Phản ứng trái chiều về 'AI gây thất nghiệp hàng loạt'

"Tác động của AI đang ảnh hưởng đến các vị trí tuyển dụng, đặc biệt là trình độ đầu vào với người mới", Mike Krieger, nhà đồng sáng lập Instagram, hiện là Giám đốc sản phẩm của công ty AI Anthropic, nói trong podcast "Hard Fork" của New York Times ngày 31/5. "Chúng tôi vẫn còn một số do dự với những người lao động mới vào nghề".

Krieger cho biết Anthropic - công ty đứng sau chatbot Claude nổi tiếng - vẫn ưu tiên tuyển dụng kỹ sư giàu kinh nghiệm và có khả năng sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo. "AI đang cho thấy công nghệ làm đảo lộn thị trường lao động như thế nào, ngay cả tại các công ty AI như Anthropic", ông tiếp tục. "Vai trò của kỹ sư mới vào nghề sẽ thay đổi".

Minh họa robot AI có thể thay công việc con người. Ảnh: Meta AI

Trong tập podcast 20VC phát sóng tuần trước, Krieger cho biết trong ba năm tới, các công việc liên quan đến kỹ sư phần mềm có thể "biến đổi mạnh mẽ" khi lập trình viên ít được trọng dụng hơn. Nguyên nhân là AI đã thay thế phần lớn công việc của họ.

"Con người sẽ tập trung vào việc đưa ra những ý tưởng mới, thực hiện thiết kế tương tác người dùng đúng đắn, phân công công việc chính xác, sau đó xem xét mọi thứ ở quy mô lớn", Krieger nói. "Đó có thể là sự kết hợp của con người với AI, hoặc có thể chính các công cụ do AI điều khiển và phân tích những gì chúng tạo ra".

Ngày 28/5, Dario Amodei, CEO Anthropic, cũng dự đoán về một cuộc "tắm máu" thị trường việc làm trong 1-5 năm tới, khi AI sẽ mang lại lợi ích to lớn cho nền kinh tế và thúc đẩy những tiến bộ chưa từng có trong y học, nhưng có thể xóa sổ một nửa vị trí nhân viên văn phòng. "Bệnh ung thư được chữa khỏi, nền kinh tế tăng trưởng 10% mỗi năm, ngân sách được cân bằng, nhưng 20% người dân không có việc làm", ông nói với Axios. Theo NYPost, tỷ lệ 20% mà Amodei đưa ra "nghiêm trọng" và có thể gây sốc cho nhiều người. Tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ hiện ở mức 4,2%.

Một ngày sau, Amodei tiếp tục nói trên CNN rằng "AI đang bắt đầu trở nên tốt hơn con người ở hầu hết nhiệm vụ trí tuệ". Do đó, con người "sẽ phải cùng nhau đấu tranh với nó với tư cách là một xã hội".

David Hsu, CEO của Retool, công ty ứng dụng AI với hơn 10.000 khách hàng như Boston Consulting Group, AWS, Daâtbricks, cũng cảnh báo những thay đổi sắp tới về thị trường lao động do AI. "Tôi nghĩ các CEO sẽ mệt mỏi khi nghĩ đến 'điểm' mà họ buộc phải thay thế lao động của mình bằng AI", Hsu nói với Business Insider.

Trước đó, một số CEO công nghệ cũng cảnh báo AI sẽ thay công việc của nhiều người. Trong đợt sa thải 6.000 người đầu tháng này của Microsoft, lập trình viên là nhóm bị ảnh hưởng nhất. Cuối tháng 4, CEO Google Sundar Pichai nói 30% code mới tại công ty được viết bằng AI, tăng từ 25% so với tháng 10/2024. Ngày 28/4, CEO Duolingo Luis von Ahn nói sẽ dần chuyển sang dùng AI thay cho nhân viên hợp đồng. Đầu tháng 4, CEO Shopify Tobi Lutke nhấn mạnh đội ngũ quản lý "phải tự chứng minh" AI không làm được những công việc họ đang thực hiện trước khi đặt yêu cầu tăng nhân sự.

Nhiều dấu hiệu chỉ ra giới lãnh đạo công nghệ bắt đầu có những hành động liên quan đến nhân sự vì AI. Theo Báo cáo Tương lai Việc làm năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới công bố đầu năm, khảo sát ý kiến của khoảng 11.000 CEO, cho thấy phần lớn bắt đầu thay đổi cơ cấu nhân sự phù hợp với hoạt động kinh doanh mới.

"Gần một nửa tổ chức đang định hướng lại mô hình kinh doanh của họ theo cách được AI thúc đẩy (49%), trong khi 47% có kế hoạch chuyển đổi nhân viên bị AI tác động sang các vị trí khác", báo cáo có đoạn. "Một số công ty ưu tiên tuyển dụng người mới có kỹ năng liên quan đến AI, nhưng tới 41% muốn cắt giảm lực lượng lao động khi AI thay thế được vai trò của họ".

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia khác cho rằng việc áp dụng AI không đồng nghĩa với vấn đề sa thải nhân sự. "Dù IBM đã dùng AI và tự động hóa cho một lượng công việc khổng lồ, tổng số việc làm của chúng tôi vẫn tăng lên, vì những gì AI làm sẽ giúp bạn đầu tư nhiều hơn vào các lĩnh vực khác", Arvind Krishna, CEO của IBM, nói với The Register.

Một số báo cáo cho thấy tác động của AI chưa tới mức đáng báo động. "Nhìn chung, chúng tôi nhận thấy sự ảnh hưởng của AI đến việc làm không đáng kể và có sự bù trừ: các ngành nghề có mức độ tiếp xúc giữa người với người cao có nhu cầu AI thấp hơn so với các ngành nghề ít tiếp xúc. Nhưng sự gia tăng năng suất cũng kéo theo số việc làm tăng", theo báo cáo "Trí tuệ nhân tạo và thị trường lao động" do nhóm nhà kinh tế học từ Đại học Yale, Đại học Northwestern và Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) công bố hồi tháng 2.

Dimitris Papanikolaou, giáo sư tài chính tại Trường Quản lý Kellogg thuộc Đại học Northwestern và là thành viên nhóm nghiên cứu, nói với The Register rằng mọi người thường hiểu sai về AI thay thế công việc. "Hầu hết có xu hướng nghĩ 'nếu công việc của tôi có sự tham gia của AI, AI sẽ thay tôi và sau đó tôi sẽ mất việc'. Nhưng thực tế, điều đó không nhất thiết xảy ra vì còn có yếu tố bù trừ".

Papanikolaou giải thích, điều quan trọng là mức độ AI có thể thực hiện nhiệm vụ mà một công việc nhất định đòi hỏi. Nếu nó làm được mọi thứ, nhân viên sẽ bị thay thế. Nhưng nếu nó chỉ làm giỏi một khía cạnh nào đó, nhân viên sẽ được giải phóng thời gian để dành cho các công việc sáng tạo hơn.

Tháng trước, nghiên cứu từ nhóm nhà kinh tế Anders Humlum và Emilie Vestergaard thuộc Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (NBER) cho thấy chatbot AI hỗ trợ người dùng hoàn thành nhiều nhiệm vụ, nhưng "chưa tác động đáng kể", tức không giúp nhân viên tăng lương, giảm giờ làm. Kết quả dựa trên khảo sát 25.000 người lao động tại 7.000 không gian làm việc, tập trung vào loạt ngành nghề được cho là dễ bị AI thay thế nhất.

Trong tọa đàm cuối năm ngoái, "cha đỡ đầu AI" Yoshua Bengio và Chủ tịch FPT Trương Gia Bình cho rằng trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế nhiều công việc, nhưng không "cướp" việc. AI cần được coi là "đồng minh", không phải mối đe dọa, giành việc của con người. Nhưng thay vì đứng yên, mỗi người cần học hỏi và thích nghi để duy trì tính cạnh tranh trên thị trường lao động, gồm những hiểu biết cơ bản về AI, học máy, khoa học dữ liệu, cũng như kỹ năng giải quyết vấn đề và phân tích để làm việc hiệu quả với các hệ thống AI.

Bảo Lâm tổng hợp