Bộ trưởng Đào Hồng Lan phát biểu tại Lễ Mít tinh - Ảnh: VGP/HM
Nhân Ngày Dân số thế giới (11/7), Bộ Y tế và Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức Lễ mít tinh hưởng ứng để cùng nhìn lại những tiến bộ toàn cầu trong quá trình thực hiện cam kết về sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản và các quyền, thảo luận những ưu tiên nhằm giải quyết những vấn đề đang còn tồn đọng trong bối cảnh nhân khẩu học thay đổi nhanh chóng trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
Tại Lễ mít tinh, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, trong 30 năm qua, Việt Nam đã nỗ lực giải quyết tình trạng bất bình đẳng và thu hẹp khoảng cách về thực trạng kinh tế - xã hội giữa các vùng cũng như các nhóm dân cư.
Cụ thể, chỉ số phát triển con người được cải thiện đáng kể và đạt mức trung bình so với các nước trên thế giới. Thể hiện rõ nhất là tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, tử vong trẻ em giảm mạnh.
Tỷ suất tử vong mẹ đã giảm 6 lần trong 30 năm qua, từ mức 233/100.000 trẻ đẻ sống năm 1990 xuống còn khoảng 40/100.000 trẻ đẻ sống những năm gần đây.
Từ năm 1993, tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi cũng giảm từ 43,3 xuống 12,1 trên 1.000 trẻ đẻ sống năm 2020.
Đặc biệt, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng nhanh, từ 65,5 tuổi năm 1993 lên 74,5 tuổi năm 2023, cao hơn nhiều quốc gia có cùng mức thu nhập bình quân đầu người.
Tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em giảm mạnh - Ảnh: VGP/HM
Tốc độ gia tăng dân số nhanh cũng đã được Việt Nam khống chế thành công, tỷ lệ tăng dân số hàng năm giảm từ 1,7% giai đoạn 1989-1999 xuống 1,14% giai đoạn 2009-2019. Việt Nam đạt mức sinh thay thế từ năm 2006 và tổng tỷ suất sinh (TFR) được duy trì ở mức 2,0 - 2,1 con/phụ nữ trong suốt thời gian qua.
Cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực theo hướng dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh, từ 56,1% năm 1989 lên 67,5% năm 2023. Việt Nam bước vào thời kỳ "dân số vàng" từ 2007 với lực lượng lao động trẻ, dồi dào và cần được tiếp tục đầu tư cho an sinh xã hội, y tế, giáo dục, việc làm, nâng cao năng suất lao động, hướng tới phát triển bền vững.
Phân bố dân số đã có hợp lý hơn, tỷ lệ dân số đô thị tăng từ 20% năm 1993 lên 38,1% năm 2023.
Vẫn còn nhiều thách thức
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững trong hiện tại và tương lai như: nguy cơ không đạt được mục tiêu duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp; tốc độ già hóa dân số nhanh và sớm trở thành quốc gia dân số già; tỉ số giới tính khi sinh vẫn luôn ở mức cao sẽ dẫn tới nguy cơ mất cân bằng giới tính; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết vẫn chậm khắc phục; tỷ lệ mang thai ở người chưa thành niên còn cao, nhất là khu vực miền núi phía bắc và Tây Nguyên; những lợi thế của cơ cấu dân số vàng mang lại chưa được khai thác tốt; tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế so với vùng thành thị, đồng bằng...
Để khắc phục những hạn chế trên, Ban chỉ đạo Quốc gia về dân số và phát triển và Bộ Y tế đề nghị các bộ, ngành thành viên Ban chỉ đạo, các tỉnh, thành phố quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác dân số; chỉ đạo lồng ghép các yếu tố dân số trong các chủ trương, chính sách, dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, các ngành; đầu tư kinh phí, bố trí cán bộ đủ năng lực để thực hiện thành công các mục tiêu, nhiệm vụ về công tác dân số của ngành, địa phương đã đề ra; chỉ đạo công tác phối hợp liên ngành; phân công nhiệm vụ, thực hiện cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, đoàn thể, tổ chức tham gia thực hiện công tác dân số trên địa bàn…
Cũng tại Hội thảo, bà Pauline Fatima Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cũng cho rằng, chúng ta phải hành động quyết liệt và ngay lập tức để đảm bảo mọi phụ nữ đều có thể tiếp cận các dịch vụ chăm sóc cần thiết khi mang thai và sinh con. Đầu tư vào sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục chính là đầu tư chấm dứt đói nghèo và chấm dứt bất bình đẳng.
"Việt Nam chưa có kinh nghiệm trong khuyến khích tăng mức sinh ở vùng mức sinh thấp và thích ứng với già hóa dân số, trong bối cảnh còn nhiều hạn chế về nguồn lực đầu tư. Do vậy, tôi rất mong cộng đồng quốc tế chia sẻ, hỗ trợ nguồn tài chính và hỗ trợ kỹ thuật từ cộng đồng quốc tế", Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh.
