Nguyễn Hoàng Hiệp là Giám đốc vận hành (COO) của AI Hay - mạng xã hội hỏi đáp với AI do các kỹ sư Việt phát triển từ năm 2022. Đây là một trong những ứng dụng về giáo dục được tải về nhiều nhất tại Việt Nam. AI Hay cũng là một trong ba startup công nghệ khu vực Đông Nam Á được Amazon Web Services (AWS) chọn tài trợ và cùng hãng đến tham dự sự kiện về AI toàn cầu của Nvidia. Anh Hiệp chia sẻ về mong muốn "bình dân hóa AI" cho người Việt và khả năng phát triển của startup AI trong nước.
COO AI Hay Nguyễn Hoàng Hiệp. Ảnh: Thu Thủy
- Tiếp xúc với môi trường khởi nghiệp quốc tế, anh đánh giá gì về thị trường khởi nghiệp AI tại Việt Nam so với thế giới?
- Xét về số lượng, các dự án AI tại Việt Nam còn hạn chế so với các nước phát triển. Điều này do nhiều yếu tố như văn hóa khởi nghiệp công nghệ chưa mạnh, nguồn vốn đầu tư nhất là đầu tư mạo hiểm hạn chế và môi trường pháp lý vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.
Nhưng nếu so về chất lượng sản phẩm và khả năng phục vụ người dùng, tôi tin startup Việt không thua kém. Đơn cử AI Hay nếu xét về số lượng người dùng có thể nằm trong top 20 hoặc top 30 thế giới. Điều đó cho thấy tiềm năng và năng lực phát triển ở Việt Nam rất lớn nếu đi đúng hướng.
Thị trường Việt Nam có khá nhiều startup AI nhưng phần lớn chọn đi theo hướng B2B, tức nhắm tới nhu cầu của doanh nghiệp, trong khi giải pháp B2C cho người dùng cuối đang bị bỏ qua. Chúng tôi chọn hướng đi này dù nhiều thử thách hơn, nhưng tin nó có tiềm năng lớn khi có thể phục vụ 100 triệu người dân Việt Nam, giúp bình dân hóa và biến AI thành công cụ thiết thực cho đại chúng. Tầm nhìn này giúp chúng tôi được AWS chọn vào chương trình hỗ trợ startup GenAI toàn cầu, trở thành một trong ba đại diện Đông Nam Á trong danh sách 80 dự án toàn cầu.
- Xây dựng sản phẩm AI cho người dùng cuối đòi hỏi năng lực lớn và phải cạnh tranh với các đối thủ mạnh trong và ngoài nước. Làm sao để một startup có thể tự tin với lựa chọn này?
- Chúng tôi bắt đầu với mong muốn rất đơn giản là làm sao để cả những người ít có điều kiện, từ kỹ năng công nghệ, tài chính đến kiến thức nền, vẫn có thể tiếp cận được AI và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Ý tưởng này xuất hiện từ năm 2022, khi GenAI bắt đầu bùng nổ và đặc biệt sau cú hích của ChatGPT. Khi đó, chúng tôi ngồi lại với nhau và đặt câu hỏi: tại sao không tạo ra một công cụ giúp người Việt tìm kiếm như khi họ sử dụng Google, nhưng có thể nhận được câu trả lời ngay lập tức, đơn giản, dễ hiểu mà không cần phải bấm từng đường link. AI Hay ra đời, với đội ngũ sáng lập là những người từng làm sản phẩm tại một ứng dụng chat hàng đầu Việt Nam, hiện có hơn 40 kỹ sư, 100% là người Việt.
Chúng tôi xây dựng AI Hay như một nền tảng hỏi đáp tích hợp giữa AI, tìm kiếm và mạng xã hội, hướng đến nhóm người dùng gặp rào cản khi sử dụng AI quốc tế. Hiện công cụ cung cấp nhiều tính năng như tìm kiếm, giải bài tập, viết văn, hỏi ảnh, tóm tắt link. Sau gần ba năm phát triển, ứng dụng đạt hơn 10 triệu lượt tải. Dù hành trình còn dài, chúng tôi tin hướng đi này không chỉ khả thi, mà còn rất cần thiết nếu Việt Nam thực sự muốn phổ cập AI cho toàn dân.
- Hiện nay, nhiều startup AI ra đời với mục tiêu khắc phục điểm yếu của các hệ thống lớn, nhưng cũng có lo ngại rằng nếu các ông lớn cải tiến đủ nhanh, các startup đó sẽ bị loại bỏ khỏi cuộc chơi. Nền tảng đối mặt thế nào với điều đó?
- Tôi thích câu chuyện của Zalo. Lúc ra mắt, ứng dụng chưa thể so với những WeChat hay Viber về công nghệ, nhưng cuối cùng họ vẫn chinh phục được người dùng Việt. Đó là bài học chúng tôi nhìn ra và theo đuổi: muốn bình dân hóa AI, người làm phải là người Việt, hiểu người Việt.
Chúng tôi cũng đang đi theo một hướng rất khác các "ông lớn" và tin rằng có ba yếu tố có thể đóng góp về lâu dài.
Về khả năng tiếp cận, người dùng những công cụ AI phổ biến hiện nay thường biết tiếng Anh, rành công nghệ, quen câu lệnh (prompt). Nhưng không ít người Việt vẫn viết sai chính tả, dùng tiếng lóng, hoặc không thể diễn tả hết suy nghĩ. Nếu không hiểu đúng, AI sẽ trả lời sai. Chúng tôi thiết kế sản phẩm để hiểu được cả những câu hỏi "ngơ ngác" nhất.
Xét về yếu tố xã hội, người Việt có xu hướng tham khảo ý kiến cộng đồng trước khi ra quyết định. Vì vậy, ngoài việc tạo ra câu trả lời bằng AI, dự án ngay từ đầu được thiết kế như một mạng xã hội, nơi người dùng có thể chia sẻ câu hỏi và nhận thêm phản hồi từ cộng đồng có cùng mối quan tâm. Đó là tầng tri thức do người thật tạo ra, và đến nay, tôi chưa thấy nền tảng nào khác làm theo cách này.
Cuối cùng là chi phí. Sản phẩm AI quốc tế thường được định giá theo "học phí cho người nước ngoài", khó tiếp cận với học sinh, sinh viên hay người dùng đại chúng ở Việt Nam. AI Hay hiện miễn phí và sẽ giữ mức phí rất thấp để đảm bảo nhiều người Việt có thể tiếp cận AI. Chúng tôi tin nếu càng nhiều người sử dụng, hệ thống càng hiểu người Việt hơn. Đó là bài toán "con gà và quả trứng", nhưng nếu đủ kiên trì, chúng tôi sẽ tạo ra được sự khác biệt bền vững.
Giao diện ứng dụng AI Hay trên điện thoại. Ảnh: Lưu Quý
- Vậy đâu là yếu tố cốt lõi giúp các dự án Việt nói chung tạo ra khác biệt?
- Yếu tố sống còn là phải làm chủ được công nghệ, đặc biệt năng lực xử lý ngôn ngữ tự nhiên. AWS lựa chọn tài trợ dựa trên điều này, bởi họ đánh giá cao các startup có tầm nhìn xa và khả năng phục vụ thị trường lớn.
Sau khi làm việc với AWS, chúng tôi nhận ra những gì mình đang phát triển không chỉ có giá trị ở Việt Nam, mà còn có thể mở rộng ra khu vực Đông Nam Á, nơi có nhiều ngôn ngữ thuộc nhóm "low-resource language", tức ngôn ngữ ít dữ liệu số hóa trên Internet.
Chẳng hạn, mô hình lớn như của Meta thường được huấn luyện chủ yếu trên tiếng Anh, rồi đến các ngôn ngữ phổ biến như tiếng Đức, tiếng Pháp. Trong khi đó, tiếng Việt, tiếng Thái, Bahasa hay Tagalog rất ít dữ liệu. Bản LLaMA 3.1 gần đây có chưa đến 1% dữ liệu là tiếng Việt, dù Việt Nam là một trong những nước có lượng người dùng Internet cao.
Chúng tôi xây dựng một tầng xử lý ngôn ngữ riêng để "hiểu" tiếng Việt và tin rằng nền tảng này có thể mở rộng ra các ngôn ngữ ít tài nguyên khác, giúp giải quyết bài toán tìm kiếm và hỏi đáp bằng AI cho hàng trăm triệu người trong khu vực, những người hiện chưa được phục vụ tốt bởi các mô hình toàn cầu.
- Thời gian gần đây AI Hay được nhắc đến nhiều trong lĩnh vực giáo dục. Nếu AI làm tốt ở lĩnh vực này, chúng có thể gây ra tác động gì cho giới trẻ?
- Nếu muốn phổ cập AI cho 100 triệu người Việt, giáo dục nên là nơi bắt đầu. AI trong giáo dục giống như máy tính bỏ túi trước đây. Lúc đầu, giáo viên phản đối vì sợ học sinh lười tư duy. Sau đó, cách dạy và bài toán cũng thay đổi. Vấn đề sẽ không còn là "cấm hay không", mà là "làm sao để ứng dụng đúng cách". AI cũng sẽ như vậy, là công cụ học tập chi phí thấp, tiếp cận được tất cả, và sẽ tồn tại lâu dài.
Tôi nhớ đến một phản hồi trên kho ứng dụng, đó là một bạn từng rất tự ti vì cha mẹ và thầy cô cho rằng bạn học không giỏi. Nhưng từ khi dùng AI, bạn ấy nói cảm thấy như có "một người bạn học cùng mình". Điều đó khiến chúng tôi hiểu rõ hơn đây không chỉ là công cụ, mà có thể là bạn đồng hành.
- Việc gọi vốn cho một startup AI "thuần Việt" thường gặp thách thức gì. Anh đã học được điều gì từ quá trình này?
- Khó là chuyện chắc chắn. Cứ tưởng tượng khi bạn đang đứng trước mọi người và nói: "Tôi đang làm một thứ giống ChatGPT nhưng cho người Việt." Phản ứng thường thấy là: "Sao bạn có thể cạnh tranh với OpenAI hay Google?"
Điều quan trọng nhất trong hành trình gọi vốn của chúng tôi là tìm những người hiểu được tầm nhìn dài hạn, dù là nhà đầu tư hay các nhân sự trong công ty. Họ phải tin đây không phải là một phiên bản địa phương của sản phẩm nào đó, mà là một hướng đi hoàn toàn khác, phục vụ một nhóm người rất lớn, chính là người Việt.
Tất nhiên, mọi chuyện không dễ. Đây vẫn là bài toán "con gà quả trứng": phải có người dùng, mình mới hiểu nhu cầu để cải tiến sản phẩm. Nhưng nếu không có nhà đầu tư tin vào tầm nhìn đó, sẽ không bao giờ có được những người dùng đầu tiên.
Vậy nên startup phải rất kiên trì. Nếu muốn dễ dàng, có lẽ chúng tôi vẫn làm kỹ sư hoặc làm nghiên cứu tại một công ty lớn nào đó. Nhưng tôi tin người Việt hoàn toàn có thể tạo ra một sản phẩm AI cho chính mình, miễn là đi đúng hướng và không bỏ cuộc.
- Anh đánh giá thế nào về môi trường phát triển AI tại Việt Nam?
- Tôi nghĩ Việt Nam đang có một nền tảng chính sách tích cực. Các định hướng như Chiến lược quốc gia về AI đến năm 2030 hay Nghị quyết 57 là tín hiệu tốt, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đến phát triển công nghệ. Tuy nhiên, một rào cản lớn hiện nay là thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Nếu tháo gỡ được điểm nghẽn này, tôi tin sẽ có nhiều startup AI mạnh dạn bước ra quốc tế hơn.
Về nhân lực, Việt Nam có nhiều lợi thế. Kỹ sư Việt rất giỏi, thậm chí thuộc hàng mạnh nhất khu vực, nhưng vấn đề là chưa đủ "dày", chưa có đủ số lượng để bắt kịp tốc độ phát triển của thị trường AI toàn cầu.
Do đó, tôi mong muốn AI sẽ được phổ cập từ sớm trong giáo dục. Khi người trẻ hiểu AI là gì, họ sẽ biết cách dùng nó để học, để viết code, và dần trở thành kỹ sư AI tương lai. Việt Nam cũng cần xây dựng một văn hóa làm phần mềm, làm kỹ thuật, tương tự cách Hàn Quốc hay Nhật Bản đã làm. Việt Nam "bắt trend" rất nhanh, nếu thêm sự hỗ trợ từ chính sách và cộng đồng, sẽ có thể đi rất xa. Điều quan trọng là phải học đến tầng công nghệ lõi, chứ không chỉ dừng ở việc ứng dụng.
Lưu Quý
