Phát triển hiệu quả các ngành công nghiệp văn hóa là một trọng tâm phát triển tầm quốc gia.
Do đó, việc đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này đáp ứng yêu cầu giai đoạn hội nhập và phát triển đòi hỏi những giải pháp căn cơ, đồng bộ.
Nguồn tài nguyên nhân văn
Việt Nam là quốc gia có nguồn lực sức mạnh mềm văn hóa đa dạng, đặc sắc. Đó là hệ thống các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, danh lam thắng cảnh trải dài trên khắp đất nước, tạo nhiều lợi thế, tiềm năng cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Do đó, bên cạnh xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách, không thể thiếu sự đầu tư cho các nguồn lực, đặc biệt là nguồn nhân lực. Bởi lẽ, đây là nguồn nhân lực không chỉ tạo ra các giá trị văn hóa mà còn có vai trò trong bảo tồn, phát triển và chuyển hóa, quảng bá các giá trị trong đời sống hiện đại. Thông qua các hoạt động sáng tạo, giáo dục, truyền thông, nghiên cứu, đội ngũ này góp phần định hình bản sắc, làm giàu đời sống tinh thần, thúc đẩy phát triển dựa trên tri thức và văn hóa.
Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, điện ảnh là lĩnh vực nên được lựa chọn để tập trung phát triển đến năm 2030. Ảnh: Thanh Tùng - TTXVN
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho rằng, để công nghiệp văn hóa không ngừng phát triển, có nhiều đóng góp tích cực vào sự lớn mạnh của nền kinh tế quốc gia, việc quan tâm, chú trọng nguồn lực phát triển nhân lực sáng tạo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, quyết định sự thành bại của các ngành công nghiệp văn hóa.
Nguồn nhân lực chính là tài nguyên nhân văn, đóng vai trò yếu tố tiên quyết, giữ vị trí trung tâm, then chốt, tạo sức mạnh của các ngành công nghiệp văn hóa. Bởi các ngành công nghiệp văn hóa đều là sản phẩm của kinh tế tri thức, xoay quanh các trụ cột sáng tạo của các cá nhân và sở hữu trí tuệ. Nguồn nhân lực lĩnh vực công nghiệp văn hóa rất đa dạng, gồm đội ngũ nhân lực quản lý, nhân lực sản xuất kinh doanh và nhân lực sáng tạo - Phó Giáo sư Nguyễn Thị Thu Phương phân tích.
Triển lãm, trưng bày trong lễ hội thiết kế sáng tạo là hoạt động luôn hấp dẫn khách tham quan. Ảnh: Thanh Tùng - TTXVN
Thạc sĩ Nguyễn Thị Ngọc Ánh, Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh, công nghiệp văn hóa hiện chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa và kinh tế của các nước trên thế giới. Nguyên liệu "đầu vào" của công nghiệp văn hóa là nguồn vốn, tài nguyên văn hóa do các thế hệ đi trước sáng tạo, kết tinh ở hệ thống di sản văn hóa, truyền thống, phong tục tập quán, làng nghề… Bên cạnh đó, công nghiệp văn hóa hướng đến khai thác ý tưởng sáng tạo, những phát minh, sáng chế có hàm lượng trí tuệ, chất xám cao, có ý nghĩa với cộng đồng xã hội. Vì vậy, nguồn nhân lực sáng tạo không chỉ là nguồn lực lao động đơn thuần mà còn đóng vai trò là "nguồn vốn", "tài nguyên nhân văn" quan trọng làm nên thương hiệu, chất lượng và sức mạnh của ngành công nghiệp văn hóa.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của đào tạo phát triển nhân lực, nhất là nhân lực trẻ, ông Lê Minh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho rằng, nhân lực lĩnh vực công nghiệp văn hóa có rất nhiều đặc thù, cần quá trình đào tạo dài lâu, kiên trì. Việc phát triển nguồn nhân lực cần được bắt đầu ngay khi các em còn nhỏ tuổi, vì thế hệ trẻ sẽ là lực lượng giúp hình thành đội ngũ nhân lực cho thế hệ kế tiếp.
Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thủ công mỹ nghệ là một lĩnh vực nên được lựa chọn để tập trung phát triển đến năm 2030. Ảnh: Thanh Tùng - TTXVN
Đồng bộ giải pháp
Trăn trở sự cần thiết của nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực các ngành công nghiệp văn hóa, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Xuân, Hiệu trưởng Trường Đại học Thủ Dầu Một nhấn mạnh, trong những năm gần đây, ngành công nghiệp văn hóa không chỉ được nhắc đến nhiều hơn mà đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của nước ta. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển vượt bậc của công nghệ số, các ngành văn hóa, thể thao và du lịch đang chứng kiến những biến đổi căn bản về mô hình hoạt động cũng như cách tiếp cận. Sự chuyển đổi số không chỉ mở ra nhiều cơ hội phát triển mới mà còn đặt ra những thách thức lớn trong việc định hướng và cải cách hệ thống đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực này.
Thiết kế sáng tạo, làm mới các không gian để tăng trải nghiệm cho du khách là một trong những nhiệm vụ của ngành Văn hóa giai sắp tới. Ảnh: Thanh Tùng - TTXVN
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam khẳng định: Giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực văn hóa và nghệ thuật có những đặc thù riêng. Việc đầu tư phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực lĩnh vực này cần đáp ứng yêu cầu của thời đại. Các cấp, ngành cần từng bước cân đối cơ cấu cán bộ phù hợp, có chính sách phát hiện, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh cán bộ lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, trọng dụng nhân tài. Các đơn vị chức năng đào tạo lực lượng lao động có kỹ năng và chuyên môn phù hợp để thích ứng trong bối cảnh mới, có ước mơ và động lực, năng lực sáng tạo, có khả năng thích ứng với môi trường chuyển đổi. Các cơ sở đào tạo cần lưu ý tăng cường đào tạo chuyên sâu trong những lĩnh vực như bảo tồn di sản, nghệ thuật, truyền thông văn hóa… nhằm tạo ra một thế hệ chuyên gia có năng lực đóng góp vào việc phát triển văn hóa quốc gia.
Không gian triển lãm 12 ngành công nghiệp văn hóa tại Triển lãm thành tựu đất nước. Ảnh: Phương Lan/ TTXVN
Từ thực tế đào tạo, Tiến sĩ Lê Thị Hồng Quyên, Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ: Bắt đầu từ năm 2018, chương trình đào tạo cử nhân ngành Văn hóa học theo định hướng ứng dụng của Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh được xây dựng dựa trên cơ sở mục tiêu, tầm nhìn, sứ mạng của nhà trường. Chương trình đào tạo gồm các chuyên ngành: Văn hóa Việt Nam; Truyền thông văn hóa và Công nghiệp văn hóa. Lần đầu tiên, chuyên ngành Công nghiệp văn hóa thuộc ngành Văn hóa học được đưa vào chương trình giảng dạy. Đây có thể xem là bước đi mang tính đột phá, góp phần đi tìm lời giải cho bài toán nguồn nhân lực công nghiệp văn hóa ở Việt Nam. "Qua hơn 7 năm đào tạo, các khóa sinh viên công nghiệp văn hóa đã tốt nghiệp được đánh giá bước đầu cho thấy việc đào tạo nhân lực trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa đã mang lại những hiệu ứng tích cực từ phía người học (sản phẩm đào tạo) và nhà tuyển dụng, bước đầu đáp yêu cầu của thị trường lao động công nghiệp sáng tạo,công nghiệp văn hóa trong điều kiện thực tiễn", Tiến sĩ Lê Thị Hồng Quyên nhấn mạnh.
Theo Tiến sĩ Lê Thị Hồng Quyên cần tiếp tục có các cơ chế đặc thù cho công tác đào tạo nhân lực công nghiệp văn hóa; có chính sách phù hợp nhằm đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng đội ngũ giảng viên; thay đổi tư duy, cơ chế, cách thức quản lý, đào tạo chuyên ngành công nghiệp văn hóa đòi hỏi cần một tư duy quản lý cởi mở, năng động, linh hoạt nhằm thích ứng với thị trường lao động trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0.
Gian trưng bày Điện ảnh Việt Nam là một trong những điểm đến thu hút đông đảo khách tham quan tại Triển lãm thành tựu đất nước. Ảnh: Phương Lan - TTXVN
Chương trình đào tạo cần được cải tiến theo hướng tăng cường ngoại khóa, thực tập, thực tế; tạo điều kiện cho chuyên gia, nghệ sĩ, doanh nhân tham gia giảng dạy, xây dựng chương trình; phát triển năng lực thực tiễn cho giảng viên và sinh viên; phát huy tính năng động, sáng tạo trong giảng dạy, học tập cũng như trong quan hệ hợp tác với doanh nghiệp, địa phương.
Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh thông tin: Thành phố với vai trò đầu tàu kinh tế, trung tâm văn hóa - giáo dục - khoa học - công nghệ của cả nước đã xác định văn hóa là sức mạnh nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những nội dung chiến lược để xây dựng Thành phố trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa. Sở triển khai Đề án "Nâng cao chất lượng, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, nhân tài lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật - thể dục, thể thao của Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2020-2030". Các đơn vị, địa phương quan tâm đào tạo diễn viên nhiều bộ môn nghệ thuật truyền thống như cải lương, hát bội, múa rối nước, múa dân gian… nhằm bảo tồn, duy trì giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc. Sở cũng phối hợp với Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài, các Đại sứ quán… để phối hợp, hỗ trợ phát hiện, thu hút người có tài năng lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển các ngành công nghiệp văn hóa ở Thành phố mang tên Bác.
