Ngày 23/10, fanpage Phòng chống ma túy của Công an TP HCM cho biết qua rà soát, nhiều ca khúc nhạc trẻ hiện nay sử dụng ngôn từ ẩn dụ, tiếng lóng hoặc hình ảnh gợi liên tưởng đến việc sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện.
"Dù có thể xuất phát từ dụng ý nghệ thuật hoặc phong cách biểu đạt riêng của tác giả, song việc đưa những yếu tố này vào ca từ dễ tạo ra sự hiểu sai, thậm chí vô tình cổ xúy cho hành vi lệch chuẩn, nhất là đối với giới trẻ", nội dung khuyến cáo của cơ quan chức năng cho biết.
Ngay lập tức, nhiều khán giả đưa ra phân tích hàng loạt nhạc phẩm của các rapper. Bài Trình có đoạn: "Hay anh phải ngưng làm nhạc tình, chuyển qua làm nhạc mai thúy" (mai thúy là từ lóng chỉ "ma túy"). Miền mộng mị của GDucky có câu: "Châm cho anh một điếu sà cân, để anh quên đi nỗi nhớ em" (sà cân là nói lái của từ cần sa). Trong bài Kẹo, Andree viết: "Order cho anh điếu shisa, chút cỏ vào đấy". Nhiều khán giả cho rằng nên tẩy chay, thậm chí cấm các ca khúc trên.
Hiếu Thứ Hai tên thật là Trần Minh Hiếu, 26 tuổi, sinh tại TP HCM. Anh nổi tiếng qua chương trình như King of Rap 2020, được đề cử Ca sĩ đột phá ở Làn Sóng Xanh 2022. Năm 2024, anh tham gia Anh trai say hi và giành quán quân. Rapper có 1,6 triệu người nghe hàng tháng trên Spotify, từng tạo nên các bản hit như "Không thể say", "No Love No Life", "Exit Sign". Ảnh: Vie]
Việc viết về ma túy, những cuộc ăn chơi thác loạn trong rap vốn xuất phát từ văn hóa hip hop Mỹ những năm 1980. Khi ấy, các rapper dùng âm nhạc để phản ánh cuộc sống băng đảng, tội phạm và đường phố trong các khu nghèo, nơi họ được chứng kiến những hiện tượng như ma túy, bạo lực. Sau này, các rapper ngày một bình thường hóa những câu chuyện trên.
Trong nước, Binz, Andree là hai rapper thường đưa vào sáng tác việc sử dụng chất cấm. Tuy nhiên, khán giả cho rằng văn hóa Việt khác văn hóa Mỹ.
Trước luồng ý kiến, sáng 24/10, công ty đại diện của Hiếu Thứ Hai ra thông báo lý giải ý nghĩa bài hát. Họ cho biết câu gây tranh cãi được viết với hàm ý châm biếm quan điểm nhạc rap phải gai góc, thô tục: "Hiếu Thứ Hai không có chủ đích kêu gọi thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, cổ xúy cho tệ nạn xã hội". Theo công ty đại điện, rapper muốn truyền thông điệp về sự nỗ lực, cố gắng, tinh thần hướng về gia đình và cộng đồng qua ca khúc. Trong một bài phỏng vấn năm 2024, Hiếu Thứ Hai từng cho biết nhạc phẩm nói về hành trình của anh với âm nhạc.
Các ca sĩ cùng được nhắc tên với Hiếu Thứ Hai như Andree, GDucky chưa phản hồi về sự việc.
Ngoài yếu tố liên quan chất cấm, nhiều ca sĩ gần đây bị dư luận phản đối vì ra sản phẩm có ca từ thô tục, phản cảm. Gần nhất, Jack vấp chỉ trích vì biểu diễn một bài hát mới, chưa được cấp phép trong chương trình âm nhạc tối 16/10 ở Hà Nội. Nhạc phẩm có những câu như: "Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám. Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm", "Chuyện thường cơm bữa, có nữa, có nữa, có sao. Fan thường kêu anh vì họ Lào". Trong đó, có một câu được nhiều khán giả cho là nói lái của câu tục tĩu.
Đại diện ca sĩ Jack cho biết bài hát mang thông điệp động viên mọi người tự tin vào giá trị bản thân, phủ nhận anh chơi chữ để nói tục. Nhiều người nhận định kể cả trong trường hợp không mang nghĩa bậy, câu hát của Jack nhảm nhí.
Bài Trình của Hiếu Thứ Hai cũng chứa ca từ vô nghĩa như "Ối dồi ôi ối dồi ôi. Trình là gì mà là trình ai chấm". Ra mắt cuối năm 2024, Trình từng có thời gian đứng đầu top trending âm nhạc trên YouTube, cụm từ trên trở thành câu cửa miệng của một bộ phận giới trẻ trên mạng xã hội. Một số đoạn, rapper sử dụng câu chữ với sắc thái gay gắt: "Nhìn vào sự nghiệp anh thèm chảy nước miếng giống mấy thằng biến thái nó đang rình ai tắm", "Bốn năm trước đâu ai tin anh sẽ tìm được chỗ đứng. Bốn năm sau anh lại làm nó khó chịu với cái chỗ mà anh đang ngồi". Khán giả Vi An viết: "Ca khúc nhiều ngôn từ tự cao tự đại, thô thiển".
Fan của ca sĩ lại cho rằng Trình thuộc thể loại "rap diss", nên việc có ca từ dữ dội là bình thường. Diss là cách gọi tắt của "diss track" trong nhạc rap, tức là một bài rap dùng để công kích, châm biếm người khác, thường là đối thủ.
Từ "diss" bắt nguồn từ tiếng Anh "disrespect" (thiếu tôn trọng). Tại Mỹ, nhiều nghệ sĩ nổi tiếng từng có các trận rap diss như Tupac và Biggie, Eminem và Machine Gun Kelly, hay gần đây là Drake và Kendrick Lamar. Hồi đầu năm, Kendrick Lamar giành giải Grammy cho bản hit Not Like Us, xoay quanh mâu thuẫn của anh và rapper Drake vào năm 2024.
Rapper Dế Choắt - quán quân Rap Việt mùa một - cũng ra nhiều sản phẩm công kích đồng nghiệp. Năm ngoái, rapper tlinh phải gỡ bỏ bài Fever sau khi nhiều khán giả chỉ trích nội dung ca khúc liên quan chuyện tình dục.
Không chỉ với rap, vài năm trở lại đây, nhiều tác phẩm pop, ballad của các tên tuổi hoạt động lâu năm cũng vướng tranh cãi. Văn Mai Hương có bài Martini (Hứa Kim Tuyền sáng tác) nói về chuyện một cặp tình nhân thân mật, ở bên nhau từ đêm đến sáng. Bích Phương có bài Đố anh đoán được (Tiên Cookie, Phạm Thanh Hà, Phúc Du sáng tác), lời ẩn ý về chuyện ân ái. Hay bài Sashimi (Hứa Kim Tuyền viết, Chi Pu thể hiện) có từ tiếng Nhật "kimochi", vốn chỉ sự thỏa mãn khi quan hệ. Đa số các sản phẩm có lượt xem cao, thu hút khán giả trẻ.
Một số nghệ sĩ từng bị phạt hoặc cảnh cáo vì ca từ phản cảm. Năm 2024, B-Ray bị cơ quan chắc năng nhắc nhở với bản rap trù ẻo phụ nữ - Để ai cần. Nhóm Rap Nhà Làm bị phạt 35 triệu đồng vì sản phẩm xúc phạm tôn giáo. Hay rapper Chị Cả từng bị phạt 45 triệu đồng vì viết bản rap Censored, nói về quan hệ bố chồng - con dâu.
Hà Thu
