Những năm gần đây, đồ uống chức năng, đặc biệt là nước tăng lực, đã trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều người Việt, nhất là giới trẻ, sinh viên và nhân viên văn phòng. Với lời quảng cáo hấp dẫn như "đánh thức năng lượng", "tăng sức bền" hay "giúp tập trung tối đa", chúng nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường. Nhưng ẩn sau đó là những rủi ro sức khỏe không thể xem nhẹ.
Caffeine và Taurine - con dao hai lưỡi
2 thành phần chính của hầu hết các loại nước tăng lực là caffeine và taurine. Caffeine kích thích hệ thần kinh trung ương, làm tăng nhịp tim, cải thiện sự tỉnh táo, chống buồn ngủ và hỗ trợ lưu thông máu. Taurine, một loại axit amin, được cho là giúp loại bỏ gốc tự do, điều hòa canxi nội bào và giảm mệt mỏi thể chất.
ThS.BS Trần Bích Hạnh (Đại học Y Dược TP.HCM) cho biết: "Nếu sử dụng đúng cách và liều lượng hợp lý, đồ uống chức năng như nước tăng lực có thể giúp cải thiện sự tỉnh táo tức thời, đặc biệt trong những giai đoạn làm việc căng thẳng hay thiếu ngủ. Tuy nhiên, nếu lạm dụng, chúng có thể gây hại lâu dài cho tim mạch, hệ thần kinh và cân nặng".
Lợi ích ngắn hạn - tác hại dài hạn
Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy nước tăng lực giúp tăng sức bền, giảm tích tụ axit lactic sau vận động. Tuy nhiên, ở người, việc tiêu thụ thường xuyên và quá liều lại mang đến nhiều hệ lụy:
- Quá liều caffeine gây rối loạn giấc ngủ và tâm trạng
Ở người trưởng thành, mức caffeine an toàn tối đa là khoảng 400mg/ngày. Vượt quá ngưỡng này, cơ thể dễ rơi vào trạng thái lo âu, hồi hộp, mất ngủ, thậm chí phụ thuộc. Thanh thiếu niên, với khả năng chuyển hóa caffeine kém hơn, càng dễ gặp tình trạng kích thích thần kinh.
Nghiên cứu của Đại học Alberta (Canada) chỉ ra: Uống nước tăng lực mỗi ngày liên quan tới tỷ lệ lo âu và trầm cảm cao hơn ở thanh thiếu niên.
- Đường ẩn - kẻ thù của cân nặng và mạch máu
Ngoài caffeine, nhiều loại đồ uống chức năng chứa lượng đường "khủng" để tăng hương vị. Một số sản phẩm lên tới 37,62g đường/lon, vượt xa khuyến nghị tối đa 25 g/ngày theo Hướng dẫn Dinh dưỡng cho người Trung Quốc.
Tiêu thụ đường vượt mức không chỉ gây sâu răng mà còn làm tăng cân, béo phì, kháng insulin và nguy cơ tiểu đường type 2.
- Tác động xấu tới hệ tim mạch
Nghiên cứu y khoa cho thấy, uống nước tăng lực thường xuyên có thể gây rối loạn chức năng nội mô mạch máu - yếu tố làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim.
Một số nhóm nên tránh hoặc hạn chế tối đa
Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú: Caffeine có thể ảnh hưởng tới sự phát triển của thai nhi và trẻ sơ sinh.
Trẻ em, thanh thiếu niên: Hệ thần kinh và chức năng gan, thận chưa hoàn thiện.
Người mắc bệnh tiêu hóa: Caffeine kích thích tiết axit, dễ gây viêm loét dạ dày.
Người đang dùng thuốc đặc trị: Có thể tương tác với thuốc tim mạch, huyết áp, thần kinh.
Người uống rượu: Kết hợp rượu và nước tăng lực có thể che lấp cảm giác say, dẫn tới uống quá mức, nguy hiểm cho gan và hệ thần kinh.
Đồ uống chức năng có thể mang lại một số lợi ích ngắn hạn như giảm mệt mỏi, tăng tỉnh táo, đặc biệt trong những tình huống làm việc quá sức hay thức khuya. Tuy nhiên, chúng không phải là giải pháp bền vững cho việc nâng cao sức khỏe thể chất hay tinh thần. Vì vậy, hãy sử dụng đồ uống chức năng một cách thông minh, với liều lượng hợp lý và phù hợp với thể trạng, thay vì dùng như một "giải pháp nhanh" để đối phó với mệt mỏi hay căng thẳng.
(Ảnh minh họa: Internet)
