"Cấy ốc tai điện tử có thể cứu cả cuộc đời một đứa trẻ điếc bẩm sinh, nhưng rào cản lớn nhất hiện nay là chi phí", PGS.TS.BS.CK2 Lê Trần Quang Minh, Giám đốc Bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM, nói tại hội nghị khoa học kỹ thuật thường niên về Chẩn đoán - điều trị bệnh lý tai mũi họng trong thời kỳ chuyển đổi số, ngày 13/12.
Đến nay Bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM đã phẫu thuật cấy ốc tai điện tử cho hơn 800 trường hợp, trong đó trên 90% là trẻ điếc bẩm sinh. Khuyến cáo quốc tế cho thấy trẻ nên được cấy ốc tai trước 2 tuổi để đạt hiệu quả tối ưu trong phát triển ngôn ngữ. Tại Mỹ, châu Âu hay Australia, trẻ có thể được phẫu thuật từ 11-12 tháng tuổi.
Ở Việt Nam, số trẻ được cấy ốc tai điện tử trước 2 tuổi còn thấp, chủ yếu do chưa phát hiện khiếm thính sớm và toàn bộ chi phí phẫu thuật gia đình tự chi trả. Nhóm trẻ được phẫu thuật nhiều nhất hiện nay tại bệnh viện là từ 2 đến 5 tuổi. Phẫu thuật càng muộn, đặc biệt sau 5 tuổi, khả năng phát triển ngôn ngữ giảm đáng kể. Hiện, bảo hiểm y tế chưa thanh toán cho kỹ thuật này.
"Đây là bệnh lý bẩm sinh, thuộc nhóm khuyết tật giác quan có thể điều trị hiệu quả nếu can thiệp sớm, chỉ cần mổ một lần có thể cứu cả tương lai của một đứa trẻ", phó giáo sư Minh nói.
Chi phí cấy ốc tai điện tử hiện khoảng 400-500 triệu đồng mỗi bên tai với các thiết bị phổ biến, còn những dòng cao cấp có thể lên tới 600-700 triệu đồng. Chi phí này vượt quá khả năng của nhiều gia đình, trẻ có chỉ định phẫu thuật vẫn không thể tiến hành.
Thống kê tại bệnh viện cho thấy trung bình cứ 40 trẻ điếc câm cần phẫu thuật cấy ốc tai chỉ có một được mổ. Mỗi năm, bệnh viện thực hiện khoảng 50-70 ca cấy ốc tai điện tử, tức khoảng 0,25% nhu cầu thực tế. Trong khi đó, điếc câm bẩm sinh thường liên quan các yếu tố nguy cơ trong thai kỳ như mẹ nhiễm virus rubella, cytomegalovirus, dễ gặp ở nhóm gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn.
Phẫu thuật cấy ốc tai điện tử tại Bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Trẻ không nghe được, dù thanh quản bình thường vẫn không thể nói. Trước khi cấy ốc tai điện tử, trẻ điếc bẩm sinh phải sống trong "thế giới im lặng", học giao tiếp bằng ký hiệu hoặc đọc hình miệng, dễ bị hạn chế phát triển ngôn ngữ, trí tuệ và gặp nhiều khó khăn tâm lý - xã hội. Trường hợp điếc sâu, máy trợ thính hầu như không mang lại hiệu quả.
Hiệu quả điều trị rất rõ rệt nếu trẻ được can thiệp sớm. Bác sĩ dẫn chứng một bệnh nhi được phẫu thuật cấy ốc tai lần lượt hai tai vào năm 2017 và 2018. Sau 7 năm theo dõi, trẻ có thể nghe, nói tốt và hát như trẻ bình thường. Người lớn bị điếc sâu hai tai do điếc đột ngột hoặc di chứng viêm màng não, kỹ thuật này cũng mang lại hiệu quả cao.
Kỹ thuật cấy ốc tai điện tử ngày càng tiến bộ. Bệnh viện đã ứng dụng phần mềm để phân tích hình ảnh CT scan trước mổ theo không gian ba chiều, giúp đánh giá mức độ khó của ca phẫu thuật và lựa chọn thiết bị phù hợp. Các thế hệ thiết bị mới ngày càng mỏng hơn, điện cực tiếp nhận âm thanh tốt hơn, đồng thời chương trình huấn luyện nghe - nói sau mổ được tăng cường, giúp trẻ phục hồi ngôn ngữ sớm hơn so với trước đây.
Để đánh giá sức nghe, bác sĩ kiểm tra bằng máy đo thính lực hoặc qua phản ứng với giọng nói. Tại gia đình, khi không có thiết bị chuyên dụng, người thân có thể phát hiện sớm dấu hiệu khiếm thính bằng cách nói nhỏ phía sau trẻ và quan sát khả năng phản ứng, lặp lại lời nói. Với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bố mẹ chú ý xem bé có phản ứng với âm thanh như chớp mắt, giật mình, cử động tay chân trước tiếng động hay không. Tại các nước phát triển, trẻ sơ sinh được tầm soát khiếm thính ngay sau sinh nhằm phát hiện sớm dị tật và can thiệp kịp thời trong giai đoạn phát triển ngôn ngữ.
Lãnh đạo Bệnh viện Tai Mũi Họng TP HCM đề xuất bảo hiểm y tế (BHYT) chi trả một phần cho kỹ thuật cấy ốc tai điện tử, giúp thêm nhiều trẻ điếc bẩm sinh có cơ hội tiếp cận điều trị. Chỉ cần can thiệp kịp thời, ca phẫu thuật có thể giảm gánh nặng lâu dài cho gia đình và xã hội. Thời gian qua, bệnh viện đã phối hợp với các hãng thiết bị trao tặng một số suất cấy ốc tai điện tử miễn phí cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn, song số lượng vẫn còn rất hạn chế so với nhu cầu thực tế.
Lê Phương
