Địa đạo Củ Chi là công trình quân sự đặc biệt với chiều dài hơn 250km, tỏa rộng và chằng chịt trong lòng đất như mạng nhện. Đây là một trong những kỳ tích vĩ đại và độc đáo bậc nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX. Nơi đây đã đi vào lịch sử như " vùng đất thép ", biểu tượng bất diệt của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
30 năm 'xây' làng ngầm Củ Chi
Trong bối cảnh kháng chiến chống thực dân Pháp, quân và dân hai xã Tân Phú Trung và Phước Vĩnh An (Củ Chi) đã bắt tay vào việc đào những hầm bí mật đầu tiên. Ban đầu, hầm chỉ có chức năng giấu tài liệu, vũ khí, che chở cán bộ hoạt động trong vùng địch hậu. Nhưng từ những hố nhỏ, con đường hẹp ấy ý tưởng về một hệ thống địa đạo liên hoàn dần hình thành.
Việc đào hầm nhanh chóng lan rộng ra nhiều xã khác. Từng đường nhánh nhỏ dần nối liền vào "trục xương sống", tạo nên mạng lưới ngầm liên hoàn, phức tạp và kiên cố.
Từ đó, địa đạo không chỉ là nơi ẩn nấp, mà trở thành căn cứ địa kháng chiến ngay sát Sài Gòn – trung tâm đầu não của địch.
Công cuộc đào địa đạo kéo dài suốt 30 năm, gắn với biết bao công sức, trí tuệ và cả máu xương của quân dân Củ Chi. Không phân biệt già, trẻ, trai, gái, mỗi người đều là một "kỹ sư hầm ngầm" bằng chính đôi tay và sức lực của mình.
Vũ khí của họ chỉ là cuốc, xẻng, thúng tre hay những chiếc ki nhỏ để xúc đất. Hàng vạn mét khối đất cát được đưa lên, vận chuyển khéo léo ra khỏi hầm mà không để kẻ thù phát hiện.
Có những sáng kiến đặc biệt như cán bộ chiến sĩ phân công đôi nam nữ yêu nhau đào hầm từ hai hướng để đường ngầm mau chóng gặp nhau, vừa tạo động lực, vừa giữ tinh thần hăng hái.
Trong thời kỳ ác liệt, hầu như nhà nào ở Củ Chi cũng có hầm nối liền vào địa đạo, tạo thành thế trận liên hoàn. Cứ thế, cả một vùng đất trở thành "làng ngầm", nơi mà mỗi mái nhà là một pháo đài, mỗi người dân là một chiến sĩ.
Cấu trúc địa đạo Củ Chi là minh chứng điển hình cho sự sáng tạo quân sự của người Việt Nam. Đường hầm có nhiều tầng, nhiều lớp, được bố trí hợp lý để chống chịu sức công phá của đạn pháo, xe tăng , thậm chí cả bom cỡ nhỏ. Ở những điểm quan trọng còn có nút chặn để ngăn chặn địch tràn vào hoặc hóa chất độc do kẻ thù phun xuống.
Dọc đường hầm là vô số lỗ thông hơi, cửa bí mật được ngụy trang khéo léo. Nhiều cửa ngõ được bố trí thành ổ chiến đấu, ụ súng bắn tỉa; những khu vực hiểm yếu có hầm chông, hố đinh, bẫy mìn để bảo vệ.
Cuộc họp Chi ủy tại Nhà Bí thư ở khu di tích Địa đạo Củ Chi.
Không chỉ phục vụ chiến đấu, địa đạo còn là một "xã hội thu nhỏ dưới lòng đất". Ở đây có hầm nghỉ ngơi, kho dự trữ lương thực – vũ khí, bếp Hoàng Cầm, giếng nước, nơi hội họp, làm việc của lãnh đạo, hầm nuôi dưỡng thương binh, thậm chí cả phòng giải phẫu và sân khấu biểu diễn văn nghệ. Trong điều kiện gian khổ, nhân dân vẫn cố gắng duy trì một cuộc sống bình thường, bất chấp trên mặt đất mưa bom bão đạn dội xuống ngày đêm.
Dựa vào hệ thống địa đạo kiên cố ấy, quân và dân Củ Chi đã nhiều lần đánh bại các chiến dịch càn quét, đập tan mưu đồ "bình định" của kẻ thù, họ đã lập nên những chiến công thần kỳ, góp phần quan trọng vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc.
Từ "vùng đất thép" đến di tích lịch sử đặc biệt
Nằm cách trung tâm TPHCM khoảng 70km về hướng Tây Bắc, Địa đạo Củ Chi là công trình quân sự độc đáo, biểu tượng cho trí tuệ và ý chí kiên cường của quân dân Nam Bộ nói chung và Củ Chi nói riêng trong hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Khu di tích Địa đạo Củ Chi được bảo tồn và khôi phục gần như nguyên trạng tại Bến Dược. Từ một căn cứ kháng chiến, nơi đây đã trở thành điểm đến đặc biệt, thu hút hàng triệu lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm ngưỡng. Địa đạo cũng là một trong ba di tích lịch sử đầu tiên được xếp hạng tại TPHCM và đến năm 2015 được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.
Không chỉ dừng lại ở giá trị lịch sử, khi đến với Khu di tích, du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm các "chương trình" đặc biệt như: Khám phá hệ thống hầm ngầm: Trực tiếp chui qua những đoạn hầm hẹp, tối, để cảm nhận cuộc sống và chiến đấu gian khổ của quân dân Củ Chi năm xưa; tham quan khu căn cứ phục dựng: Căn cứ Khu ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu Sài Gòn – Gia Định cùng các công trình dưới hầm được khôi phục nguyên trạng.
Chiêm ngưỡng hiện vật chiến tranh: Xác trực thăng, xe tăng, mìn, bẫy chông và nhiều vũ khí thô sơ – những minh chứng sống động cho một thời khói lửa; xem phim tư liệu và phim 3D: Tái hiện các trận càn, cảnh sinh hoạt trong lòng đất, giúp du khách hiểu sâu hơn về cuộc kháng chiến.
Trải nghiệm bắn súng thể thao: Thử thách bản thân tại trường bắn với các loại súng thật, một hoạt động vừa lạ vừa hấp dẫn. Thưởng thức ẩm thực kháng chiến: Nếm khoai mì chấm muối mè – món ăn dân dã nấu từ bếp Hoàng Cầm gợi nhớ hương vị thời chiến.
Khám phá tiểu cảnh văn hóa: Mô phỏng chùa Một Cột (Hà Nội), Hoàng thành Huế… ngay trong khuôn viên, tái hiện bản sắc văn hóa ba miền. Tham quan Đền tưởng niệm Bến Dược: Công trình tâm linh thiêng liêng với tháp 9 tầng cao 39m, khắc tên 44.357 liệt sĩ trên 632 phiến đá hoa cương, thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn" của dân tộc.
Du khách nước ngoài thích thú với trải nghiệm chui hầm.
Địa đạo Củ Chi không chỉ là minh chứng lịch sử về một thời chiến tranh ác liệt mà còn là biểu tượng rực rỡ của trí tuệ và lòng quả cảm Việt Nam. Hơn 250 km hầm ngầm chằng chịt trong lòng đất đã làm nên một "làng ngầm" huyền thoại góp phần vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc.
Ngày nay, Địa đạo Củ Chi trở thành Khu di tích Quốc gia đặc biệt, không chỉ là điểm du lịch nổi tiếng mà còn là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, nhắc nhớ về quá khứ hào hùng và khẳng định sức sống bất diệt của "vùng đất thép".
Cảnh người dân lao động được tái hiện.
Bảng thông báo.
Bếp Hoàng Cầm được sử dụng trong thời chiến.
Giếng nước trong hầm.
Cảnh các chiến sĩ vận chuyển thương binh.
Quang cảnh sản xuất.
