"Nối" là tên gọi cuộc triển lãm của họa sĩ Đặng Lưu San, đang diễn ra tại Nhà triển lãm Hội Mỹ thuật Việt Nam (16 Ngô Quyền, Hà Nội) và sẽ kéo dài tới ngày 22/9. Nhân dịp này, báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) giới thiệu bài viết về triển lãm từ góc nhìn của họa sĩ Đỗ Đức.
1. Là cử nhân trường Luật, tốt nghiệp ra trường, Đặng Lưu San làm công tác giảng dạy tại Học viện Hành chính quốc gia. Rồi bất ngờ chị quay sang viết truyện ngắn và tiểu thuyết, làm thơ. Nghỉ hưu, chị lại thêm nghề vẽ. Vẽ lại rất lạ và giàu phẩm chất chuyên nghiệp. Thì ra câu chuyện nghề chọn người, chứ không phải người chọn nghề, hình như là có thật!
Tôi có một người bạn vẽ thời trẻ. Anh luôn mê mẩn bàn về gam lam tím mà anh yêu nhất, bảo đó là gam màu của tình yêu, nó nhẹ nhàng, thơ mộng và bay bổng làm sao. Sau này trong các sáng tác, tranh của anh luôn thiên về gam màu đó. Anh là người của núi. Màu lam núi theo suốt mỗi khi cầm bút. Đó là tình yêu xứ sở đã thấm sâu vào tâm khảm anh.
Họa sĩ Đặng Lưu San bên tác phẩm tại triển lãm
Bất ngờ, hôm nay lại gặp Đặng Lưu San ở gam lam tím mê mẩn còn hơn bạn tôi xưa cả chục lần. Tôi thật sự ngạc nhiên về bước ngoặt bất ngờ của chị. Lần triển lãm trước cách đây 2 năm, tranh chị còn đỏ còn vàng, còn xanh màu thiên nhiên, vậy mà hôm nay những sắc ấy dần len lén biến đi đâu. Chỉ còn ngập trong bầu trời cảm xúc rực sắc tím trên mảng nền mông lung của trừu tượng.
Sự chuyển gam này không thể cắt nghĩa vì nó là tỉnh thức của cảm xúc dẫn dắt, thường nằm ngoài ý đồ của người vẽ, cuốn người ta đi. Vẽ trừu tượng có đặc điểm ấy: Khi ngồi bên giá vẽ trong trạng thái shaman (lên đồng) thì bị cuốn đi, đến lúc thấy đã rồi thì đột ngột bỏ bút, rời tay, bay trong cảm xúc thăng hoa.
Tên chị là Đặng Lưu San, nghĩa từa tựa là mong muốn sẽ mãi mãi lưu lại với núi với rừng. Phải chăng có sự liên quan gì trong đó?!
2. Cơn "lên đồng" của vẽ trừu tượng này là một cảm xúc sống. Nó là ấn tượng với khoảnh khắc cuộc sống, sắc tím đã hiện ra, người vẽ không cưỡng nổi và mải miết đi theo bầu trời đó. Một không gian tím được thăng hoa, cái màu mà tuổi trẻ coi đó là đại diện của tình yêu chung thủy thì với người vẽ này cũng là tình yêu vô bờ...
Cảm xúc tím này của San khác hẳn gam lam tím của người bạn tôi xưa. Bạn tôi khi ấy vẽ hiện thực. Gam lam tím chỉ là gam chủ thể cho bức tranh, đó chỉ là cảm giác thân thương, che chở. Còn tím của San lần này khác lắm. Lam tím của San là thể hiện mạnh mẽ, bạo liệt rắn rỏi, va đập và thách thức trên nhiều cung bậc.
Tác phẩm “Trên đèo” “ (Kích thước: 50x60, năm sáng tác: 2023) của Đặng Lưu San
Tôi có lần định hỏi Đặng Lưu San: Nàng nghĩ gì khi đắm mình vào sắc tím? Nhưng rồi lại tự cười mình về cái suy nghĩ trẻ con đó. Theo nghề lâu năm, tôi hiểu rằng, màu trong hội họa là thiên bẩm của từng người, nó chỉ ánh lên xuất hiện vào lúc cảm xúc chín nẫu. Về kỹ thuật, hình họa có kém thì luyện mãi cũng được, nhưng màu thì không thể. Màu là thứ trời phú cho, khi có khát khao thể hiện mình trong hội họa, nó sẽ lộ ra.
Khi xem cả loạt tranh sáng tác sau lần triển lãm thứ nhất, chị đã tự mình sang trang với sắc tím và trừu tượng khá thành công. Có những bức đẹp long lanh như giấc mơ, có bức như thảm lá rừng khi mùa Thu tới,hiu hiu hơi mát gió ngàn, có những bức như tấm phên đan bằng ánh sáng, lấp lánh với những nhát bay đầy tự tin.
Bây giờ ở San có một thứ tình yêu lẩn khuất sâu, sắc tím và những nhát bay khẳng định của một họa sĩ lâu năm đầy kinh nghiệm. Tím lam, tím hồng, tím đỏ, tím đen, từ nhẹ nhàng đến gay gắt và đầy ẩn dụ, gợi cho người xem đa chiều cảm xúc mà không bị nhàm chán lặp lại.
3. Đây là lần thứ 2, Đặng Lưu San ra "sới" bảo vệ thành quả nghệ thuật của mình. Lần thứ nhất cách đây 2 năm, triển lãm mang tên Mở với những tranh hoa lá, phong cảnh, phố xá đã khá thành công. Mở được công chúng yêu nghệ thuật hoan hỉ đón chào. Bằng chứng là chị đã bán gần nửa phòng tranh. Mở là sự bắt đầu đặt chân vào hội họa, một con đường mới mở toang trong đời, suôn sẻ và may mắn. "Mở" khó, nhưng đã thành công.
Trưng bày lần 2 này mang tên Nối, nghĩa là nối tiếp chặng đường đã "Mở"! Đây mới là cuộc trưng bày khó khăn nhất với bất cứ ai. Lần thứ 2 ra sới đối mặt với công chúng nghệ thuật đã từng biết mình, để bảo vệ đẳng cấp không bao giờ là chuyện dễ dàng. Lần này chị gần như dịch chuyển hẳn sang trừu tượng, dù vẫn chia ra 3 mảng: Tĩnh vật, Phong cảnh và Trừu tượng. Nói vậy thôi chứ tranh nào cũng có trừu tượng và cũng có hiện thực nằm cả trên mặt vải. Vì vẽ, xét cho cùng, đó là các màu đặt bên nhau tạo nên cảm xúc thị giác. Đều là những màu ta nhìn thấy được chứ có hình thực nào đâu.
Lần 2 này, tranh của San rất hay. Một gương mặt mới hoàn toàn! Chắc triển lãm sẽ thu hút được cảm tình của công chúng yêu nghệ thuật. Hy vọng mọi sự suôn sẻ và chị sẽ thu được thành công hơn lần trước!
