Công nghệ BCI có thể giúp điều trị cho bệnh nhân liệt và đột quỵ. Ảnh: Xinhua
Theo Wired, trong một tài liệu chính sách công bố vào tháng 8/2025, Trung Quốc thể hiện tham vọng trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới trong giao diện não - máy tính, công nghệ mà công ty Neuralink của Elon Musk và nhiều công ty khởi nghiệp Mỹ khác đang phát triển.
Tài liệu soạn thảo vào tháng 7 bởi 7 cơ quan của chính phủ Trung Quốc, bao gồm Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, Ủy ban Y tế Quốc gia và Viện hàn lâm Khoa học Trung Quốc, vạch ra lộ trình để quốc gia này đạt đột phá trong công nghệ giao diện não - máy tính vào năm 2027 và xây dựng ngành công nghiệp có sức cạnh tranh quốc tế vào năm 2030.
Giao diện não - máy tính (BCI), đọc và giải mã hoạt động thần kinh để chuyển đổi thành câu lệnh. Vì chúng cung cấp liên kết trực tiếp giữa não và thiết bị ngoài như máy tính hoặc cánh tay robot, BCI có tiềm năng lớn trở thành thiết bị hỗ trợ cho người bị khuyết tật nghiêm trọng. Tại Mỹ, Neuralink, Synchron, Paradromics và một số công ty khác mới nổi gần đây đang tìm cách thương mại hóa BCI. Hiện nay, Trung Quốc có một số công ty BCI nội địa và chính phủ đang ưu tiên phát triển công nghệ này.
Theo CNN, công nghệ BCI bắt đầu từ thập niên 1970 ở Mỹ. Synchron có trụ sở tại New York là nơi đầu tiên bắt đầu thử nghiệm trên người vào tháng 7/2021. Ba năm sau, một hệ thống BCI mới phát triển tại Trung tâm y tế thuộc Đại học California, Davis dịch tín hiệu não của bệnh nhân ALS thành lời nói với độ chính xác 97%. Cùng năm đó, công ty Neuralink của Musk hoàn thành thử nghiệm trên người đầu tiên, cho phép người tham gia điều khiển chuột máy tính nhờ cấy ghép não.
Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, công nghệ BCI quá cồng kềnh và không đáng tin cậy cho ứng dụng thực tế. Neuralink và các đối thủ cạnh tranh tại Mỹ đều đang hướng tới cải thiện thiết kế và hiệu suất của các BCI đầu tiên để tạo ra sản phẩm hữu ích cho bệnh nhân.
Trung Quốc bắt đầu nghiên cứu BCI muộn hơn, nhưng đang nhanh chóng bắt kịp Mỹ. Nhiều công ty và viện nghiên cứu tại Trung Quốc đã thử nghiệm thành công cấy ghép BCI cho bệnh nhân, cho phép người bị liệt di chuyển con trỏ trên màn hình máy tính, điều khiển cánh tay robot và gõ ra suy nghĩ của họ.
Năm ngoái, chính phủ Trung Quốc đã công bố hướng dẫn về việc sử dụng BCI đúng chuẩn mực đạo đức. Hiện nay, tài liệu chính sách mới vạch ra lộ trình để tăng tốc phát triển loại thiết bị này thông qua 17 bước cụ thể, bao gồm sản xuất chip tốt hơn để thu nhận tín hiệu não, cải thiện phần mềm giải mã các tín hiệu, tiêu chuẩn hóa công nghệ BCI và thiết lập khả năng sản xuất.
Phoenix Peng, nhà đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của công ty BCI NeuroXess tại Thượng Hải, cho biết họ đã cấy ghép thiết bị cho 6 bệnh nhân bị liệt. Ở 3 bệnh nhân trong số đó, thiết bị được sử dụng để giải mã chính xác lời nói tiếng Trung. Đối với những người khác, nó cho phép điều khiển thiết bị kỹ thuật số bằng suy nghĩ. Dựa trên các cột mốc gần đây, Peng nhận định ít nhất một hệ thống BCI có thể được cấp phép tại Trung Quốc vào năm 2027.
Minmin Luo, giám đốc Viện nghiên cứu não Trung Quốc (CIBR) tại Bắc Kinh, cũng cho rằng Trung Quốc đang trên đà đạt các mục tiêu đề ra trong tài liệu chính sách mới. Luo là giám đốc khoa học tại NeuCyber NeuroTech, công ty con của CBIR phát triển chip não nhỏ cỡ đồng xu gọi là Beinao-1 và đã cấy ghép cho 5 người tính đến nay. Những người bị liệt nhận cấy ghép hiện nay có thể di chuyển con trỏ máy tính và điều hướng đến ứng dụng trên điện thoại thông minh. Nhóm nghiên cứu dự định cấy ghép cho bệnh nhân thứ 6 vào cuối tháng 8. Luo ước tính rằng ít nhất 1-2 triệu bệnh nhân trong nước có thể hưởng lợi từ BCI cho mục đích hỗ trợ và phục hồi chức năng.
Ngoài những ứng dụng trên, tài liệu chính sách còn đề cập tới các ứng dụng y tế khác như sử dụng BCI để giám sát và phân tích hoạt động não theo thời gian thực nhằm ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ mắc một số bệnh não. Ngoài ra, BCI có thể hỗ trợ ứng dụng tiêu dùng như giám sát sự tỉnh táo của tài xế. BCI đeo trên người có thể cung cấp cảnh báo kịp thời về trạng thái buồn ngủ, thiếu chú ý và phản ứng chậm, giúp giảm khả năng xảy ra tai nạn giao thông.
Một vài công ty Mỹ bao gồm Emotiv và Neurable bắt đầu bán thiết bị đeo tiêu dùng sử dụng điện não đồ (EEG) để thu nhận sóng não qua da đầu nhưng các thiết bị này còn đắt đỏ và chưa thực sự phổ biến rộng rãi. Trong khi đó, Trung Quốc đang thúc đẩy sản xuất hàng loạt thiết bị không cấy ghép dưới nhiều hình thức khác nhau như gắn trên trán, đầu, tai, tai nghe, kính, mũ bảo hiểm.
An Khang (Theo Wired, CNN)
