Thông tin được nêu trong Hướng dẫn Phát hiện sớm - Can thiệp sớm khuyết tật trẻ em, được Bộ Y tế công bố hôm 31/1.
Hiện Việt Nam có khoảng 1,2 triệu trẻ khuyết tật trong độ tuổi 0-17, tỷ lệ 3,1%. Loại khuyết tật phổ biến nhất ở trẻ là vận động và ngôn ngữ. Trong đó, nguyên nhân chính của tình trạng khuyết tật ở trẻ là khuyết tật bẩm sinh (chiếm khoảng 55-65%), còn lại là bệnh tật.
Về nguyên nhân gây khuyết tật ở trẻ, Bộ Y tế chia thành ba nhóm, gồm trước, trong và sau sinh.
Trong đó, nhóm nguyên nhân trước sinh gồm tuổi của mẹ trên 35 và bố trên 45. Các chuyên gia nhận định mang thai sau 35 tuổi có thể làm tăng nguy cơ sinh mổ, tiểu đường thai kỳ, cao huyết áp, tiền sản giật, chuyển dạ và sinh non. Đặc biệt, nguy cơ con bị dị tật bẩm sinh, chậm phát triển về thần kinh vận động cũng tăng theo tuổi của mẹ. Lý do mẹ càng lớn tuổi, khả năng các nhiễm sắc thể ở trứng dính vào nhau càng cao, dẫn đến những bệnh liên quan rối loạn nhiễm sắc thể như hội chứng Down, Edwards... Nghiên cứu cho thấy người mẹ 25 tuổi, tỷ lệ sinh con mắc bệnh Down chỉ 1/1.250 ca; 1/952 ở mẹ tuổi 30; 1/378 ở mẹ tuổi 35; 1/30 ở mẹ trên 45.
Ngoài ra, trẻ bị khuyết tật có thể còn từ người mẹ mang thai mắc các bệnh như virus, bệnh giáp trạng, ngộ độc thai, tiểu đường, chấn thương; mẹ phơi nhiễm môi trường độc hại khi mang thai như các kim loại nặng, chất độc dùng trong nông nghiệp, thực phẩm; các loại thuốc, các chất khích thích như rượu, ma túy... hay bất thường nhiễm sắc thể, gene, chất liệu di truyền thai nhi.
Với nhóm trong sinh, một số nguyên nhân gồm can thiệp sản khoa (dùng kẹp hút lấy thai, mổ, kích thích đẻ...); trẻ đẻ non dưới 37 tuần, thiếu oxy não (ngạt); cân nặng khi sinh thấp dưới 2,5 kg; trẻ bị vàng da nhân não do bất đồng nhóm máu.
Còn sau sinh, trẻ bị chấn thương sọ não, chảy máu não, nhiễm trùng thần kinh, suy hô hấp, sốt cao co giật, phơi nhiễm các yếu tố môi trường độc hại như hóa chất, thuốc trừ sâu, kim loại nặng.
Trẻ chào đời tại Bệnh viện Từ Dũ, TP HCM. Ảnh: Lê Phương.
Theo Bộ Y tế, trẻ khuyết tật thường tự ti về tình trạng của mình, cũng như việc không được đối xử bình đẳng trong gia đình và ngoài xã hội. Do đó, phát hiện và can thiệp sớm có tác động tích cực tới trẻ và gia đình, tạo cơ hội cho các em hội nhập xã hội, có cuộc sống tốt đẹp hơn.
Trong thực tế, khi được phát hiện và can thiệp sớm, nhiều trẻ đã phục hồi tốt và trở thành trẻ bình thường, ví dụ trẻ bị bàn chân khoèo hoặc trật khớp háng bẩm sinh, trẻ tự kỷ nhẹ có chỉ số IQ bình thường. Một số trẻ khuyết tật khác cũng có thể phát triển các kỹ năng gần như trẻ bình thường, như trẻ chậm phát triển vận động, ngôn ngữ so với tuổi; bại não liệt nửa người hoặc hai chân mức độ nhẹ.
Trước đó, chương trình điều chỉnh mức sinh đượcThủ tướng phê duyệt khuyến khích nam và nữ kết hôn trước 30 tuổi, sớm sinh con; phụ nữ sinh con thứ hai trước 35 tuổi. Đây là lứa tuổi phù hợp để thực hiện việc sinh nở và nuôi dưỡng con cái thành công.
Lê Nga
