Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CK2 Lâm Nguyễn Thùy An, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3.
Gan nhiễm mỡ là gì?
Gan nhiễm mỡ, còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), là tình trạng tích tụ mỡ trong gan không liên quan đến việc tiêu thụ rượu bia. Thông thường, bệnh này gắn liền với béo phì, tiểu đường type 2 và hội chứng chuyển hóa.
Tỷ lệ người gầy mắc gan nhiễm mỡ
Béo phì là yếu tố nguy cơ chính, nhưng người có vóc dáng gầy hoặc chỉ số khối cơ thể (BMI) bình thường vẫn có thể mắc gan nhiễm mỡ. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Gastroenterology năm 2019 cho thấy trong số bệnh nhân gan nhiễm mỡ có 50-70% người béo phì, còn lại là nhóm người gầy.
Tại Việt Nam, gần 30 triệu người bị gan nhiễm mỡ, trong đó 30-35% có nguy cơ tiến triển thành xơ gan. Hiện chưa có thống kê cụ thể về tỷ lệ người gầy mắc bệnh, nhưng thực tế lâm sàng cho thấy đây là tình trạng không hiếm gặp.
Nguyên nhân
Mỡ nội tạng và cơ chế chuyển hóa bất thường
Mỡ nội tạng là loại mỡ tích tụ xung quanh gan, lòng mạch và ruột. Không giống như mỡ dưới da, mỡ nội tạng dễ gây ra các bệnh chuyển hóa, kể cả ở người có vóc dáng gầy.
Bình thường, gan chuyển hóa đường thành năng lượng. Nếu cơ thể thiếu đường (do ăn uống không đầy đủ hoặc giảm cân quá mức), gan buộc phải sử dụng mỡ thay thế. Lượng mỡ dồn về gan lâu ngày sẽ gây tích tụ và hình thành bệnh.
Di truyền và rối loạn chuyển hóa
Một số người có gene di truyền khiến họ dễ bị rối loạn chuyển hóa mỡ, làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ. Đường huyết cao làm gan dễ bị tích mỡ, ngay cả ở những người không thừa cân.
Chế độ ăn uống thiếu cân đối
Tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa, đường, thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng tích tụ mỡ trong gan, dù không gây tăng cân đáng kể.
Ăn chay không khoa học hoặc kiêng khem quá mức cũng khiến cơ thể thiếu dưỡng chất cần thiết, gây mất cân bằng trong chuyển hóa mỡ.
Thiếu vận động
Người gầy ít vận động cũng có nguy cơ bị rối loạn chuyển hóa chất béo, dẫn đến gan nhiễm mỡ.
Tác dụng phụ của thuốc và các yếu tố khác
Một số loại thuốc như corticosteroid, tamoxifen, dẫn xuất amiodarone có thể làm tăng tích tụ mỡ trong gan.
Hút thuốc lá, uống nhiều bia rượu dù không béo vẫn có thể khiến gan bị tổn thương và tích tụ mỡ.
Mô phỏng gan khỏe mạnh (trái) và gan nhiễm mỡ (phải). Ảnh: Healthline
Triệu chứng
Gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Một số trường hợp có thể gặp như: mệt mỏi kéo dài, cảm giác nặng nề, khó chịu ở vùng bụng trên bên phải.
Nguy cơ biến chứng
Nếu không kiểm soát, gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), gây xơ gan, suy gan, thậm chí ung thư gan.
Phòng ngừa
Để bảo vệ gan, cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh; tăng cường vận động; kiểm soát bệnh lý nền; không hút thuốc lá, hạn chế bia rượu; cẩn trọng khi sử dụng thuốc có thể gây hại cho gan, luôn tham khảo ý kiến bác sĩ và kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Mỹ Ý
