ đến hoàn thành và vận hành. Mỗi nhân viên đều có kỹ năng sử dụng trí tuệ nhân tạo theo chuyên môn từng bộ phận. Riêng với Vibe Coding, việc áp dụng vài tháng qua giúp quá trình phát triển sản phẩm nhanh hơn 30-50%, từ tối ưu hóa các công việc đơn giản tới nghiên cứu kỹ thuật phức tạp.

Tuy vậy, ông cũng cho biết công ty vẫn khá thận trọng. "Có một số nguy cơ nhất định vì liên quan trực tiếp đến AI, đặc biệt khâu kiểm định phần mềm phải thực sự kỹ vì một số model sẵn sàng thu thập dữ liệu, gây rủi ro pháp lý cho dự án hay mã nguồn bị rò rỉ ra bên ngoài", ông Thắng cho hay.

Nguyễn Đức Hoài, nhà đồng sáng lập kiêm CEO Bizino - công ty đứng sau phần mềm hỗ trợ lập trình Bizino AI, cũng đánh giá Vibe Coding ngày càng trở nên phổ biến trong doanh nghiệp về phần mềm và những công ty không chuyên về lập trình. Chúng không còn chỉ là phần mềm dạng no-code (không cần code), mà đang dần đóng vai trò như một nhân viên trong doanh nghiệp.

"No-code giống như cách chơi các bộ Lego được làm sẵn. Khi có các bộ phận tường, cửa sổ, mái nhà..., việc của bạn là lắp ráp lại thành ngôi nhà mình muốn", ông ví von. "Và nếu no-code là chơi Lego, Vibe Coding giống như bạn trở thành tổng chỉ huy công trình với đội quân robot xây dựng siêu tốc. Bạn không cần tự tay đặt từng viên gạch, mà chỉ cần đứng chỉ đạo, ví dụ xây cho tôi một bức tường ở đây, rồi AI sẽ tự làm".

Ông cho biết Vibe Coding tạo sự phấn khích lớn trong giới lập trình, khi các công cụ như GitHub Copilot, ChatGPT, Claude được ứng dụng ngày càng nhiều. Ngay tại Bizino, các công cụ Vibe Coding khác cũng được ứng dụng trong quá trình phát triển Bizino AI.

Theo báo cáo của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (Vinasa) năm 2024, các công ty Việt Nam tiêu tốn 40-60% thời gian phát triển cho riêng việc tạo mẫu và thử nghiệm. Andrew Pham, nhà sáng lập kiêm CEO Luna Base AI - công ty đứng sau AI Agent Việt cùng tên được thiết kế để lập trình tự động, nhận định đây là con số "điên rồ" khi một nửa thời gian của doanh nghiệp có thể bị lãng phí do chưa ứng dụng AI để tạo sản phẩm.

Giao diện Luna Base AI, AI Agent có thể tạo website bằng câu lệnh mà không cần am hiểu sâu lập trình. Ảnh: Bảo Lâm

Theo ông Andrew, Vibe Coding không thể biến một người thành nhà phát triển phần mềm. Tuy nhiên, nó cho phép chuyên gia trong các lĩnh vực tạo ứng dụng của riêng họ mà không cần am hiểu, thậm chí không biết về lập trình. Ví dụ, một bác sĩ có thể tạo hệ thống lịch hẹn tự động dù không phải lập trình viên, thậm chí chưa bao giờ viết dòng code nào. Tuy nhiên, bác sĩ biết chính xác lịch hẹn bệnh nhân cần có yếu tố gì, cách vận hành ra sao để mô tả giải pháp, giải quyết nhu cầu của phòng khám. "AI chỉ xử lý phần kỹ thuật", ông nói.

Cũng theo nhà sáng lập Luna Base AI, Vibe Coding "trao quyền" cho một người thực hiện nhu cầu của mình thông qua phần mềm. "Tương lai không phải 8 tỷ lập trình viên, mà là 8 tỷ người có thể tự giải quyết vấn đề của họ khi cần bằng AI", ông nhận định.

TS Lê Duy Tân, người đồng sáng lập Phòng thí nghiệm AIoT Lab VN, trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia TP HCM, đánh giá công cụ Vibe Coding "đơn giản hóa công việc kỹ thuật tẻ nhạt" và rút ngắn khoảng cách từ ý tưởng đến ứng dụng mẫu.

"Vibe Coding giúp doanh nghiệp nhỏ hoặc startup có nguồn lực hạn chế nhanh 'bắt sóng'. Họ không phải đổ nhiều chi phí vào một ý tưởng chưa biết thành công hay không. Nếu bản mẫu thất bại, họ sẽ dừng, còn nếu ý tưởng tốt, họ tiếp tục đầu tư vào phần code chuyên sâu", ông Tân lý giải.

Vấn đề với Vibe Coding

Tuy nhiên, ông Tân cũng cho rằng nếu không am hiểu code ở mức nhất định, rất khó tạo sản phẩm chất lượng. Thậm chí, lập trình viên có nguy cơ trở thành "người dọn rác" cho AI khi phải giám sát mọi thứ, thậm chí viết lại để kiểm tra tính đúng sai. Một nguy cơ khác với doanh nghiệp là thông tin mật dùng để huấn luyện AI có thể bị rò rỉ, khiến bí mật thương mại bị lộ.

Theo ông, có cơ sở để lo ngại Vibe Coding sẽ làm người lập trình quá phụ thuộc vào AI, khi chỉ cố gắng tạo câu lệnh (prompt) mà không còn chú trong rèn kỹ năng đọc hiểu code, sửa lỗi, thiết kế kiến trúc. Khi đó, họ có thể đánh mất năng lực lập trình cốt lõi, thậm chí bị động, không biết xử lý nếu AI "ảo giác" - tức tự tạo ra các nội dung không đúng sự thật.

"Nhưng vẫn có thể ngăn chặn sự phụ thuộc đó, bằng cách đưa ra quan điểm: mọi đoạn code quan trọng đều cần con người phê duyệt", ông Andrew nói. "AI xử lý triển khai, còn con người xử lý tư duy".

Theo kỹ sư Phạm Đức Đạt, trưởng nhóm Kỹ thuật AIoT Lab VN, vấn đề được quan tâm nhất với Vibe Coding là bảo mật. Theo ông, code do AI tạo ra "chắc chắn không phải mã hoàn hảo", có thể chứa lỗ hổng bảo mật, logic sai hoặc thiết lập mặc định không an toàn.

Trích dẫn số liệu, ông cho biết 45 % code do AI tạo có ít nhất một điểm yếu bảo mật như SQL injection, XSS hoặc dùng thư viện lỗi thời. Ngoài ra, AI thường bỏ qua kiểm tra đầu vào, dùng quyền truy cập cao, hoặc tạo mã bí mật - những thứ mà lập trình viên vốn quan tâm khi viết mã thủ công.

Theo ông Đạt, doanh nghiệp nếu nghiêm túc với Vibe Coding cần đặt trong quy trình kiểm soát chặt chẽ, gồm quét mã tĩnh (static analysis) để tìm lỗi tiềm ẩn, thử mã trong môi trường thử nghiệm (dynamic testing), để người có kinh nghiệm kiểm tra code logic, quyền truy cập, tính hợp lý, và giám sát khi ứng dụng chạy để phát hiện hành vi bất thường. Các bước này có thể tốn thời gian, nhưng cần được thực hiện nếu xác định áp dụng Vibe Coding lâu dài.

Các chuyên gia xác nhận, dù muốn hay không, Vibe Coding cũng là xu hướng mới không thể đảo ngược trong lĩnh vực lập trình. Do đó, cần có chiến lược đồng bộ để phát triển bền vững. Theo ông Andrew, giáo dục Việt Nam cần thay đổi, đầu tiên ở bậc cao đẳng, đại học. "Không thể tiếp tục dạy cho sinh viên ghi nhớ cú pháp khi AI viết cú pháp tốt hơn hầu hết con người. Chúng ta cần dạy họ cách suy nghĩ, thiết kế kiến trúc, đánh giá, quản trị hệ thống AI", đại diện Luna Base AI nói.

Trong khi đó, theo TS Tân, Việt Nam cần xây một hệ sinh thái hỗ trợ kỹ lưỡng từ phía quản lý và cộng đồng cho Vibe Coding, gồm khung pháp lý rõ ràng, luật công nghệ số, luật về AI và các quy định liên quan đến quyền sở hữu mã nguồn, trách nhiệm khi có lỗi bảo mật, quyền dữ liệu cá nhân, tránh việc dùng AI mà không biết ai chịu trách nhiệm.

"Phần mềm sẽ không còn là một sản phẩm tĩnh, mà trở thành dịch vụ linh động được tạo ra và tùy biến liên tục khi có Vibe Coding. Đây vừa là cơ hội khổng lồ, vừa là lời cảnh báo: khi AI làm được những điều đó, vai trò của con người càng phải dịch chuyển lên cao hơn, tập trung vào tư duy chiến lược, sáng tạo và sự hiểu sâu sắc - thứ mà máy móc không có được", ông Hoài nói thêm.

Bảo Lâm