Ảnh vệ tinh bão Melissa hôm 28/10. Ảnh: CBS
Theo New Scientist, Melissa, cơn bão mạnh nhất trên Trái Đất năm 2025, đổ bộ trực tiếp vào Jamaica, dự kiến trút xuống lượng mưa lên tới một mét ở vùng núi.
Bão Melissa mạnh cấp 5, với sức gió 280 km/h, mạnh nhất thế giới từ đầu năm, đang di chuyển trên biển Caribe, áp sát Jamaica và tiến gần Cuba, sau khi khiến ít nhất 4 người thiệt mạng ở Haiti và Cộng hòa Dominica hôm 28/10.
Ước tính ban đầu của nhà nghiên cứu Daniel Gilford và đồng nghiệp tại tổ chức phi lợi nhuận Climate Central ở Mỹ, chỉ ra nước biển ấm cung cấp năng lượng cho cơn bão mạnh lên bất thường với xác suất cao hơn gấp 500 đến 700 lần do tác động của biến đổi khí hậu.
Bão nhiệt đới như Melissa lấy năng lượng từ nước ấm. Mặt biển càng ấm, hơi nước hình thành khi bão đi qua càng nhiều. Khi không khí nóng ẩm bốc lên cao, hơi nước bắt đầu ngưng tụ và giải phóng nhiệt. Quá trình làm ấm không khí khiến khối khí bốc cao hơn, kéo theo hơi nước ngưng tụ mạnh hơn. Ở vùng trung tâm biển Caribe nơi bão Melissa tăng cấp chóng vánh lên cấp 5, nhiệt độ mặt biển cao hơn 1,4 độ C so với mức thông thường trong tháng 10 và lan tới độ sâu lớn, vì vậy tầng nước này chứa đựng nhiệt lượng khổng lồ. Điều đó có nghĩa khi Melissa khuấy đảo vùng biển và đưa nước sâu hơn lên bề mặt, nhiệt độ mặt biển vẫn cao.
Theo Leanne Archer, nhà nghiên cứu ở Đại học Bristol, Anh, điều kiện hoàn hảo dẫn tới sức mạnh của bão Melissa là nước biển ấm giúp cơn bão mạnh lên nhanh chóng trong vài ngày và tốc độ di chuyển chậm (4,8 km/h) gây mưa nhiều hơn khi bão di chuyển qua đất liền. Phần lớn những điều kiện này được tăng cường bởi nhiệt tăng thêm trong đại dương và khí quyển do biến đổi khí hậu.
Jill Trepanier, chuyên gia khí hậu ở Đại học Louisiana, Mỹ, nhận định đây là tình huống đáng sợ bởi nó có thể dẫn tới sóng trào và mưa lớn kéo dài, khiến vùng lưu vực sông không thể cầm cự. Ngoài ra, tốc độ gió 280 km/h vượt ngoài khả năng chống đỡ của phần lớn cơ sở hạ tầng. Theo nghiên cứu công bố năm ngoái của Trepanier, bão chững thường có xu hướng tự tan biến do chúng hút nước lạnh từ tầng nước sâu và gặp những cơn gió lên xuống chập chờn trong khí quyển khiến cơn bão bị chia cắt. Tuy nhiên, Melissa diễn biến khác thường ở chỗ nó chững lại và mạnh lên ở cùng một điểm, dấu hiệu chứng tỏ nước biển ấm ở độ sâu lớn đến mức giúp cơn bão tránh được hiệu ứng tự hủy diệt thường gặp.
Theo nhà khoa học khí hậu James Kossin từng làm việc ở Cục quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Mỹ (NOAA), bão chững đang trên đà gia tăng và một yếu tố thúc đẩy là chu trình "khuếch đại Bắc Cực", trong đó hiện tượng ấm lên toàn cầu làm giảm chênh lệch nhiệt độ từ vĩ tuyến thấp đến vĩ tuyến cao trên Trái Đất, gây suy yếu những cơn gió ngăn bão phát triển.
Với địa hình nhiều đồi núi ở Jamaica, mưa lớn do bão Melissa có thể gây sạt lở đất nghiêm trọng. Sự kiện cực đoan kiểu này có thể khiến tốc độ phát triển kinh tế giảm đi trong hàng thập kỷ và cả đất nước sẽ mất thời gian dài để phục hồi sau thiệt hại, theo nhà nghiên cứu Hannah Cloke ở Đại học Reading, Anh.
An Khang (Theo New Scientist, Yahoo, AFP)
