Điểm mới trong cơ chế phân bổ ngân sách khoa học công nghệ

Nghị định số 265, ban hành tháng 10, là văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, về tài chính và đầu tư.

Trong đó, Nghị định hướng dẫn 7 nhóm nội dung liên quan đến tài chính và đầu tư cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, bao trùm từ chiến lược, kế hoạch, lập dự toán, phân bổ ngân sách đến cơ chế hoạt động của các quỹ phát triển, đổi mới khoa học công nghệ ở cấp quốc gia, bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp.

Theo Vụ Kế hoạch Tài chính - Bộ Khoa học và Công nghệ, trước đây cơ chế quản lý và phân bổ ngân sách cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chú trọng việc tuân thủ quy trình đánh giá đầu vào. Còn nay, trọng tâm được chuyển sang đánh giá hiệu quả đầu ra và trách nhiệm giải trình của đơn vị sử dụng ngân sách.

"Đây là mục tiêu đổi mới của Nghị định", đại diện Vụ cho biết.

Phòng sạch tại Trung tâm Nano và Năng lượng, trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội, nơi đào tạo và nghiên cứu về bán dẫn. Ảnh: Giang Huy

Tinh thần của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thể hiện rõ trong Nghị định 265, khi toàn bộ chính sách tài chính, đầu tư được quy định đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật về ngân sách nhà nước, đầu tư công và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Một điểm mới khác của Nghị định 265 là cơ chế bổ sung, điều chỉnh kinh phí cho tổ chức khoa học và công nghệ công lập, căn cứ đánh giá kết quả hoạt động. Điều này nhằm nâng cao hiệu quả, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của tổ chức, khuyến khích huy động nguồn lực xã hội hóa và hợp tác công tư.

Vụ Kế hoạch Tài chính cho biết, tổ chức khoa học và công nghệ công lập được cấp bổ sung kinh phí, với biên độ tăng giảm 10% tùy kết quả hoạt động. Kết quả đánh giá hoạt động của tổ chức được Bộ cập nhật hàng năm và công khai trên Hệ thống thông tin quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Không gian Viện nghiên cứu cao cấp về Toán (VIASM). Ảnh: Giang Huy

Điểm mới tiếp theo là cơ chế mở rộng và đa dạng hóa nguồn lực đầu tư cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nếu trước đây, phần lớn hoạt động này phụ thuộc ngân sách nhà nước, còn nay Nghị định "tạo hành lang pháp lý rõ ràng" để thu hút nguồn lực từ doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị sự nghiệp.

Cụ thể, tổ chức, doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp được khuyến khích thành lập quỹ phát triển khoa học và công nghệ. Các khoản chi của doanh nghiệp cho hoạt động này sẽ được khấu trừ hợp lý khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.

Quan trọng hơn, theo Vụ Kế hoạch Tài chính, Nhà nước không chỉ là "nhà tài trợ" mà trở thành "nhà kiến tạo thị trường tri thức", nơi mỗi đồng vốn công được dùng để kích hoạt và dẫn dắt nhiều đồng vốn tư nhân. Cơ chế này mở ra hướng tiếp cận hoàn toàn mới: huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội, từ khu vực công, tư, viện nghiên cứu đến các startup công nghệ, để khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực then chốt của tăng trưởng bền vững.

Tại buổi làm việc với các đơn vị chuyên môn hồi tháng 4, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cũng đề cập định hướng điều chỉnh dòng vốn ngân sách Nhà nước dành cho lĩnh vực này, với 70-80% hướng đến doanh nghiệp, thay vì viện, trưởng. Khoản chi cho doanh nghiệp cơ bản dưới hình thức tài trợ, nhưng "Nhà nước chi 25%, doanh nghiệp chi 75% số tiền còn lại", ông nói.

Theo Bộ trưởng, Bộ cũng sẽ thay đổi cơ cấu chi cho các nhiệm vụ khoa học công nghệ, trong đó 85% dành cho phát triển công nghệ. Chi cho nghiên cứu cơ bản chiếm tỷ lệ 15%, nhưng vẫn tăng về giá trị tuyệt đối.

Trọng Đạt